ورىنباي بەرتاعى ۇلى ولەڭدەرى
ورىنباي اقىننىڭ «اسسالاۋماعالەيكۇم، باتىر ەردەن»، «بۇل كۇندە بىرلىك كەتكەن مۇسىلماننان»، «جۇباتۋ» سەكىلدى تۋىندىلارى بەرىلدى.
اسسالاۋماعالەيكۇم، باتىر ەردەن
اسسالاۋماعالەيكۇم، باتىر ەردەن،
كەتىپ تۇر باق-داۋلەتىڭ تاعى كەردەن.
شىندە كوپ قارعانىڭ ءبىر بۇركىتتەي
كوزىمە كورىندىڭ-اۋ كەلگەن جەردەن.
سۇڭقاردىڭ ەكى مۇرتىڭ جەبەسىندەي،
اقىلىڭ ومان داريا كەمەسىندەي.
سۇراساڭ بيىكتىگىڭ، مەن ايتايىن،
كۇن شالعان الاتاۋدىڭ توبەسىندەي.
ورىنباي، كانە سەنىڭ شەشەندىگىڭ،
كوپ شىعار جىگىتتىكتە ەسەرلىگىڭ...
اتىعاي، قاراۋىلدىڭ جاقسىلارى
جىبەردى ءبىلىپ كەل دە ەسەندىگىن.
ۇسىنسا قول جەتپەيتىن اسقار بەلىم،
ولىمنەن قارسى كەلگەن قايتپاس سەرىم.
قارىنداس قادىر بىلمەس تىرشىلىكتە،
اتادان اسىپ تۋعان ەسىل ەرىم!
يىلمەس قاراعايداي تەرەگىمسىڭ،
اقىلىڭ كوز جەتپەيتىن زەرەگىمسىڭ.
قازاقتىڭ قازاق يىسى تۇرعان شاقتا،
الاشتىڭ بالاسىنا كەرەگىمسىڭ.
ءبىز كوردىك حان، قارانىڭ كۇيى-جايىن،
وسەكتەپ جاقسىلاردى نە قىلايىن.
كوڭىلدەن قيال شىعىپ، شات بولۋشى ەك،
باتىرىم، ديدارىڭدى كورگەن سايىن.
ەسىلدىڭ ۇزىن بويىن ءجۇردىڭ جايلاپ،
جىبەكتەي شالعىنىنا بيە بايلاپ.
كەرەك باي، كەرەك جارلى قوناق كەلسە،
الدىنان شىعۋشى ەدىڭ قويىڭ سايلاپ.
ەلگە كەك، جۇرتقا نامىس ءىس كەز كەلسە،
جاقۇتتاي شىعۋشى ەدى كوزىڭ جايناپ.
ۋاي، ەردەن، ەندى تۋماس سەندەي كوزەل
ىشىنەن باعانالى سۋداي قايناپ.
بۇل كۇندە بىرلىك كەتكەن مۇسىلماننان
بۇل كۇندە بىرلىك كەتكەن مۇسىلماننان
ءبىر جان جوق بولىستىققا تالاس ەمەس،
ءبىر-بىرىنەن كوڭىلى الاسا ەمەس.
ءبىر قۇدايدان باسقاعا يسىنبەگەن،
ءبىزدىڭ قوجا ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسى ەمەس.
باستان بۇلت كەتپەيدى كۇن جايلانىپ،
ساقاۋ وزدى شەشەننەن ءتىل بايلانىپ.
تۇلپاردان ەسەك وزىپ بايگە الىپ ءجۇر،
بۇل كۇندە زامان كەتكەن تەرىس اينالىپ.
تۇلپار باسى توقتاماس تاسقا ۇرىنباي،
وراز اتاڭ وتاۋدىڭ باسقۇرىنداي.
جاقسىلىق جاقسى كۇندە اتىڭ شىعار،
«ەنە تابار قايناردىڭ قاسقىرىنداي».
شىن بولات شىنار شاپسا، مايرىلماس-تى،
ەرمەك باجاڭ ۇرانى - ايرىلماس-تى.
ءبىر جامان ۇران ايتىپ، سالسا ساۋىن،
قاتىنى، باجاڭ تۇگىل، قايرىلماس-تى.
ومان اققان داريانىڭ قۇرۋى جوق،
ءادىل تورە بيلىگىن بۇرۋى جوق.
ءتىرىلىپ ناۋشارۋان ءادىل كەلسە،
بۇل كۇندە بولىس بولماس رۋى جوق.
ناسىبايعا جارىماس شاقشاسى جوق،
قىزعا كوپشىك جاراسپاس بوقشاسى جوق.
قايراتقا رۇستەم - داستان بولساڭ داعى،
بۇل كۇندە بولىس بولماس اقشاسى جوق.
كەرۋەن شىعار قالاعا قوستارىمەن،
امانداسىپ كەتەدى دوستارىمەن.
اركىم تەكە قويادى ءوز لاعىن،
ءىسى بار ما بىرەۋدىڭ قوشقارىمەن؟!
اركىم تويدا سويلەسەر ىڭكارىمەن،
بەكتەر اڭعا شىعادى سۇڭقارىمەن.
اركىم باقپاي ءوزىنىڭ قوتىر تايىن،
ءىسى بار ما بىرەۋدىڭ تۇلپارىمەن؟!
ءبىر اتتى ءبىر اتپەنەن وڭگەرە مە،
ايباتىن ارىستاننان كەم كورە مە؟
اركىم باقپاي ءوزىنىڭ كوتەرەمىن،
بىرەۋدىڭ تۇلپارىنا جەم بەرە مە؟!
اسقار تاۋدىڭ ايبىنى قارىمەنەن،
وزەن كوركىن كورەمىز جارىمەنەن.
اركىم ۇكى تاعادى بوتاسىنا،
ءىسى بار ما بىرەۋدىڭ نارىمەنەن؟!
ەستى كىسى ەسەرمەن وينامايدى،
بويى قىسقا تەرەڭگە بويلامايدى.
اقشا بەرگەن كىسىنى بولىس سايلاپ،
ەلۋباسى ەل قامىن ويلامايدى.
ورنىڭ بار وتكەن بيدەن، وتكەن حاننان،
وزىپ جۇرگەن تۇلپار بار مىڭ مەن ساننان.
كوكىرەكسىز كوزىمەنەن وي ويلايدى،
بۇ كۇندە بىرلىك كەتكەن مۇسىلماننان...
سويلەيدى ءار الۋان پەندە اعاسى،
جىلاسا، قابىل بولار كوزدىڭ جاسى.
زاكون جابۋ جابادى شولپىمەنەن،
ەسەكتى ات سايلاسا ەلۋباسى.
قۇدايىم بارشا جاندى جاراتىپ تۇر،
ءبىرىن از، ءبىرىن كوپ قىپ تاراتىپ تۇر.
ەلۋباسى تىشقاندى بولىس سايلاپ،
ارىستاندى اۋزىنا قاراتىپ تۇر.
اقشاڭدى شاشىپ كارا، ءيا، سەنبەسەڭ،
قۇلان جىلقى بولا ما، كىسەندەسەڭ؟
اعايىننىڭ ازدىعى بۇل تۇرعانىم،
بولماسا مەن دە وسال كىسى ەمەس ەم.
قارتايىپ، اقىلىمنان تانعانىم جوق،
الەمدە الدىما جان سالعانىم جوق.
رۋىمنىڭ ازدىعى بۇل تۇرىسىم،
بولماسا عيبرات تاپپاي قالعانىم جوق.
كوكىرەگىم دارياداي شالقۋشى ەدى،
قىزىل ءتىلىم كەمەدەي قالقۋشى ەدى.
سويلەسەم مىڭ كىسىنىڭ ورتاسىندا،
تىڭداعان قورعاسىنداي بالقۋشى ەدى.
قانشا شەشەن بولعانمەن ءتىلىڭ بالداي،
قالىڭ جۇرتىڭ بولماسا قارا تالداي،
قارا تاستى بالقىتسىن قانشا ءتىلىڭ،
سايلاۋ كۇنى بولمايدى كەرىم سالداي.
حالال جۇرگەن جىگىتكە اللا جار-دى،
حارام جۇرگەن جىگىتتىڭ پيعىلى تار-دى.
حۇكىمدەردىڭ سايلاۋى عادىلەتتى،
ءوز قولىڭا بەرەدى ىقتياردى.
كوپ حۇكىمدى وتكىزدىك كوزىمىزدەن،
قاتە كەتسە، كەشىرگەيسىز، سوزىمىزدەن.
كىمدەر بار عادىلەتپەن سايلاۋ تۇزەر،
بۇقارا عايىپ ەتسە وزىڭىزدەن؟
قاراعاي توراڭعىدان وسەر بويلاپ،
ەلۋباسى ءىس قىلماس ءتۇبىن ويلاپ.
وسى كۇندە كوبىنىڭ ميى اشىپ ءجۇر،
جول كورمەگەن قويشىنى بولىس سايلاپ.
باز بولىستار، قارىزعا باتىپ ءجۇرسىڭ،
بال دە ۇرتتاپ، زاهاردى تاتىپ ءجۇرسىڭ.
حۇكىمدەر ىقتياردى بەردى وزىڭە،
بۇقارا، ءبىر-ءبىرىڭدى ساتىپ ءجۇرسىڭ.
ءسوزى ۇلگى بولادى ناقىلدىنىڭ،
ونباسى سىي كوپ شىعار جاقىندىنىڭ.
اقشا شاشقان ادامدار بولىس بولىپ،
ءبارى دە جايىندا ءجۇر اقىلدىنىڭ.
جۇباتۋ
ۋا، شىڭعىس، زەينەپ حانىم، كوتەر باستى،
قاي قازاق وي ويلاعان سەنەن استى.
بالاسى جەتىمومىن كەلىپ تۇرمىز،
كۇڭىرەنىپ بوساعاڭا توگىپ جاستى.
تاريحتان تالاي ادام بىلگەن ەدىك،
قىزىقتى نەلەر داۋرەن سۇرگەن ەدىك.
جاسىمىز مۇنشا جاسقا كەلگەنىنشە،
شوقانداي ناۋشا جاستى كورمەپ ەدىك.
قىرشىن جاس شوقانعا اجال جەتكەن بۇگىن،
كۇيزەلتىپ ەلى-جۇرتىن كەتكەن بۇگىن.
اياۋلى جارقىن ءجۇزىن ەسكە تاستاپ،
دۇنيەدەن ەم تابا الماي وتكەن بۇگىن.
ازەلدە سولاي جازسا، نە ىستەيسىڭ،
بۇيىرسا تاعدىر، قالاي باس يمەيسىڭ؟
قايران جاس قىزعىش بولعان حالىق ءۇشىن،
قالايشا قازاسىنا كۇيزەلمەيسىڭ؟!
دۇنيەدەن كەدەي دە وتكەن، سۇلتان دا وتكەن،
شارباتىن بۇل ءولىمنىڭ اركىم كۇتكەن.
قويمايدى اجال سەنى تىعىلساڭ دا،
اپلاتون عالىم و دا قايدا كەتكەن؟!
اقىرى بۇل ناۋبەتتىڭ كوپكە جەتكەن،
عۇلاما بىلگىشتەردىڭ ءبارى كەتكەن.
الدى-ارتى وسىندايعا جەتكەننەن سوڭ،
بۇگىندە قاسىرەتتى سەن دە شەككەن!
II
ولگەن سوڭ، باي مەن جارلى مال دەمەيدى،
مىنانى بەر، مىنانى ال دەمەيدى.
باسىنا، باي كىسى ولسە، جاستىق تاستاپ،
استىنا قالىڭ كورپە سال دەمەيدى.
جارلىنى قانە بايدان كەم كورگەنى،
بەتىنە بىردەي قىلىپ ءوڭ بەرگەنى.
كيگىزىپ ءتورت قارىس بوز، كەسەك جاستاپ،
قۇدايدىڭ وسى ەمەس پە تەڭ كورگەنى.
جاراندار، جات قىلماڭدار ءبىر قۇدايدى،
«قۇداي» دەگەن پەندەسىن جارىلقايدى.
«ادام باسى - اللانىڭ دوبى» دەگەن،
سوقسا دا قالاي قاراي - دومالايدى.
III
تۇلپار بار ما تۇياعى مايرىلماعان،
سۇڭقار بار ما قياعى قايرىلماعان.
قاشاندا تاعدىر-اجال جەتكەن كۇنى
كىمدەردەن كىمدەر جىلاپ ايرىلماعان.
ولىمنەن ۇلكەن جاۋ بار ما،
باۋىرى بۇتىن ساۋ بار ما؟
بۇلسىز بەردى، قۇنسىز الدى،
بۇعان قارسى داۋ بار ما؟
اۋەلى قۇدىرەت كۇشتى،
ودان سوڭ ءولىم كۇشتى.
اقسۇڭقار ۇيادان ۇشتى،
اپەكە، سابىرلىق قىل،
قايعىسى ساعان ءتۇستى.