ورتالىق ازيا ەلدەرى ءبىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتۋدە ورتاق ۇستانىمنان اينىعان ەمەس - مەملەكەت باسشىسى

استانا. KAZINFORM - «و ا پليۋس» فورماتىنداعى جاڭا ديالوگ ورىندارىنىڭ پايدا بولۋى ورتالىق ازيانىڭ حالىقارالىق ساياسات سۋبەكتىسى رەتىندەگى ساياسي سالماعى ارتا تۇسكەنىن اڭعارتادى.

بۇل تۋرالى ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە «ورتالىق ازيا رەنەسسانسى: ورنىقتى دامۋ جانە وركەندەۋ جولى» تاقىرىبىمەن جاريالانعان ماقالاسىندا ايتىلعان.

«ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى مەن حالىقتارى گەوگرافيالىق ورنىنا بايلانىستى عاسىرلار بويى ءبىرىن-ءبىرى مادەني جاعىنان بايىتۋعا جانە قۇرلىقتا وركەنيەتارالىق ديالوگ ورناتۋعا ىقپال ەتتى، بەيبىتشىلىك پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى ساقتاۋ ىسىنە قوماقتى ۇلەس قوستى. ورتالىق ازيا قازىر دە وسى ىزگى ءارى جاۋاپتى ميسسياسىن تابىستى جالعاستىرىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ مەملەكەتتەرىمىز بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ ماڭىزدى قارارلارىنىڭ تەڭ اۆتورلارى اتانا وتىرىپ، جاھاندىق ورنىقتى دامۋ، جالپىعا بىردەي قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، وڭىرلىك جانە حالىقارالىق قۇرىلىمدار اياسىندا ءبىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتۋ سياقتى ماسەلەلەر بويىنشا ورتاق ۇستانىمنان اينىعان ەمەس»، - دەلىنگەن مەملەكەت باسشىسى ماقالاسىندا.

پرەزيدەنتتىڭ جازۋىنشا، «و ا پليۋس» فورماتىنداعى جاڭا ديالوگ ورىندارىنىڭ پايدا بولۋى ورتالىق ازيانىڭ حالىقارالىق ساياسات سۋبەكتىسى رەتىندەگى ساياسي سالماعى ارتا تۇسكەنىن اڭعارتادى. وسىعان دەيىن مۇنداي فورماتتا 9 سامميت جانە جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋ ءوتتى. كەيىنگى ەكى جىلدا «و ا - ر ف» (استانا)، «و ا - ق ح ر» (شيان)، «و ا – ا ق ش» (نيۋ- يورك)، «و ا - گ ف ر» (بەرلين) ءبىرىنشى سامميتتەرى، و ا جانە ەۋروپالىق وداق مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ ەكى كەزدەسۋى (استانا، شولپان- اتا)، «و ا - پشامىك» (جيددا) ءبىرىنشى سامميتى، سونداي-اق «و ا - ءۇندىستان» سامميتى (ونلاين فورماتتا) وتكىزىلدى. بيىل استانادا العاش رەت «و ا - جاپونيا» سامميتى وتەدى.

«وسى فورماتتاعى ءوزارا ىقپالداستىققا باسقا دا ەلدەر، حالىقارالىق ۇيىمدار قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن اتاپ وتكەن ءجون. وسىلايشا، ءوڭىردىڭ الەمدىك ارەنا سۋبەكتىسى رەتىندەگى ورنىن بەكىتۋگە ماڭىزدى قادام جاسالىپ جاتىر. جاڭعىرتۋعا جانە وزىق بىلىمگە ۇمتىلۋمەن قاتار، ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى ۇستانۋ جولى - ورتالىق ازيانىڭ دامۋ باعدارى. ءسويتىپ، ءبىزدىڭ ايماق جاڭارىپ جاتقان حالىقارالىق جۇيەنىڭ دەربەس ءارى ىقپالدى مۇشەسىنە اينالىپ كەلەدى. بۇگىندە ءبىز حالىقارالىق گەوساياسي جانە گەوەكونوميكالىق وزگەرىستەردىڭ ەۋرازياداعى ورتالىعى رەتىندەگى ءرولىمىزدى نىعايتۋدى كوزدەپ وتىرمىز. ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق سالماعىنىڭ ارتا ءتۇسۋى، يننوۆاتسيالار ءۇشىن اشىق بولۋى جانە زياتكەرلىك الەۋەتى ونىڭ قازىرگى زامانعى الەمدىك قۇرىلىمنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشتەرىنىڭ بىرىنە اينالۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن العىشارتتاردى قالىپتاستىرادى. ءبىزدىڭ مەملەكەتتەرىمىزدىڭ بۇعان قاجەتتى بارلىق رەسۋرسى مەن مۇمكىندىگى بار. سىرتقى ارىپتەستەرىمىزبەن بىرلەسىپ جۇرگىزەتىن وڭىرلىك جوبالار اياسىنداعى ورتاق ۇستانىمدارىمىزدى ديالوگ الاڭدارىندا جان-جاقتى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرۋ ماسەلەسى ەرەكشە نازار اۋدارۋعا لايىق. ورتالىق ازيانى ەۋروپا مەن ازيانىڭ اراسىنداعى كوپىر رەتىندە عانا ەمەس، حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىندا جاھاندىق دەڭگەيدەگى جاڭا ورتالىققا اينالۋعا قابىلەتتى جەكە ويىنشى رەتىندە تانىتاتىن ۋاقىت كەلگەنىنە سەنىمدىمىن»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ بىرلىگى سىن قاتەرلەر مەن سىرتقى كۇشتەرگە لايىقتى جاۋاپ بولا الادى.

گەوساياسي بەلگىسىزدىك بەلەڭ الىپ، الەمدىك ءتارتىپتىڭ قالىپتاسقان ۇلگىسى ىدىراپ تۇرعان قازىرگى جاعدايدا بۇل - شىن مانىندە، بىردەن- ءبىر وڭتايلى ءتاسىل. ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز بىرلىگىمىزدى نىعايتۋعا، ءوزارا سەنىمدى ارتتىرۋعا جانە بارشا الەمگە اشىق بولۋعا بايلانىستى. وسى قاعيداتتاردىڭ نەگىزىندە عانا ءبىز ورتالىق ازيانىڭ سەرپىندى، يننوۆاتسيالىق جانە مادەني باي ءوڭىر رەتىندەگى رەنەسسانسىن قامتاماسىز ەتە الامىز»، - دەيدى پرەزيدەنت.

سونداي-اق، ماقالادا قازاقستان ۇسىنعان «ورتالىق ازيا - 2040» تۇجىرىمداماسىنىڭ ءمانى باياندالادى.

«وڭىرلىك بىرلىك پاراديگماسىن كۇشەيتۋ قازىرگى جانە بولاشاقتاعى سىن- قاتەرلەرگە بارىنشا لايىقتى جاۋاپ بولادى، جاعىمسىز ۇردىستەردى تەجەۋگە قاتىستى ورتاق ۇستانىمداردى ازىرلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، كەز كەلگەن سىرتقى كۇشكە قارسى تۇرۋعا قاجەتتى پارمەندى شارالاردىڭ نەگىزىنە اينالادى. سول ءۇشىن قازاقستاننىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ايماقتىق كووپەراتسيانى دامىتۋ جونىندەگى «ورتالىق ازيا - 2040» تۇجىرىمداماسى دايىندالدى. وندا كوپقىرلى جانە بەسجاقتى ىقپالداستىقتى ودان ءارى دامىتۋ باعدارلارى ايقىندالعان. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان «تابىستى ورتالىق ازيا - تابىستى قازاقستان» قاعيداتىن دايەكتى تۇردە ۇستانىپ كەلەمىز جانە وڭىردەگى ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىمىز بەن وداقتاستارىمىز ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردى ودان ءارى دامىتۋعا قانشالىقتى دايىن بولسا، ءبىز دە سونشالىقتى دايىن ەكەنىمىزدى مالىمدەيمىز» ، - دەپ جازادى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

ورتالىق ازيا ەلدەرى ورتاق تاريحتىڭ جارقىن بەتتەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارۋعا ءتيىس.

«تاريحي جادىمىز - حالىقتارىمىزدىڭ ۇلتتىق سانا- سەزىمىنىڭ مىزعىماس تۇعىرى. ءبىز اتا- بابالارىمىزدىڭ جەتىستىكتەرىن جانە باي مادەنيەتىمىزدى ماقتان تۇتامىز. وسى ورىندى ماقتانىش قازىر بارشا ۇلتتىڭ تابىستى دامۋىنا، سونداي- اق ولاردىڭ بولاشاققا سەنىممەن قادام باسۋىنا قۋاتتى سەرپىن بەرەدى. سوندىقتان ءبىز ورتاق تاريحىمىزدىڭ جارقىن بەتتەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارۋعا ءتيىسپىز. ورتالىق ازيانىڭ جالپى تاريحىن تۇركى، پارسى، اراب، قىتاي، رەسەي جانە باتىس ەۋروپا دەرەككوزدەرىنە سۇيەنىپ جازۋ ماڭىزدى مىندەت دەپ سانايمىن»، - دەيدى پرەزيدەنت.

اۆتور وڭىردەگى باۋىرلاس ەلدەر ورتاق رۋحاني كودتى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.

«جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتىمىزدى ارتتىرۋ ءۇشىن ءبىز بىرلىگىمىزدى ساقتاي وتىرىپ، ورتاق ماقساتتارعا ۇزدىكسىز ۇمتىلۋىمىز كەرەك. ۇلى اباي «بىرلىك - اقىلعا بىرلىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. قازىر جەر جۇزىندە گەوساياسي جوبالار مەن يدەولوگەمالار دارىپتەلىپ جاتىر. مۇنداي جاعدايدا ءبىز وزىمىزگە ءتان قوناقجايلىق، ىنتىماق جانە ءوزارا قامقورلىق سياقتى قاسيەتتەرىمىزدى، سونداي-اق وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى جانە باسقا دا وزىق داستۇرلەرىمىزدى قامتيتىن رۋحاني-مادەني كودىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك»، - دەپ جازادى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

اۆتور

ەسىمجان ناقتىباي