جۇسىپبەك قورعاسبەك. «ومىرمەن قوشتاسۋ» - اڭگىمە
جولاي سالىپ الىپ، جولاي قالدىرىپ كەتەم دەگەن سارى قىز... جولاقىسىن الماي قويعانىمدا:
- ارام ويىڭىز بار، ءا، - دەپ قول سومكەسىنەن اميانىمەن بىرگە سۋىرىپ الىپ، اۋزىنا سالعان تەمەكىسىن بۇرق ەتكىزدى.
قاباعى دومبىعىڭقى، كوزى تومپاقتاۋ، ءجۇزى ءسال سوپاقشا كەلگەن سارى قىز ەش الىس-بەرىسى جوق بولسا دا، ادامعا ءوز-وزىنەن جەك كورە، سۋىق قارايدى ەكەن. ءبىراق، بولجىرەپ پىسىپ، جارىلايىن دەپ تۇرعان سارى قاۋىنداي سوپايعان تۇرىندە كوز توقتاتىپ، زەرلەپ قاراۋعا ماجبۇرلەيتىن وزگەشە ءبىر سۇيكىمدىلىك بار. الدە مەنەن كەمى جيىرما-جيىرما بەس جاس كىشى بولعان سوڭ سولاي كورىندى مە ەكەن دەپ تە ويلاپ ۇلگەردىم سونىڭ اراسىنشا. توپەپ جاۋعان جاڭبىر تامشىلارىن سۇرتكىسى كەلگەندەي، ۇزىنشا سۇيرىك ساۋساقتارىمەن تەرەزەنى ءىش جاعىنان سيپاپ-سيپاپ قويدى. بويى الاسالاۋ سياقتى كورىنىپ ەدى، ۇزىنشا ساۋساقتارىنا تاڭعالىپ قاراي بەرىپ، ومىراۋىنىڭ دا ەرەكشە بۇلتيىپ شىعىپ تۇرعانىن بايقاپ قالدىم.
- ەركەكتەردىڭ ءبارى ۇياتسىز، - دەدى ول كۇيكەنتاي قۇساپ شاق ەتىپ، سەبەپسىزدەن-سەبەپسىز ىزبارلانا قالىپ.
- مەن سىزگە اشۋلاناتىنداي ەشتەڭە دەگەم جوق قوي، - دەدىم الگى ءسوزى وعاش ەستىلسە دە، قۇلاعىما جاعا كەتكەندەي ەمەكسىپ.
- كىم ءبىلسىن؟!.. - دەپ كەكەتە كۇلدى ول، وزىنە نىق سەنىمدى ادامنىڭ باسقانى مەنسىنبەگەندەگى كەكەسىن كۇلكىسىمەن. - جولاقى الماساڭىز باي شىعارسىز، انا سورلىعا كومەكتەسىڭىز.
ارباعا تاڭىلعان مۇگەدەك جىگىتتىڭ قالىڭ جاڭبىردىڭ استىندا قاسىمىزدان قاراڭ ەتىپ وتە بەرگەنىن مەن دە كورىپ قالعام. استىنداعى اربانىڭ بيىك دوڭگەلەكتەرىن قيمىلىنا كوز ىلەسپەي، تەز-تەز اينالدىرىپ، الدەقايدا اسىعىپ بارادى. قاسىنان زۋلاپ وتە شىققان اق "جيگۋلي" بىلش ەتكىزىپ، ۇستىنە لاي سۋ شاشىپ كەتتى. مۇگەدەك جىگىت وعان دا قاراعان جوق، ارباسىنىڭ دوڭگەلەكتەرىن جانۇشىرا اينالدىرىپ، ۇزاي بەردى.
- وڭبا-عا-ن-ن! - دەدى ول مۇگەدەك جىگىتكە سۋ شاشىپ كەتكەن ماشينەنىڭ سوڭىنان تەسىرەيە قاراپ. - كۇل سالعىشىڭىز قايدا؟
- سىرتقا تاستاي بەرىڭىز.
- مەن كوشەنى بىلعامايتىن اداممىن.
- ءا، وندا، مىنە.
مەن كەكەتە كۇلىپ، ەكى ورتاداعى كۇل سالعىشتى سىر ەتكىزىپ سۋىرا قويدىم. ول جارتىلاي شەگىلگەن تەمەكىسىن كۇل سالعىشتىڭ ىشىنە ساۋساعىن مايىستىرا ءبىر مىجىپ ءوشىرىپ، سىرت ەتكىزىپ قايىرا جابا سالدى. تىزەسىندەگى سومكەسىن قولىنا الىپ، سۋىق جاڭبىردان بويى تىتىركەنگەندەي يىعىن قۋشيتىپ، ىرعالا ءبىر سىرعىپ، ماشينەدەن تەز ءتۇسىپ كەتتى. شىققان بەتتە-اق جاڭبىردىڭ استىندا قالىپ، ونىسىنا ەش وكىنبەگەنىن بىلدىرگىسى كەلگەندەي، الدە قىر كورسەتكەندەي مە، ارتىنا قايىرىلا بەرىپ، قولىن ءبىر بۇلعاپ قويدى. مەن دە قولىمنىڭ ۇشىن شوشايتىپ، قوشتاسقان بولىپ، ابدىراپ وتىرىپ قالدىم.
كەش باتقانعا ءالى ەرتە بولسا دا، اينالا قاراۋىتىپ، جاڭبىر ۇدەي تۇسكەن ەدى. كەنەت، قالىڭ جاڭبىردىڭ اراسىنان الگى تانىس سۇلبا قاراڭ ەتە قالىپ، قولىمدى كىلتتەن ەرىكسىز تارتىپ الدىم. جاڭاعى مۇگەدەك جىگىت قالاقتاي دەنەسىمەن ءيتىڭ-ءيتىڭ ەتىپ، تومەن قاراي قايىرا سالىپ ۇرىپ كەلەدى ەكەن. بايعۇس بىرەۋدى ىزدەپ جۇرگەن بولدىعا جورىپ، جاڭبىر تامشىلارى سورعالاي اققان تەرەزەدەن ۇڭىلە قاراپ، كوزبەن ۇزاتىپ سالدىم. قالا ادامدارىنىڭ مۇنداي كورىنىسكە ەتى ءولىپ كەتكەن، ەشكىم ەلەڭ قىلعان جوق.
جاڭبىرعا تاسبۇرشاق ارالاسىپ، ماشينەمنىڭ توبەسىن توقىرلاتىپ ۇرعىلاي باستادى. قۇنجىڭداپ ماشينەمدى وتالدىرا بەرگەنىمدە، ايالداماداعى الگى شوشايىپ-شوشايىپ تۇرعان بەس-التى ادامعا جان ءبىتىپ، مويىندارىن سوزا-سوزا قالىستى. زارىقتىرا كۇتكەن كولىكتەرى كەلىپ قالعانداي، ءبىر-بىرىنە قاراپ، قولدارىمەن الدەنەنى نۇسقاپ كورسەتە باستادى. قيمىلدارى انتەك كورىنىپ كەتتى دە، جاقتاۋ اينادان ارت جاعىما ءۇڭىلىپ مەن دە قارادىم. توپەپ ۇرعان تاسبۇرشاقتىڭ استىندا مىقشىڭداعان جارىم سۇلبا بۇلدىراي كورىندى. جوعارى وتكەندە دە، تومەن وتكەندە دە ءمان بەرمەگەن ادامدار ەندى عانا كۇدىك العانداي ەلەڭدەسىپ تۇر. "مۇنىسى نەسى؟" - دەپ، مۇگەدەك جىگىتتىڭ وعاش قىلىعىنان مەن دە تىكسىنىپ قالدىم.
داتىم شىداماي، اۋەستىك تە بار، تەرەزە اينەگىن ءتۇسىرىپ جىبەرىپ، سىرتقا مويىن سوزدىم. سۋىق جاڭبىر سابالاي جونەلىپ، سۇپ-سۋىق تامشىلار موينىمنان تومەن قاراي سورعالاپ قۇيىلىپ كەتتى. باسىمدى ىشكە تارتىپ الا الماي قالدىم، ارباسىن شيقىلداتىپ قاتارلاسا بەرگەن مۇگەدەك جىگىت ەرىكسىز كىدىرتتى. باسى جۇدىرىقتاي، كوزى الاقانداي، قالاقتاي عانا جۇقالتاڭ قارا جىگىت ەكەن. شەكە تامىرى بىلەۋلەنىپ، مويىن ءسىڭىرى ادىرايىپ، ءوڭى تۇتىگە قاراۋىتىپ، قان-ءسولىن ىشىنە تارتىپ العان. قالقايعان قۇلاعى مەن قاسقيعان ماڭدايىنا تيگەن تاسبۇرشاق كوزگە كورىنىپ-اق ىرشىپ-ىرشىپ ءتۇسىپ جاتىر. كەنەت كوزىنە كوزىم ءتۇسىپ كەتىپ ەدى، قىزارا قانتالاعان جانارى جالبارىنىشقا تولىپ، كومەك سۇراعانداي ۇمسىنا ءبىر قاراپ، جالت بەردى.
- ءاي!.. ءاي، جىگىت، توقتا! - دەپ داۋىستادىم.
شولتاڭداعان تىزەسىنىڭ تۇسىنداعى وندىرشەكتەي سورايعان تەجەگىشتى شىرەنە تارتتى. جاڭبىر سۋى شايعان جىلتىر اسفالتتى سىزا توقتادى. مەنى جەلكەسىمەن كورىپ وتىرعانداي، قيمىلسىز قاتا قالدى. ءۇستى-باسىنان جاڭبىر سۋى شۇمەكتەپ سورعالاپ تۇر. ەكى جاۋىرىنى بولماشى ءدىرىل قاعادى. ەتىمەن ەت بوپ جابىسقان جەيدەسى قابىرعالارىن ىرسيتا تۇسكەندەي. قىر ارقاسى پىشاقتىڭ قىرىنداي. موينى ىرعايداي. قىلداي ارىق.
- ءاي جىگىت!.. اپارىپ تاستايىن با؟.. - دەدىم سەنىمسىز قىلعىنا داۋىستاپ.
- قايدا؟..
داۋىسى نىق ەستىلدى. مەن ساسىپ قالدىم. سۇراعىن بار كۇشىن سالىپ، ادەيى انىق ايتقانداي. ايتپەسە، ەكى جاۋىرىنى ءالى دىرىلدەپ تۇر. اياپ، مۇسىركەگەندى ۇناتپايتىن شىعار، سىر بەرمەگەن ءتۇرى. قارسى سۇراق قويىپ تۇرعانىن قارا. بەكەر-اق ىلىنىسكەندەيمىن. ەندى كەش.
- قايدا باراسىز دەيمىن؟.. اپارىپ تاستايىن...
- راحمەت... مەن ەشقايدا بارمايمىن...
تاسبۇرشاق قۇلاعىمنىڭ ۇشىن تىز-تىز ەتكىزدى. شەرتپەك العانداي شەكەمنەن دە تىرس-تىرس ۇرادى. قويىن-قونىشىمدى تۇگەل سۋ ارالاپ كەتتى. مۇگەدەك جىگىت سەلت ەتەر ەمەس. جاڭبىردىڭ استىندا مەلشيىپ وتىرعان مىنا وتىرىسىنا ەندى مەن كىنالى سياقتىمىن. ايالداماداعىلار دا بىزگە تاڭىرقاي قاراپ تۇر. ەكى ورتادا نە ىستەرىمدى بىلمەي، قىجالات بولدىم دا قالدىم.
- ءاي، بىلاي شەتكە شىعىپ تۇر. ماشينە قاعىپ كەتەدى، - دەدىم جىنىم كەلىپ.
جالت بۇرىلىپ، الايىپ قارادى. شىنىندا دا، مەنى كىنالاعانداي ءتۇرى بار. بارلىق جەككورىنىشىن ماعان قاراتا، كىرپىك قاقپاي، سۇلىكشە قادالدى.
- ال، باس!.. جۇرگىز ماشينەڭدى! - دەدى قالش-قالش ەتىپ. - مەن باعانادان بەرى ولە الماي جۇرمىن عوي، كورمەي وتىرمىسىڭ؟!. ماشينەنىڭ استىنا تۇسە الماي ءجۇرمىن!.. مىنا ءيت ومىرمەن قوشتاسا الماي ءجۇرمىن مەن!..
ول تىزەسى شولتاڭداپ، ءوزىن-ءوزى جۇلقىلاي باستادى. ارباسىن اۋدارىپ تاستاعىسى كەلىپ، وڭعا-سولعا تەڭسەلىپ الاسۇردى. ارباسىنىڭ بيىك دوڭگەلەكتەرى جەردەن كەزەك-كەزەك كوتەرىلىپ، شايقالاقتاپ كەتتى. ەسىكتى اشا بەرگەنىمدە، ايالداماداعىلار شۋ ەتە قالدى. ارت جاقتان قاتتى كەلە جاتقان ماشينە داۋىسى ەستىلگەن. ىلە قيق-شيق ەتىپ ىسقىرعان دىبىس دال قۇلاعىمنىڭ تۇبىنەن شىقتى. مۇگەدەك جىگىتتىڭ ارباسىن شىر اينالدىرىپ، قارسى قاراپ تۇرا قالعانىن عانا كورىپ ۇلگەردىم. اسفالتتى ىسقىرتا سىزىپ، بۇلتالاقتاپ كەلگەن ءاپپاق "مەرسەدەس" ماشينەمدى قاپتالداي، شاقىر ەتكىزىپ ءبىر ۇرىپ ءوتتى. بەتىمدى قالقالاپ بۇعا بەرگەندە، قوس دوڭعالاقتى اربانىڭ اسپانعا شىرق اينالا ۇشىپ بارا جاتقانىن عانا كورىپ قالدىم. سول ساتتە الدەنە بار سالماعىمەن توبەمنەن گۇرس ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. ماشينەمنىڭ توبەسى ىشكە جاپىرىلا مايىسىپ، الدىڭعى تەرەزەنىڭ كۇل-پارشاسى شىقتى. كەسكەن تومارداي شولتيعان جارىم سۇلبا كاپوتتىڭ ۇستىنەن اقىرىن سىرعىپ بارىپ، جەرگە بىلش ەتە قالدى.
ەكى اياعىم ەكى پۇت تاس بايلاپ قويعانداي ءزىل باتپان. ورنىمنان قوزعالا الماي، سوقىر ادام قۇساپ تۇرتىنەكتەي بەردىم. قايدان جينالعانى بەلگىسىز، ايتەۋىر قاراڭ-قۇراڭ ەتكەن ادامدار دەم اراسىندا كوبەيىپ كەتتى. توبەنىڭ مايىسقان جەرىنەن جاڭبىر سۋى ىشكە سىرقىراپ قۇيىلىپ جاتىر. سىنعان تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنان قىزعىلت تامشىلار سورعالاپ تۇر. كەنەت كوپشىلىكتىڭ اراسىنان ۇستىندە قىزعىلت حالاتى بار سارى قىز كوزىمە وتتاي باسىلدى. ءبىر كوزى مەندە، ءبىر كوزى جەردە جاتقان مۇگەدەك جىگىتتە، ءوڭى قاشىپ سوستيىپ قاراپ قالىپتى. ونىڭ وسى تۇرىسىنان-اق مۇگەدەك جىگىتكە ەندى ەشقانداي كومەكتىڭ كەرەگى جوقتىعىن، بايعۇستىڭ تىلەگەن تىلەۋىنە جەتىپ، ءولىپ قالعانىن ايتقىزباي ءتۇسىندىم. ورنىمنان اقىرىن قوزعالا بەرىپ، كىنالى ادامداي سارى قىزعا كوزىمنىڭ استىمەن ۇرلانا ءبىر قاراپ قويدىم. "ەندى نە ىستەر ەكەن؟" دەگەندەي، ەلدەن ەرەك بار نازارىن ماعان اۋدارىپ، قادالا قالىپتى - "وڭبا-عا-ان-ن!"
ءسال سايابىرسىپ، سىركىرەگەن جاڭبىر بولماسا، ءومىر ءبىر ءسات قالت توقتاپ قالعانداي ەدى. تىنىشتىقتى ەسىكتىڭ سىقىر ەتكەن دىبىسى بۇزدى. اقىرىن يتەرگەن ەسىك الدەبىر جۇمساق زاتقا بارىپ تىرەلدى. ونىڭ نە زات ەكەنىن كورمەي-اق ءبىلىپ، ءىشىم مۇزداپ كەتتى. جارتىلاي اشىلعان ەسىكتەن سۋىرىلىپ سىرتقا شىقتىم. تاۋىر كيىنگەن، تولىقتاۋ كەلگەن، ءتۇرى سۇستىلاۋ، نىعىز قارا سۇر جىگىت:
- مۇنى تانيتىن بىرەۋ بار ما؟ مەن كىممەن سويلەسۋىم كەرەك؟ - دەدى كوزىن الارتىپ.
- بۇل بەيباقتىڭ ەشكىمى جوق... سۇراۋى جوق... - دەدى توپ اراسىنان الدەكىم قىجىرتا سويلەپ. - سەنىڭ باقىتىڭا قاراي...
جۇرت قالاي تەز جينالسا، سولاي تەز تاراي باستادى. قارا "مەرسەدەستىڭ" يەسى دە سويلەسەتىن ادام تاپپاي، قولىن ىزالانا ءبىر سىلتەدى. اناداي جەردە جولعا كولدەنەڭ تۇرىپ قالعان ماشينەسىنە كىرىپ كەتىپ، قايتىپ شىقپاي قويدى. اقىرى سىركىرەگەن جاڭبىردىڭ استىندا ءبىز ۇشەۋمىز-اق قالدىق - جاڭا عانا جانتاسىلىم ەتكەن مۇگەدەك جىگىت، ولىكتى تاستاپ كەتۋگە داتى شىداماعان سارى قىز جانە مەن.
- تەرەزەدەن ءبارىن كورىپ تۇردىم، - دەدى سارى قىز قاتايىپ، - ءسىز نەعىپ كەتپەي تۇردىڭىز؟
- ۇيدەگىلەرمەن رەنجىسىپ كەتىپ ەم. مىنا قىرسىقتى قاراشى، - دەدىم قىنجىلىپ.
- ءا، سولاي ما؟ ونىڭىز بەكەر بولعان.
سارى قىز سال جۇمسارىپ، ەزۋىنە مىسقىل ءۇيىردى. وسى ساتتە كوشەنىڭ باسىنان يۋ-قيۋ داۋىس ەستىلىپ، تۇمسىعى مەن توبەسى جارق-جۇرق ەتكەن جەدەلجاردەم ماشينەسى دە كورىندى. ءبىر تال، ەكى تال تىرس ەتكەن تامشىسى بولماسا، جاڭبىر دا توقتاعان. سارى قىز سۋى سورعىعان حالاتىنىڭ ەتەگىن ءبىر بۇراپ سىعىپ، سىلكىپ تاستادى.
- مۇمكىن بولسا تاعى جولىعارمىز، - دەدىم مەن.
- ءومىر عوي، جولىقساق جولىعارمىز، - دەدى سارى قىز.
* * *
قالا ادامدارى ءتۇندى جاقسى كورەدى. كۇندىز شارۋانىڭ بىتكەنىنەن سەندەلىپ جۇرگەنىڭ كوپ. ال تۇندە، ەڭ باستىسى، كۇندىزگىدەي يۋ-قيۋ شۋىل جوق. ادامدار ايعايلاپ سويلەسپەيدى، داۋىستار، كۇلكىلەر قۇمىعىپ ەستىلەدى. وت اينالىپ ۇشقان جىندى كوبەلەكتەي تۇنگى جارىقتارعا دا كوڭىلىڭ ەلتىپ تۇرادى. اسىرەسە، اۋا تازارىپ، قوڭىرسالقىن لەپ ەسىپ تۇراتىنى كەرەمەت.
وسىنداي ماقپال تۇندەردە ءبىر ۋاق كوشەگە شىعىپ، سەيىل قۇرىپ قايتپاساڭ، ءوزىڭدى-ءوزىڭ جەك كورىپ كەتۋىڭ ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى ءبىزدىڭ تۇرمىسىمىزدىڭ قيىندىعىن، تىرلىگىمىزدىڭ لاستىعىن، ءومىرىمىزدىڭ وڭكەي ءبىر كوڭىلسىزدىگىن ايتىپ تاۋىسا المايسىڭ. قالا ادامدارى ءۇشىن كۇندىزگى ءومىر مەن تۇنگى ءومىردىڭ وسىنداي كوپ، كو-وپ ايىرماشىلىقتارى بار.
ءبىز، الگى سارى قىز ەكەۋمىز دە، مىنە، ءىشىپ وتىرعان شارابىمىزدىڭ تاۋسىلىپ قالعانىن، ەندى تاعى ءبىر شولمەگىن ساتىپ الۋىمىز كەرەك ەكەنىن سىلتاۋراتىپ كوشەگە شىقتىق. شىققان بەتتە-اق ءومىر الگى ايتقان اۋىرتپالىقتارىنىڭ ءبارىن ءتۇن قاراڭعىلىعىنا جاسىرىپ، كوڭىلدى ءبىر قالپىمەن كوز الدىمىزعا توسىلا قالدى. تۇنگە قاراي جەڭىل-جەلپى ەركىندەۋ كيىنىپ، كوشە بويلاپ قىدىرىستاپ جۇرگەن ۇلكەندەرگە، جازدىق الاڭقايلارداعى ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاعان دوڭگەلەك شاتىرلاردىڭ استىندا سۋسىن ءىشىپ، دەمالىپ وتىرعان جاستارعا قاراپ:
- جۇرتتىڭ ءبارى كوشەگە شىعىپ كەتكەن بە؟ - دەدىم كۇڭك ەتىپ.
- بۇلاردىڭ ءبارى وزدەرىنە-وزدەرى مەيرام جاساپ جۇرگەندەر عوي.
ونىڭ جۇمباقتاۋ جاۋابىنا تاڭىرقاپ، بەتىنە ۇڭىلە قارادىم. سارى قىز سىڭق ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. جولاي سالىپ الىپ، جولاي تاستاپ كەتەم دەگەن سارى قىز باياعى.
- سەندە تۇك ۋايىم جوق سياقتى، - دەدىم تاعى.
- ۋايىمدايتىن نە بار؟ - دەدى ول.
- جاي، انشەيىن. ءومىردى كىم قالاي تۇسىنەدى دەگەندەي.
- ءسىز نە، مەنى دە ادام دەپ اڭگىمە ايتىپ كەلەسىز بە؟
- و نە دەگەنىڭ؟ ساعان دەگەن كوڭىلىم اق... ازىرگە...
- سوقپاڭىز وتىرىكتى.
- شىن ايتام. سەنى اقتاپ العىم كەلەدى.
- اقتاپ الاتىنداي مەن كىسى ءولتىرىپپىن بە؟
ول مۇنى جاي ءسوز رەتىمەن ايتا سالدى. داۋىسىندا ەشقانداي ءزىل جوق. قىسقا كويلەك كيگەن ونىڭ بۇلتىق-بۇلتىق مۇسىنىنە ارى-بەرى وتكەندەردىڭ ءبارى قارايدى. ودان قىمسىناتىن سارى قىز ەمەس، جىگىتتەردىڭ سۇقتانىپ قاراعانىنا، ايمالاپ قۇشقانىنا ابدەن ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن ءتارىزدى.
- تەمەكى اپەرىڭىزشى، - دەدى ەلەۋسىزدەۋ ەتىپ.
كوشە بويىنا قاز-قاتار ورناتىلعان دۇڭگىرشەكتەردى جاعالاي كەلىپ، وڭاشالاۋ تۇرعان ءبىر كاۋاپحانانىڭ تۇسىنان شىققانبىز. كوز الدىڭدا شوققا قاقتالىپ، مايى شىجىلداي تامشىلاپ، قىزىلقوڭىرلانىپ پىسكەن كاۋاپ تابەتىڭدى اشادى. ءوزى قالالىق بولعانىمەن، اتا-تەگى تاۋلىق بولىپ كەلەتىن جۇندەس كەۋدەلىلەردىڭ پىسىرگەن كاۋابى ءتىپتى تاڭدايىڭدا ەريدى. ءبىز توقتاعان كاۋاپحانانىڭ يەسى دە تاۋلىق ەكەن. ەت قاقتاعان تىرلىگىنە ەڭگەزەردەي پوشىمى جاراسىپ تۇر. كەسەك-كەسەك ەت شانشىلعان ىستىكتەرىن تەز-تەز اۋىستىرادى دا، قولىنداعى تەمىر تاياقشاسىمەن كوڭىلدەنە جەلپىپ-جەلپىپ قويادى. ول جەلپىگەن سايىن سەكسەۋىلدىڭ شوعى دا جايناپ، قوزدانا تۇسەدى. بىز كاۋاپ پەن سىرا ساتىپ الدىق.
- تەمەكىگە اقشا بەرىڭىزشى، - دەدى سارى قىز جاڭاعى ءوتىنىشىن ۇمىت قالدىرعانىما وكپەلەگەندەي بۇرتيىپ.
مىڭ تەڭگەلىك كوك قۇلاقتى قولىنا ۇستاتا بەرگەنىمدە، بەتىمنەن شوپ ەتكىزىپ ءسۇيىپ الدى.
- سەندەردە ءبارى اقىلى عوي، - دەدىم مەن مىرس ەتىپ.
ول كوزىنىڭ وتىن جالت ەتكىزدى. اقسارى وڭىنە قىزعىلت رەڭ جۇگىردى. جالت ەتكەن ۇشقىننان اشۋ ءبىلىندى. ءبىراق تەز ءسونىپ، جابىرقاپ، كوز جانارىنىڭ تەرەڭىنە مۇڭ شوگە قالدى. الاتىن تەمەكىسىن الىپ، قايتىپ كەلىپ قاسىما وتىرعاننان كەيىن دە جۇزىنەن مۇڭ سەيىلگەن جوق.
- مەن باسىمنان وتكەن جاعدايىمدى ايتسام، ءسىزدىڭ تاماعىڭىزدان اس وتپەي قالادى، - دەدى ول الدەن ۋاقىتتا كۇرسىنىپ.
ءبىر ءتۇيىر ەت سونىڭ وزىنەن-اق تاماعىمنان ارى وتپەي، كەپتەلىپ تۇردى دا قالدى. قىلعىنىپ ارەڭ جۇتتىم.
- ەرتەكتەرىڭ كوپ قوي سەندەردىڭ، - دەدىم ءوڭىمدى سۋىتىپ.
- ەرتەك ەمەس، - دەدى ول ءبىر نۇكتەگە قادالىپ.
- وح، سەنىڭ سۇيگەن جىگىتىڭ قانداي كەرىم ەدى! ول دا سەنى ءولىپ-ءوشىپ سۇيەتىن. ءبىر-ءبىرىڭدى كورمەسەڭدەر، ءبىر مينوت تە تۇرا المايتىنسىڭدار. سەندەردەن اسقان باقىتتى ەشكىم جوق بولاتىن. ارالارىڭنان قارا مىسىق جۇگىرىپ ءوتتى دە، ءبارى ءبىتتى. فيلمنىڭ سوڭى!
- ءتايىرى، سول دا قايعى بولىپ پا ەكەن؟ مەن ونى قايعى دەپ ەسەپتەمەيمىن. ءسۇيدىڭ، تابىستىڭ، ايرىلىستىڭ - ول ەستەلىك قانا. كۇندەلىكتىڭ اۋدارىلعان ءبىر پاراعىنداي، ءالسىن-ءالسىن اقتارىپ وقىپ قوياسىڭ. ايتپەسە، بىرەۋدىڭ ورنىن ەكىنشى بىرەۋ الماستىرا المايدى دەگەن مۇلدەم وتىرىك. تەك بار وكىنەتىنىڭ - بىرەۋدى جوعالتقانىڭ ەمەس، وتكەن ءومىرىڭدى، ۋاقىتىڭدى جوعالتقانىڭ.
- سەن بىلمەيسىڭ بە، ومىردە تىم شىنشىل بولۋعا بولمايتىنىن. سەنىڭ ايتىپ وتىرعان اڭگىمەڭ قىز بالانىڭ اڭگىمەسىنە ۇقسامايدى. سەزىمدى ولتىرۋگە بولا ما؟ سەندەردىڭ سەزىمتالدىقتارىڭ قايدا وسى؟
- سەزىمتال، اسەرشىل بولعان سوڭ عوي، وسى جۇرىسكە تاپ بولعانىم. قىزداردىڭ السىزدىگىن سىزدەر كوپ پايدالانىپ كەتەسىزدەر. مەنىڭ سوعان ىزام كەلەدى.
- قوي، جىلاعالى وتىرمىسىڭ؟
- جوق، جىلامايمىن...
ول كوزى بالبۇلداپ بارىپ، ىلە تەز قاتۋلانىپ الدى. ءبىراق، بۇل كۇيى دە ۇزاققا بارمادى. كۇرسىندى، مۇڭايدى، ويلانىپ قاسىن كەردى، سودان سوڭ دەمىن تەرەڭ الىپ، تاعى كۇرسىندى.
كوپىر ۇستىندەگى دۇڭگىرشەكتەن تاعى ءبىر شولمەك شاراپ الىپ ىشتىك. سپيرت قوسىپ، قولدان جاساعان شاراپ پا، ايتەۋىر، اششىلاۋ كورىندى. بۋىنىمىز بوساپ، ءبىراز قىزىڭقىراپ تا قالعان سياقتىمىز. ءتۇن ورتاسىنان اۋىپ، كوشەلەر تىنىشتالىپ، قالانىڭ قالىڭ ۇيقىعا باس قويعانىمەن ەش شارۋامىز جوق.
- ءبىز ءبارىبىر جاقسى ادامدار ەمەسپىز، - دەيمىن مەن تەڭسەلىڭكىرەپ.
- جو-جوق، ءسىزدىڭ ومىرىڭىز بولەك قوي، - دەيدى ول شاراپ قىزۋىمەن الابۇرتىپ.
- سەن قىزىقسىڭ، - دەيمىن مەن. - ەكەۋمىزدىڭ نە ايىرمامىز بار؟ ەكەۋمىز كۇناعا بىرگە باتتىق ەمەس پە؟
- جوق، كۇناعا بىردەي باتقانمەن، ەركەكتى ەشكىم سوكپەيدى. ءسىز جاقسى ازاماتسىز. بۇل ومىردەن كورەتىن قىزىعىڭىز دا كوپ ءالى. ال مەن سۋ تۇبىنە كەتىپ بارامىن. ءسىز تۇسىنەسىز بە، مەن كۇننەن-كۇنگە كورەر قىزىعىم تاۋسىلىپ، سۋ تۇبىنە كەتىپ بارامىن.
- سەن نە ايتىپ كەتتىڭ، ءوزى؟..
- راس قوي، ءبارى دە راس. ءبىز قازىر كەرەك ادامدار مەن كەرەكسىز ادامدار بولىپ ەكىگە بولىنەمىز. سەنبەسەڭىز، مەن قازىر انا كوپىردەن سەكىرىپ كەتەيىنشى، ەشكىم دە جىلامايدى. ويتكەنى ماعان ەشكىمنىڭ ءىسى ءتۇسىپ تۇرعان جوق. ەگەر مەن جىگىت بولسام، ءبارى دە باسقاشا بولار ەدى.
- كىم ءبىلسىن، ايتىپ تۇرعانىڭ راس تا شىعار. مەن سەنى ولاي ەمەس دەپ الداۋسىراتپاي-اق قويايىن. "ومىردەن ءوز ورنىڭدى ىزدەمەيسىڭ بە؟" دەسەم دە، ارزان اقىل ايتقانداي بولار ەدىم. ءبىراق ءبۇيتىپ ءوزىڭدى ءوزىڭ قۇردىمعا تاستاپ جىبەرۋگە دە بولمايدى عوي.
- باسقا مەنىڭ قولىمنان نە كەلەدى؟ تابيعات ءبىزدى ءالسىز ەتىپ جاراتقان. ءبىز انشەيىن... جەمتىكپىز!
ول اششى مىسقىلمەن مىرس ەتىپ كۇلدى. مەن ەشتەڭە دەي العامىن جوق. ايتىپ كەلە جاتقانىنىڭ ءبارى شىن. قازىر ادامداردىڭ اراسىندا باسەكە كۇشتى. كەيدە ءبىز اۋىزعا ىلىككەندى جۇلىپ الىپ قالۋ ءۇشىن جانتالاساتىن جىرتقىش اڭدارعا دا ۇقساپ كەتەمىز. ءتىپتى، ايەل مەن ەركەك دەگەن ۇعىم دا جويىلىپ بارا جاتقان سياقتى. ونىڭ ورنىن ءالدى مەن ءالسىز دەگەن ۇعىم باسقان. سوندىقتان دا ادامداردى ەشقاشان باسەكەلەستىرۋگە بولمايدى. باسەكەگە ءتۇستى ءبىتتى، ولار ادامدىق قالپىن جوعالتادى.
مەن وسىنىڭ ءبارىن ايتىپ تۇسىندىرگىم كەلگەن. ءسويتىپ ەندى وقتالا بەرگەنىمدە، ول ىپ-ىستىق الاقانىمەن اۋزىمدى باسا قويدى. مەنىڭ نە ايتاتىنىم وعان بەلگىلى. ويتكەنى ول مۇنىڭ ءبارىن ءوز باسىنان وتكەرگەن. ول ءبارىن بىلەدى، ءبارىن دە تۇسىنەدى. مەنەن الدەقايدا تەرەڭ تۇسىنەدى. ايتپەسە، كوپىردەن سەكىرىپ كەتسەم قايتەدى دەپ ايتپاس ەدى.
مەن ونىڭ قولىن قاعىپ جىبەردىم.
- سەن جاڭا شىندىقتى ايتتىڭ.
ول تىكسىنىپ بەتىمە قارادى.
- ءسىز قىزىپ قالدىڭىز-اۋ دەيمىن.
مەن ماساڭداۋ قالپىممەن ەجىرەيىپ، سۇق ساۋساعىمدى شوشايتتىم.
- ەسىڭدە بولسىن، شىندىقتى ايتا بەرۋگە بولمايدى. ءتىپتى، اۋزىڭا دا الما. ءومىر ءبىر باسقا، شىندىق ءبىر باسقا. شىندىقتان قورقۋ كەرەك.
- ال مەنىڭ وتىرىك ايتىپ، جالعان ءومىر سۇرگىم كەلمەسە شە؟
- سەن نە، شىندىقتان قورىقپايمىن دەپ تۇرمىسىڭ؟
- قورىقساڭىز ءسىز قورقىڭىز، مەن قورىقپايمىن!
قاراڭعىدا اي ساۋلەسىمەن شاعىلىسقانداي وتتى كوزدەرىنەن ءبىر ۇشقىن جالت ەتە قالدى.
- وندا... وندا سەن ەندى توقتاما. اقىر ەشكىمگە كەرەگىڭ جوق ەكەن. وتىرىك ايتىپ، جالعان ءومىر ءسۇرىپ قايتەسىڭ؟!. - دەدىم قاتۋلانىپ.
- نەگە؟!. - ول ەسىن وقىس جيناپ العانداي بولدى. - ءسىز!.. ء!.. نەگە ءويتىپ ايتاسىز ماعان؟!. ءسىز!.. ءسىز!..
- تاپ سولاي!..
سارى قىز بەتىمە تەسىلە قاراپ تۇردى دا، بار كۇشىمەن كەۋدەمنەن يتەرىپ كەپ جىبەردى. مەن شالقالاپ بارىپ، بويىمدى ءازەر تۇزەپ الدىم. ول مەنەن كوزىن الا بەرىپ، كوپىر جاققا جالت قارادى.
- سەكىرسەم سەكىرە سالام!.. ماعان ءبارىبىر!.. - دەدى تورسيعان ەرنىن كوگەرەڭدەي تىستەلەپ.
ول كەنەت كوپىرگە قاراي تۇرا جۇگىردى. مەن قاپەلىمدە تابانىم جەرگە جابىسىپ قالعانداي، تۇرعان ورنىمنان قوزعالا الماي قالدىم. ول بولسا، اياعى اياعىنا جۇقپاي، قۇستاي ۇشىپ بارادى. سول بەتى توقتاماستان كوپىردىڭ بيىك تەمىر جاقتاۋىنان سەكىرىپ كەتەتىن ءتۇرى بار.
- توقتا!.. تۇرا تۇر!.. مەنى تۇسىنبەي قالدىڭ!.. توقتا دەيمىن!.. - دەپ جانۇشىرا ايعايلاپ ۇمتىلعان مەن الدەنەگە شالىنىپ، وماقاسا قۇلادىم.
قايتىپ ورنىمنان تۇرىپ بولعانشا، ول كوپىردىڭ شەتىنە ىلىگىپ تە قالىپ ەدى. وسى ساتتە كوپىردىڭ ۇستىندەگى جاڭا ءبىز شاراپ ساتىپ العان دۇڭگىرشەكتىڭ تەمىر ەسىگى قاڭعىرلاي اشىلىپ، ىشتەن سەرەيگەن ءبىر جىگىت شىعا كەلدى. وزىنەن جالتارا قاشقان بيكەندى ەكى اتتاتپاي قۋىپ جەتىپ، بىلەگىنەن شاپ بەردى دە، بەلىنەن وراي قۇشاقتاي الىپ، جەردەن تىك كوتەرىپ اكەتتى. مەن تاپىراقتاي جۇگىرىپ جەتكەندە، يىعىنا تىپىرلاتىپ لاقشا وڭگەرىپ العان قىزدىڭ ەكى جۇدىرىعىمەن ارقاسىنان توپەلەپ ۇرعانىن ماسا شاققان قۇرلى كورمەي:
- ولجا!.. ولجا مەنىكى!.. - دەپ تىستەرى اقسيىپ، ىرجيا كۇلىپ تۇردى.
- قازىر ولجا ءۇشىن ءومىر سۇرەتىن ۋاقىت!.. ولجا سەنىكى، ال!.. - دەدىم مەن ءالى دە ءوز-وزىمە كەلە الماي قالش-قالش ەتىپ.
- جىبەر مەنى!.. جىبەرىڭدەر!.. وڭكەي مالعۇن!.. - دەپ دولدانا ايعايلادى سارى قىز.
- مالعۇن دەيدى! كىم مالعۇن؟!. مەن بە مالعۇن؟!. ءبىز ەكەۋمىز دە مالعۇنبىز با؟!. حا-حا-حا-حا!...
انا جىگىت ودان سايىن ەكىلەنە قارق-قارق كۇلدى. "نەعىپ مەلشيىپ تۇرسىڭ؟" دەگەندەي، مەنى دە شىنتاعىمەن ءتۇرتىپ جىبەردى. جاڭا عانا ۇرەي مەن اشۋدان قالشىلداپ تۇرعان مەن دە قىزدىڭ كوپىردەن سەكىرىپ كەتپەي، امان قالعانىنا قۋانعانداي ەكى يىعىم سەلكىلدەپ، ەپەتەيسىز ىقىلىقتاپ كۇلە باستادىم. كومەيىمنەن جىلاعان مەن كۇلگەننىڭ اراسىنداعى سۇيكىمسىز ءبىر داۋىس لەكىلدەپ شىعىپ، قىزدى قايىرا تارتىپ الماق بولىپ، دارمەنسىز جارباڭ-جارباڭ ەتەمىن. انا جىگىت تە ۇزىن قولىن كەۋدەمە تىرەپ، اينالا قاشىپ ءجۇر.
- ولجا... ولجا مەنىكى!..
* * *
تىلتيعان لىپاسى ءتوسى مەن مىقىنىن عانا جاپقان سەرەڭدەي ۇزىن بويلى بويجەتكەن اق سازانداي جارق ەتىپ، بار دەنەسىمەن ايراپ-جايراپ، ماشينە جارىعىنا توسىلا قالعان. ءتۇن قاراڭعىلىعىن سۇققىلاعان جارىق بىلەكتەي بۇرىمىن الدىنا تاستاپ، ۇزىن ەتەك كويلەگىمەن ءتانىن توبىعىنا دەيىن جاسىرا قۇپيالاپ، ءوپ-وتىرىك قىلىمسي قالعان قارا قىزعا قاراي اۋناپ ءتۇستى. جانارى مولتەڭدەگەن قارا قىزعا دا كوپ بوگەلمەي، قاراڭعىلىق قۇشاعىن تىمتىنە ارالاپ بارىپ، جول شەتىندەگى كوك مايسادا يىرىلىپ وتىرعان ءبىر توپ قىزدىڭ ۇستىنە ساۋ ەتىپ قۇيىلدى. جارتىلاي جالاڭاش تاندەرى اعاراڭ-اعاراڭ ەتكەن قىزدار ءبىر-بىرىنە ۇيلىعىسا تىعىلىسىپ، تورعا تۇسكەن بالىقتارداي شۇپىرلەسە قالدى.
سول جاق ءبۇيىرى مەن توبەسىنىڭ مايىسقان جەرلەرى تۇزەتىلىپ، قايتا سىرلانعان اق "جيگۋلي" جاڭا ماشينەدەي جۇتىنىپ شىعا كەلگەن. ماشينە استىما تيگەن بەتتە وتكەندەگى وقيعادان كەيىن كوز جازدىرىپ كەتكەن سارى قىزدى ىزدەپ شىققان بەتىم بولاتىن بۇل. اينالامنىڭ بارىنەن بەزىپ، جالعىزسىراپ جۇرگەندە جان سىرىمدى تۇسىنەتىن بىرەۋدى تاۋىپ، تاس قاراڭعى تۇنەكتە مەدەۋ تۇتار ءبىر ءۇمىت ءجىبىنىڭ ۇشىنان ۇستاعانداي ەدىم. ەندى ونى دا جوعالتىپ الىپ، اراداعى از كۇندى كوڭىلىم بايىز تاپپاي، الاعىزۋمەن وتكىزگەم. باعانادان بەرى كورىپ كەلە جاتقان قىزداردىڭ ىشىنەن ونى كەزدەستىرمەگەنىمە ءارى الاڭداپ، ءارى قۋانىپ تا كەلە جاتقان سياقتىمىن. "بۇل كوشەدە ەمەس، باسقا ءبىر جەردە، باسقا ءبىر بۇرىشتا كەزدەسسە ەكەن" دەپ تىلەيمىن ىشتەي.
اركىم-اركىم مەن ىزدەگەن سارى قىزعا ۇقساپ كەتكەندەي كورىنەدى دە، جۇرەگىم ينە سۇعىپ العانداي شىم-شىم ەتە قالادى. ءسۇيدى دەيتىن سۇيگەن دە ەمەس، ءجۇردى دەيتىن جۇرگەن دە ەمەس، بۇل نەعىلعان ىنتىزارلىق ەكەنىن ءوزىم دە تۇسىنبەيمىن. ونى مىنا جۇرگەن ورتاسىنان اجىراتىپ السام، ول ەل قاتارلى جۇمىس ىستەپ، ادام بولىپ كەتسە دەگەن كۇلكىلى ءبىر قيال باسىمدا شىرق اينالادى. نەعىلسا دا، ايتەۋىر، سارى قىزعا ءبىر جاقسىلىق جاساعىم كەلەدى، ول جاقسىلىعىما بۇل قارىنداس ءزارۋ مە، ءزارۋ ەمەس پە، ءبىر قۇدايىم ءبىلسىن. "ەش جان اۋىرتپاي، كەز كەلگەن جەرگە يتەرىپ تاستاپ كەتە بەرەتىن سۇراۋى جوق قىز عوي" دەگەن جەڭىلتەك ويدىڭ دا كەلگەنى راس. ءبىراق ول وي ودان ءارى يەكتەي الماي، سول ارادا-اق بۇرالقى يتتەي قىڭسىلاپ قالا بەرگەن.
ماشينە جارىعى كوشە قيىلىسىنداعى تەمەكى تىستەگەن سالت اتتىنىڭ سۋرەتىنە تىرەلىپ توقتادى. بۇل جەردە دە ءبىر تىلەرسەكتەرى بۇگىلە، جالاڭاش تىزەلەرىن كورسەتىپ، تەمەكىلەرىن بۇرقىراتىپ ءۇش قىز تۇر. ءبىر قاراعاندا كوپ-كورىم، تالدىرماش كەلگەن ادەمى قىزدار. تۋرا تۇسكەن ماشينە جارىعىمەن جانارلارى جاقۇتتاي جالت-جۇلت ەتە قالدى. بىرەۋى عانا بەتىن ءسال كولەگەيلەگەندەي بولدى، قالعان ەكەۋى مىز باققان جوق. ءبىراق قالانىڭ تىكباقاي قىزدارىنا ۇقسامايدى، ۇستىلەرىنە قولعا ىلىككەندەرىن ىلە سالعانى كورىنىپ تۇر.
الدەكىم تىقىلداتىپ تەرەزەمدى قاعىپ، بەيقام وتىرعان مەنى سەلك ەتكىزدى. سىرتتان تونە قاراپ تۇرعان بويجەتكەننىڭ دوڭگەلەك ءجۇزى اعاراڭ ەتىپ، ساۋساقتارىنداعى التىن-كۇمىس جۇزىكتەر جىلت-جىلت وينادى. سويتكەنشە بولعان جوق، ەسىكتى لىپ ەتكىزىپ اشىپ، ەكى الماسى سالبىراي ەڭكەيىپ، كەۋدەسىن العا تاستاي ىشكە سۇعىندى.
- مەن ۇنامايمىن با سىزگە؟ - دەپ بۋالدىر ءتۇتىندى ساقينالاندىرا ۇرلەپ كەپ جىبەردى.
- جوق، مەن وزىمشە ءجۇرمىن، - دەدىم مەن ءتۇتىندى وزىنە قاراي كەرى ۇرلەپ.
- ءا-ا، سولاي ما؟ - دەدى ول ەركەلەي قىلىمسىپ. - قىزىق ەكەن سىزدىكى. دەگەنمەن ارام ويىڭىز دا جوق ەمەس شىعار.
- جايىمشا وتىرعان مەنىكى نەگە ارام وي بولادى، قاسىما كەلگەن سەنىكى نەگە ارام وي ەمەس؟ - دەدىم مەن كەكەتە مىرس ەتىپ كۇلىپ.
- اقشام جوق دەسەڭىزشى ودان دا، - دەپ اناۋ تابان استىندا ءتۇسىن سۋىتىپ الا قويدى.
- مەنىڭ اقشامنىڭ بار-جوعىنان ساعان كەلىپ-كەتەر ەشتەڭە جوق، - دەدىم مەن دە شىتىناي قالىپ.
- ءوي، ساراڭ نەمە! ەندى نەگە كەلدىڭ، مۇندا؟ اۋرۋ شىعارسىڭ مۇمكىن، تەگىن كينو كورۋگە كەلگەن؟ - دەپ ول ەكى الماسى سالبىراعان كەۋدەسىن ماشينەدەن سۋىرىپ الدى. ارتىنان وندىرشەگىمدى سوزا:
- قارىنداس، سەن مەنى تۇسىنبەي قالدىڭ. مەن سەندەرگە كەلگەم جوق. ءبىر تانىسىمدى ىزدەپ جۇرمىن، - دەگەنىمشە بولعان جوق، ول بار داۋىسىمەن شار ەتىپ ايعاي سالدى.
- قىزدار، مىناۋ ءبىزدى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جۇر!..
جول شەتىندە توپتالىپ وتىرعان قىزدار جاۋ تيگەندەي شۋ ەتە قالدى. ورىندارىنان ورە تۇرىپ، بىزگە قاراي جاپىر-جۇپىر قوزعالدى. قاراڭ-قۇراڭ سۇلبالار تەز كوبەيىپ، جان-جاقتان تاپىر-تۇپىر اياق دىبىسى ەستىلدى. ەسىكتى جىبەرمەي ۇستاپ تۇرعان جاڭاعى قىز:
- قالاي ەكەن، ءا؟!. بۇتىڭا جىبەرىپ قويعان جوقپىسىڭ؟ - دەدى سايقالدانا كۇلىپ.
مەن ءالى دە مىنا جاعدايدىڭ شىن-وتىرىگىن اجىراتا الماي، اڭىرىپ وتىرا بەرگەم. كەسپەلتەك اعاش الدىڭعى اينەككە دۇرس ەتىپ تيگەندە بارىپ ەس جيدىم. ماڭدايشا تەرەزە شىتىر ەتىپ، ايقىش-ۇيقىش شىتىناپ كەتتى.
- ماشينەنىڭ استىنا تۇسەيىن دەمەسەڭ، كەت ءارى! - دەپ زەكىدىم انا قىزعا.
ول ەسىكتى قۇلاشتاي سەرپىپ، سارت جاپتى. شىتىناعان تەرەزەدەن ەنتەلەي تونگەن قىزدار جۇمىرىقتارىن ءتۇيىپ، ماشينەنى دۇرسىلدەتىپ ۇرعىلاي باستادى. تىزەسى جالتىراعان شىناشاقتاي تالتيگەن بىرەۋى كاپوتتىڭ ۇستىنە سەكىرىپ شىعىپ، وكشەسىمەن اياۋسىز تۇيگىشتەي جونەلدى. شاشتارى دۋدىراپ، بىلەكتەرىن سىبانىپ، كوكايىلدانىپ العان. بىرەۋلەرى ماشينەنى اۋدارىپ تاستاعىسى كەلىپ، ارى-بەرى شايقاقتاتا يتەرىپ جاتىر. وسى ساتتە الدەقايدان وت لاپ ەتە قالىپ، اشىنا ايعايلاعان ءبىر قىز لاۋلاپ جانعان كۇرتەشەنى ماشينەنىڭ ۇستىنە لاقتىرىپ جىبەردى. ماشينەنى تومپەشتەپ، تەپكىلەپ جاتقان قىزدار شۋ ەتىپ، كەرى سەرپىلدى. اياق-قولىم بىردەي قيمىلداپ، گازدى تۇبىنە دەيىن ىشقىنتا باستىم. ماشينە تۇرعان جەرىنەن دوڭگەلەكتەرى شي-يق ەتىپ بارىپ، ىتقىپ كەتتى. جاقتاۋ اينادان ارتىما ءبىر قاراپ ۇلگەردىم. لاۋلاعان وت اسفالتتىڭ ۇستىنە سىرعىپ ءتۇسىپ قالدى. كەنەت الدەنە قىر جەلكەمنەن قاراڭ ەتكەندەي كورىنىپ كەتتى دە، ەرىكسىز قايتا جالت قارادىم. قاي تەسىكتەن كىرىپ العانىن قايدام، ارتقى ورىندىقتا قىلتيىپ سارى قىز وتىر. ءبىر-ءبىرىمىزدى ۇندەسپەي ءتۇسىنىپ، ەكەۋدەن ەكەۋ سوپايىپ، كوشە اعىسىنا ءتۇسىپ كەتە باردىق.
سول ۇندەسپەگەن قالپى ەل توقتاسا توقتاپ، ەل جۇرسە ءجۇرىپ ءالى كەلەمىز، ءالى كەلەمىز. ول شارشاعان با، باسى جاقتاۋ تەرەزەگە تيە جازداپ، قالعىپ-شۇلعىپ وتىر. مەن ءبىر قاراڭعى، ءبىر جارىقتا، ءارى توپەپ تۇرعان جاڭبىردىڭ ءتۇرى مىناۋ، بىرەۋدى قاعىپ كەتپەيىن دەپ، جولعا ۇڭىلە تۇسەم. ءوستىپ قيقالاقتاپ كەلە جاتقاندا ماشينە شوقالاڭ ەتىپ...
...جولاي سالىپ الىپ، جولاي تاستاپ كەتەم دەگەن سارى قىز سەلك ەتىپ ۇيقىسىن اشىپ الدى. ۇزىنشا سۇيرىكتەي ساۋساقتارىمەن بۋلانعان تەرەزەنى ىشتەن ويمىشتاي سۇرتكىلەپ، بەتى سوپايا سىرتقا ءۇڭىلدى. سودان سوڭ:
- اعا، مەن كەپ قالدىم. وسىننان توقتاي سالىڭىز، - دەدى سىرتتاعى اۋا رايىنداي جابىرقاۋ تۇرمەن سالقىن عانا.- اسپاننىڭ ءتۇبى تەسىلىپ كەتكەن بە، نە پالە تەگى؟!
- سۋ بوپ قالماسىن دەپ توقتاعام. اقشا تولەمەي-اق قوي،- دەدىم مەن دە سالعىرت قانا.- تەمەكى الاتىن جەر جوق پا مىنا ماڭايدا؟
- ونى تەمەكى شەگەتىن بىرەۋدەن سۇراساڭىزشى...
قىزىق، ادامعا ءوز-وزىنەن جاقتىرماي، جەك كورە سۋىق قارايدى ەكەن. ءبىراق، سوپايعان جۇزىندە، الدە جاس بولعان سوڭ با، كوز توقتاتىپ، زەرلەپ قاراۋعا ماجبۇرلەيتىندەي ۋىلجىعان سۇيكىمدى ءبىر رەڭ بار. ءتىپتى دەيمىن-اۋ، مەنىڭ ءوز جولىمنان بۇرىلىپ، ونى ۇيىنە اكەلىپ تاستاعانىم دا مىندەت سياقتى قورىنىپ قالدىم. سارى قىز ماشينەدەن اياعىن سىرتقا تاستاي سىرعىپ ءتۇستى دە، ارتىنا جۇرە بەرىپ بارىپ بۇرىلدى.
- وي، اعاي، راحمەت سىزگە،- دەگەن داۋىسى قۇلاعىما قالىڭ جاڭبىردىڭ استىنان تۇنشىعا جەتتى.
سونىڭ وزىنە ءبىرءتۇرلى ءىشىم جىلىپ قالدى. بۇل بەيتانىس، بەيكۇنا، تاپ-تازا قىز تۋرالى باعانادان بەرى نەگە جامان ويلاپ كەلگەنىمدى ءوزىم دە تۇسىنگەم جوق. ءسىرا، جاڭا جەزوكشەلەر تۇراتىن كوشەمەن ءجۇرىپ وتكەنىمىزدىڭ دە اسەرى شىعار، كىم بىلگەن.
سارى قىز ارتىنا تاعى ءبىر قايىرىلىپ، «نەگە جۇرمەي تۇرسىز، بايقاڭىز» دەگەندەي ىمداپ، جول جاقتى نۇسقادى. ەلەڭ ەتىپ قاراعاندا كوردىم، قولارباعا تاڭىلعان ءبىر مۇگەدەك جىگىت قالاقتاي دەنەسىمەن ءيتىڭ-ءيتىڭ ەتىپ، ەرسىلى-قارسىلى اعىلعان ماشينەلەرمەن جارىسا زىرعىپ بارادى ەكەن. «ءاي-ۇي» دەگەنشە بولعان جوق، ارباسىن الدەقايدا اسىعىپ، باسقا كولىكتەردەن وزا زۋلاپ، جۇلدىزداي اققان ءاپپاق «مەرسەدەستىڭ» استىنا قاراي جۇلقا بۇرىپ كەپ جىبەردى. ارباسىن شىر اينالدىرىپ، قارسى قاراپ تۇرا قالعانىن انىق كوردىم. اسفالتتى ىسقىرتا سىزىپ، بۇلتالاقتاپ كەلگەن ءاپپاق «مەرسەدەس» ماشينەمدى قاپتالداي، شاقىر ەتكىزىپ ءبىر ۇرىپ ءوتتى. بەتىمدى قالقالاپ بۇعا بەرگەندە، قوس دوڭعالاقتى اربانىڭ اسپانعا شىرق اينالا ۇشىپ بارا جاتقانىن عانا اڭداپ قالدىم. ىلە الدەنە بار سالماعىمەن توبەمنەن گۇرس ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. ماشينەمنىڭ توبەسى ىشكە جاپىرىلا مايىسىپ، الدىڭعى تەرەزەنىڭ كۇل-پارشاسى شىقتى. كەسكەن تومارداي شولتيعان جارىم سۇلبا كاپوتتىڭ ۇستىنەن اقىرىن سىرعىپ بارىپ، جەرگە بىلش ەتە قالدى. وقيعا ءسويتىپ باسىنان قايتا باستالدى...
جۇسىپبەك قورعاسبەك