ومارعازى ايتان ۇلىنىڭ ولەڭدەرى
استانا. قازاقپارات - ومارعازى ايتان ۇلى قازاق پوەزياسىنداعى تولىسۋ مەن توقىراۋدى قالت جىبەرمەي، ءجىتى نازاردا ۇستايتىن جاندار ءۇشىن ماعلۇم شايىر بولسا دا، بىلايعى جۇرت بىلە بەرمەيتىن شىعار. اقىن، جازۋشى، دراماتۋرگ ومارعازى ايتان ۇلى 1931- جىلى 4- مامىردا ق ح ر-نىڭ تارباعاتاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1954- جىلدان 1957- جىلعا دەيىن شينجياڭ ينستيتۋتى(قازىرگى شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتى) ءتىل-ادەبيەت فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ق ح ر-ىندا شىعاتىن «شۇعىلا» جۋرنالىندا جۇمىس ىستەگەن. 1997- جىلى مامىر ايىندا 66 جاسىندا ءۇرىمجى قالاسىندا دۇنيەدەن ءوتتى.
اقىننىڭ ءبىر توپ ولەڭدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىندىق.
تاڭعى ساۋلە
ۋاقىتتىڭ ەرتەڭگى قايراتتى اق قولى قاراڭعى
اسپاننىڭ ىرگەسىن سوگەدى،
كەشەگى كولەڭكە قويۋلاپ تۇنەگەن كيەلى توپىراققا
ۇياتىن توگەدى.
جوتالار ەجەلگى اۋىرلىق قالپىمەن اقشامعى
ورنىنان تۇرەگەپ وتىرار،
ۇزاق ءتۇن زارىعىپ مۇلگىگەن دالالار كوك ءمولدىر
ساۋلەگە قۇشاعىن تولتىرار.
قاپ-قارا تەڭىزدىڭ كۇپ-كۇڭگىرت شەتىنەن كورسەتەر
ءتۇن ءوزى قىپ-قىزىل دەنەسىن،
تويىمسىز اسپاننىڭ جالاڭاش توسىنەن ۇركىتىپ
قۋالار تۇنگى ويدىڭ ەلەسىن.
العاشقى تۇركىمەن قوزدىرىپ وربىگەن تىرشىلىك
جاندانىپ قاۋىزىن اشادى،
ىزگىلىك نۇرىمەن قۇلپىرىپ تۇلەگەن تابيعات
ماۋجىراپ سارىعىن باسادى.
سول شاقتا ءبىر سۇلۋ تالىققان ۇيقىنىڭ ۋىتتى
ورنىنان كوسىلىپ ويانار،
قۇشتارلىق وتىمەن ىنتىققان اق ءتانى
كوگىلجىم ساۋلەنىڭ نۇرىنا بويالار.
تاس ىلگەك
اق تاماق سول قارعامنىڭ اسىل جەرى،
تەزىرەك بەيىتىم بول، جاسىر مەنى!
سول مەنىڭ قۇلپىتاسىم حات جازۋلى،
كوك ءمارمار التىن بالداق تاس ىلگەگى.
كىم كورىپ قىزىقپاسىن كوزى ءتۇسىپ،
تۇرسا ءبىر سۇلۋ سۋرەت - سەزىم پىسىپ.
قوزدىرىپ ەلىتەدى اسەم كامزول،
كورسەتىپ قۋىرشاقتاي بەلىن قىسىپ.
نە دەگەن تاپ-تازا ءتان كەلىستى ەدى،
توپ-تولىق كوكىرەگىنىڭ ەڭىس جەرى؟!
سول جەر عوي بەكىتىلگەن تاس ءىلگەكپەن،
ناپسىدەي بەكىتىلگەن پەيىشتەگى.
كوك ءمارمار تاسقا جازعان ەسىمىمە،
الدە سول زيراتىمنىڭ ەسىگى مە؟
قۇشاقتاپ جىلايىنشى بوساعاسىن،
ءبىر باقىت بولار ما ەكەن نەسىبىمە؟!
قۇداي-اۋ، ەتە گورشى ءوزىڭ ءناسىپ،
اعىتىپ اق ەحرام توسىن اشىپ.
باس قويىپ اق تاماعى - ساجدەسىنە،
ازىراق جاتار ما ەدىم بەتىم باسىپ!
ەمەس پە كور توپىراعىم ءبىر تومپەشىك،
الدە وسى جاس كەۋدەدە تولعان ءوسىپ.
ايمالاپ قينالام سول اپپاق ءتاندى،
ماحاببات ميحرابى - قايدا ەسىك؟
ا، قۇداي، اشىلا گور تاس ىلگەگى،
تەزىرەك ءمايىتىمدى جاسىر ەندى.
كەلگەندەي پەيىش لەبى تۇرسىن كەلىپ،
سول جەرگە كوكىرەگىڭنىڭ اسىل لەبى!
زارىعۋ
قارلى تاۋدىڭ ار جاعىندا،
قالدى مەنىڭ پەرىشتەم.
قارلى تاۋدان كەلگەن سامال -
قاناتى ونىڭ پەيىشتەن.
سول ءبىر تاۋعا كوپ قارايمىن،
بۇلت ىشىنەن سەنى ىزدەيمىن.
قارلى تاۋدان بۇركىت ۇشسا،
قاناتىنان كوز ۇزبەيمىن.
ەگەر مەن دە قۇس بوپ قالسام،
قاناتىممەن سەنى قۇشىپ -
جۇرەر ەم-اۋ كەڭىستىكتە
كولەڭكەڭدەي قاتار ۇشىپ!
ەندى مىنە، امال قانشا،
ءبىر سورلىمىن، مۇڭعا باتىپ،
ايتقان وسى ساعىنىشىم،
ايلى كەشتە قۇمدا جاتىپ.
ءماجنۇن تال
كەشكى ساۋلەنىڭ كۇلگىن ەلەسىمەن
قۇبىلىپ ۇلبىرەگەن سالقىن سۋداعى
قايسى تىرشىلىك ەكەن ءيىلىپ، ەڭكەيگەن -
ءموپ-ءمولدىر تۇنىققا دەنەسىن جۋعان؟
تامىلجىپ ورلەدى وڭكەي ءبىر، ۇساق ءبىر كولەڭكە،
ەمەس پە سول مەنىڭ ءوز سەزىمىم ورىلگەن؟
ىرعالادى جاڭادا ءبىر ءتۇپ ءماجنۇن تال،
جاسىل شاشى عوي ول سونىڭ
قارا ساعىمداي تەرەڭىندە كورىنگەن.
ۇستاپ كورۋ مۇمكىن بە ونى؟
دىرىلدەپ تۇرمايدى تولقىندار ۋىسىندا.
جەتپەك ەمەس اقىلىڭ ادام سەنىڭ،
ءتىلسىز تابيعاتپەن ءۇنسىز ۇعىسۋعا.
جاڭبىر نە ايتادى؟
جاڭبىر نە ايتادى؟
تارقاتىپ ارقاۋىن
توككەندە ورمەگىن،
تەك قانا ەستيمىن،
ۇقپايمىن ءبىراق تا
ءسوزى ەمەس پەندەنىڭ.
جاڭبىر نە ايتادى؟
سۇلۋدىڭ نازى ما،
ياكي ءبىر قۇپيا
ءتاڭىرىنىڭ ءسوزى مە؟!
ايتەۋىر بىلمەيمىن،
سىبىرلاپ جاتادى،
سىڭعىرلاپ سەزىمگە.
مۇمكىن ول شەرتىلگەن
كوڭىلدىڭ كۇيى مە،
مۋزىكا ءتىلىنىڭ
ەڭ نازىك قىلىمەن؟
ەستىلىپ تۇرادى
تاپ-تازا كۇلكىسى،
تۇپ-تۇنىق ۇنىنەن.
جاڭبىر نە ايتادى؟
كەپ تۇرمىن قاسىڭا،
تىڭدا دا قارا جەر،
جاڭبىر نە ايتادى؟
بىلسەڭ سەن، ايتىپ بەر!
ارىلۋ
جۇتىپ كەتەدى قارا ورمان -
جاقىن بارما!
ەسىڭ دۇرىس بولسا، ەگەر سەنىڭ -
وراپ الادى جاسىل تورى،
جارىق پەن كولەڭكەنىڭ.
توقتاتپايدى اققان سۋ.
كەتەدى ول دا بىرگە اعىزىپ -
سەنى وزىمەن.
قارايسىڭ سوندا ەكى جاعاعا -
ادامنىڭ ەمەس
الباستىنىڭ كوزىمەن.
وي دا توقتاپ
تاس بولاسىڭ بەتتەگى.
ولەڭگە دە، انگە ۇقساماس،
ينەلىك پەن ارانىڭ
ۇشىپ وتكەنى.
فيلوسوفيا ياكي ءبىر ءدىن،
قوعامدىق ويلار جوق مۇندا.
كومىپ جاتقان سياقتى،
تابيعات ادامدى.
وراۋىش ەتىپ،
جاسىل شالعىن مەن كوك قياقتى .
سەرگيسىڭ
قۇتىلاسىڭ ءوزىڭدى،
ادامدىقتان تىڭايتىپ.
وتىراسىڭ سونان سوڭ،
باياعى سول ءوز تەگىڭە قايتىپ.
ديۋانا
جوق مەنىڭ جەر بەتىندە اقىن اتىم،
سوپىداي ەكى ەتپەگەن مىناجاتىن.
تەك قانا جۇرەگىمدە ءجۇرمىن ساقتاپ،
ەل كەزگەن ءبىر ديۋانا ماحابباتىن.
تەرىسىنە اققۋ قۇستىڭ ۇكى تاعىپ،
التىن ءتاج ساۋكەلەدەي كيىپ الىپ -
مەن ەدىم جالعىز جاياۋ كەلە جاتقان،
«قارعاداي كوز ۇشىندا قالباڭ قاعىپ».
جاعالاپ وزەن بويىن ونان ارى،
ارالاپ ەسكى قىستاۋ قونىستاردى -
قاي كۇنى ەسىمدە جوق قالدىم تۇنەپ،
جاستانىپ توزعان بەيىت، مولالاردى.
مەن ەندى ايتا المايمىن عاشىق جىرىن،
ءبىر كەزدە مىرزا بولعان اقىن بۇگىن.
شوشىنعان سۇلۋلاردىڭ توسەگىنەن،
ەندى ول ويلاي الماس ەسكى مۇڭىن.
قولىمدا سىلدىرماقتى اسا تاياق،
كادىمگى ءبىر قايىرشى جالاڭ اياق -
مەن ەدىم الا تاڭنان كۇڭىرەنىپ،
تۋىستار اۋىلىنا كەلگەن تاياپ.
قۇداي-اۋ، پەندەم دەسەڭ، ەگەر مەنى،
بەر ءوزىڭ، قابىل كورىپ تىلەگىمدى.
كەز كەلگەن ەسىكتەردى ءجۇرمىن اقتاپ،
قولىما اپ جاپ-جالاڭاش جۇرەگىمدى.
«بولار ما ەلىم امان، جۇرتىم امان؟! » -
(باياعى ديۋانالار كوپ زارلاعان).
بار بىتكەن دۇنيەدەگى ولەڭدەردەن،
وسى ولەڭ مۇرا بولىپ قالعان ماعان.
تەرىسىنە اققۋ قۇستىڭ ۇكى تاعىپ،
التىن ءتاج ساۋكەلەدەي كيىپ الىپ -
مەن ەندى ەل اقتاعان ءبىر ديۋانا،
كىم ءبىلسىن توقتارىمدى قايدا بارىپ؟!
تاۋ بۇلاعى
تاۋ بۇلاعى
جاسىل شوپتەر اراسىندا جاتقان،
ماڭگى سالقىن جالاڭاش سۋىق.
مىڭجىلدار بويى اعىپ ءبىر تاۋسىلماعان،
كۇڭگىرت كولەڭكە،
اپپاق تامىرلاردى جۋىپ.
قايدا سونداعى سۇلۋ سەزىمدەر،
ادال جارداي؟
تورعىن توسەگىنەن ەرتە ويانىپ -
اققان بۇلاقتاي،
تاۋ ىشىندە سىلدىراعان،
سالقىن شىق تامشىلارعا بويالىپ.
تامشىلار، ءمولدىر تامشىلار،
سول تامشىلار ەمەس پە ەكەن،
اي جارىعىمەن وشكەن.
ىنتىزار كىرپىكتەردىڭ،
ەڭ سوڭعى ءبىر ەلەسىندە جوعالىپ؟!
تاۋ بۇلاعى
قانجارداي سۋىق،
ۇمىت بولعان
قايعىلى مەكەننىڭ ءبىر سايىندا قالىپ.
ورىمدەر، جاسىل ورىمدەر،
بولات قامشىلاردىڭ ىزىندە قالعان.
ەسىمە تۇسىرە المايمىن مەن ەندى،
سول بۇرىمداردى قارا تۇندە ورىلگەن.
ورىمدەر، جاسىل ورىمدەر،
قوش بول ەندى، تاۋ بۇلاعى،
جاسىل شوپتەرگە كومىلگەن!
دەرەككوز: «قازاق ادەبيەتى» گازەتى. №50. 16 جەلتوقسان. 2011 ج.