تەز قارتايتاتىن ۇيقى تۇرلەرى

استانا. قازاقپارات- شارشاعان ادامنىڭ كۇي تالعاماي ۇيقىعا قيساياتىنى راس. الايدا دۇرىس ۇيىقتاي ءبىلۋ ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىزعا عانا ەمەس، قارتايۋ پروسەسىنە دە اسەرىن تيگىزەتىنىن بىلەسىز بە؟تومەندەگى ۇيىقتاۋدىڭ سان تۇرىنەن ساقتانا بىلسەڭىز، جانىڭىز دا، ءتانىڭىز دە تەز قارتايۋدان الىس بولادى ەكەن.

قىز-كەلىنشەكتەردىڭ بەت بوياۋىن سۇرتپەي ۇيىقتاۋى بەتكە ءاجىم تۇسىرەتىنىن بالا دا بىلسە كەرەك.

اشەكەي بۇيىمدارىمەن توسەككە جاتقاندار تاڭەرتەڭ سەرگەك تۇرمايتىن كورنەدى. ماس بولىپ نەمەسە جاتار الدىندا رەنجۋدىڭ ۇيقىڭىزعا قانشالىقتى زيان ەكەنىن ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سونداي-اق تاماققا تويىپ الىپ ۇيىقتاۋ دا، تەلەديدار كورىپ جاتىپ ۇيىقتاۋ دا ءسىزدىڭ ەرتەرەك قارتايۋىڭىزعا جول اشاتىنىن ۇمىتپاڭىز. شاي ءىشىپ الىپ، جاستىقتى بيىك ەتىپ سالىپ ۇيىقتار بولساڭىز، موينىڭىزدىڭ ءاجىمىن تەرەڭدەتىپ، بەتتىڭىزدىڭ ءنارىن جوعالتاسىز.

قولدى جاستانىپ ۇيىقتايتىندار مەن اۋىزدارىن اشىپ ۇيىقتايتىندار تولىق تىنىعىپ، ۇيقىسى قانىپ ويانبايدى ەكەن. «ۇيقىسىن جيىپ» نەمەسە ۇيقىسىن ءبولىپ ۇيىقتايتىندار جۇرەك سىرقاتىنا ءجيى شالدىعىپ قانا قويماي، جۇيكە جۇيەلەرى ەرتە سىر بەرەتىندەردىڭ قاتارىن تولىقتىرادى. ەڭ باستىسى، قاربالاس تىرلىكتەن ءبىر ءسات دامىلداپ، قامسىز ۇيىقتاپ الۋدى ەشقاشان شەتكە ىسىرماڭىز. اعزاڭىزعا بەرىلەتىن بۇل دەمالىس ارقىلى ءوزىڭىز دە كۇش-قۋات الاتىنىڭىزدى ۇمىتپاۋىڭىز كەرەك.

بيولوگيالىق ساعات نەلىکتەن جاڭىلدى؟

ۇيقىدان جاڭا تۇرعان ادام ءوزىن کۇش-قۋاتسىز، ءالسىز، شارشاڭقى سەزىنەدى. ءتىپتى تۇندە ءتاتتى ۇيىقتاساڭ دا، تاڭەرتەڭ ءتۇنى بويى کومىر تيەپ، جۇمىس ىستەگەندەي کۇي کەشەتىن کەزدەر بولادى. تاڭەرتەڭ شارشاپ تۇرساڭ، کۇنى بويى سىرکەڭ سۋ کوتەرمەيتىن کۇيگەلەک سەزىمنەن ارىلا المايسىڭ. بۇل قۇبىلىستىڭ سىرىن بوۋلدەر (کولورادو) ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ءتۇسىندىرىپ کوردى.

مۇنىڭ سەبەبى ادامداردىڭ ۇيقىسى تابيعي ىرعاقتان جاڭىلعان. ءسويتىپ، ۇيقى بۇرىنعىداي پايدالى بولماي قالىپتى.

تابيعاتپەن بىرگە ءبىر ۇيلەسىمدە جۇرەتىن بيولوگيالىق ساعات بۇزىلدى. تابيعاتپەن ۇيلەسىمدىلىک دەگەنىمىز - کۇن باتقان سوڭ - ۇيقىعا جاتۋ، ال تاڭ اتقان سوڭ - ۇيقىدان ويانۋ دەگەن ءسوز. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز وسىلاي ءومىر سۇرگەندىکتەن، ۇيقىسىزدىق، سترەسس دەگەن جاعىمسىز نارسەلەردى بىلمەگەن.

ەلەکتر جارىعى پايدا بولعان سوڭ، تابيعاتپەن ۇيلەسىمدىلىک بۇزىلدى. ءتۇننىڭ ورتاسىنا دەيىن کوز ىلمەي، کەلەسى کۇنى ءتۇس اۋا ءبىر-اق ويانۋىمىز مۇمکىن. ءسويتىپ، ۇيقىمىزدىڭ بيوىرعاققا قاتىستى ۋاقىتىن وزگەرتىپ جىبەردىک. ال بيوىرعاق اعزاداعى ماڭىزدى پروسەستەرگە جاۋاپ بەرەدى. جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتىلىگى مەن دەمالۋدى، قارىن اشۋ مەن توق بولۋدى، گورمون ءبولۋ مەن بيوحيميالىق رەاکسيالاردى رەتتەيدى.

ادام ميىنىڭ گيپوتالامۋس بولىگىندە جاسىرۋلى بيولوگيالىق ساعات وتە نازىک. ونداعى تاۋلىک 24 ساعات ەمەس، 25 ساعاتقا تەڭ. سوندىقتان تاڭەرتەڭ کۇن شاپاعىمەن ويانۋىمىز کەرەک.

ۇيقى مەن سەرگەکتىکتىڭ ۋاقىتىن قانداعى مەلوتانين گورمونى رەتتەيدى. وسى گورموندى ءبولىپ شىعارۋ کۇن ساۋلەسىنە بايلانىستى. تاڭ اتقاننان ەکى ساعات بۇرىن مەلاتونيننىڭ اعزاداعى مولشەرى کۇرت ارتادى دا، کۇننىڭ العاشقى ساۋلەسى پايدا بولعانشا، بىرتىندەپ ازايادى. ەگەر ادام ۋاقىتىندا ۇيقىعا جاتپاسا، تاڭ اتقان سوڭ دا وسى گورموننىڭ قانداعى مولشەرى جوعارى بولا بەرمەک. ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى شارشاڭقى سەزىنىپ، ۇيقىسى قانباۋى سوندىقتان.

بيولوگيالىق ساعاتتى قالپىنا کەلتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ کەرەک؟ ماماندار جىلىنا کەمىندە ءبىر رەت تابيعاتقا شىعىپ، تازا اۋادا دەمالۋعا کەڭەس بەرەدى. ال کۇننىڭ کوزى شىقپاي جاتىپ ۇيقىدان ويانۋ ادام اعزاسى ءۇشىن وتە زيان. بۇل ادام ءومىرىن 10-15 جىلعا قىسقارتاتىن کورىنەدى.

ەلنۇر باقىت قىزى