توقسابانىڭ توقالى - اڭگىمە
توقسابانىڭ تۇيىندەمەسى تومەندەگىشە. ءبىر مىڭ دا توعىز ءجۇز الپىس ءبىرىنشى جىلعى شىلدەدە دۇنيەگە كەلگەن. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ماقتالى اۋدانىندا. سارى قامىس اۋىلىندا. ۇلتى قازاق. ءبىلىمى جوعارى. شىمكەنت شاهارىنداعى حيميا-تەحنولوگيا ينستيتۋتىن ينجەنەر-قۇرىلىسشى ماماندىعى بويىنشا ءتامامداعان. تۋعان تىلىنە قوسا ورىسشا جانە وزبەكشە بىلەدى. نەمىسشە تۇسىنىڭكىرەيدى.
ءبىر مىڭ دا توعىز ءجۇز سەكسەن بەسىنشى جىلعى قوڭىرقاي كۇزدە ۇيلەنىپ، توي جاساعان. ىشىمدىكسىز. «ءجۇزىمشى» كەڭشارىنىڭ بار ءجۇزىمى تۇگەلدەي دەرلىك ءتۇپ-تامىرىمەن سۋىرىلىپ تاستالىپ، كۇللى ك س ر و بويىنشا اراق پەن شاراپقا قارسى جاپپاي مايدان جاريالانعان جىل عوي، باياعى.
البەتتە، تۇيىندەمەنى تۇيمەنىڭ جىبىنشە تىستەي ءۇزىپ، جيىرا ءتۇيىپ، قىسقاسىنان قايىرساق، تۇكتى دە تۇسىنبەسسىزدەر. سوندىقتان، سوزىڭقىراي تۇسەمىز-اۋ.
توقسابا تورىتاي ۇلىنىڭ زايىبى القورى وزبەكستانعا ءوتىپ كەتكەن بوستاندىق دەيتۇعىن اۋداننىڭ شىمعان شيپاجايى ماڭايىنداعى ماڭىراما قىستاعىندا كىندىك كەسكەن. ورتا ءبىلىمدى. ەكەۋىنەن ءبىر ۇل جانە ءۇش قىز وربىگەن. ۇلدارى المابەك قابىلانبەكتەگى مالدارىگەرلىك-زووتەحنيكالىق تەحنيكۋمدى بىتىرگەن. ءبىراق العان ماماندىعى بويىنشا مال تاۋىپ، جان باعۋ ماڭدايىنا جازىلماپتى. شىمكەنتىڭىزدىڭ شەت جاعىنان پاتەر جالداپ، كەلىنشەگى مەن ەكى پەرزەنتىن ازەر اسىراپ ءجۇر. دەسەدى. الشاگۇلدەرىن گاگارين اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ سوڭعى سىنىبىن بىتىرەر-بىتىرمەستەن جىزاق جاقتىڭ جىگىتى الىپ قاشقان. اتا-ەنەسى بار. تۇرمىس جاعدايلارى تومەندەۋ. دەسەدى. قالعان ەكى قىز - ءجۇزىماي مەن جۇلدىزاي ءالى جەرگىلىكتى مەكتەپتە.
سەكسەنىنشى جىلداردىڭ ورتا تۇسىنان بىلاي قاراي، القورىنى العاننان كەيىن-اق توقساباڭىز سارى قامىستا اجەپتەۋىر ابىرويلى ادامعا اينالعان. «ءجۇزىمشى» كەڭشارىنىڭ قۇرىلىس سالاسى سەنىپ تاپسىرىلعان. توقسانىنشى جىلدارىڭىزدىڭ توبەسى كورىنگەنشە كەڭسەنىڭ ەكى قاباتتى عيماراتى كوككە اۋەلەگەن. تاۋارلى-ءسۇت فەرماسى جارتىلاي بوي كوتەرىپ ۇلگەرگەن. ورتا مەكتەپ ءۇيىنىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتارى قامداستىرىلعان. امال نەشىك، توقسابا تورىتاي ۇلى سالدىرعان سول كەڭسە انەبىر جىلدارى قاڭىراپ قالدى. ادام كىرىپ-شىقپاعاننان كەيىن، شىرەنىپ شوڭ دەرەكتىر، باپتانىپ باس ەسەپشى جۇرمەگەن سوڭ، تەز توزادى ەكەن. ءتورتىنشى الدە بەسىنشى جىل دەگەندە، اۋىل اكىمدىگى اتالاتىن جاڭا جۇيە قۇرىلدى. بۇرىنعى كەڭشاردىڭ كەڭسەسى ازداپ-ازداپ اعىمداعى جوندەۋدەن ازەرلەپ ءوتتى. تىزەرلەپ ءتىرىلدى. سۇزەكتەن سۇلەسوقتانعان كىسىدەي كىلدىرەڭكىرەپ بارىپ، بوي تىكتەدى. تاۋارلى-ءسۇت فەرماسى سول كۇيى قيراندىعا كەتتى.
قۇرىلىس دەيتۇعىن سالاڭىز قيىنداۋ عوي. يكەمدەلمەسەڭىز. ينجەنەرلىك هام ينتەلليگەنتتىك يماندىلىق سۇيەگىنە سىڭگەن توقسابا وزگەلەرگە ۇقساي قويمادى. وزىمشىلدەنە المادى. ۇيلەسىمسىزدەۋ ۇيىنە، جۇقانالاۋ جايىنا جارتى كىرپىش جاپسىرماعان. كاپيتاليزم كۇتپەگەن جەردەن كيلىگەر دەپ كىم ويلاپتى؟
توقسان ەكىنشى جىلىڭىزدىڭ جازعىتۇرىمىن «ءجۇزىمشى» كەڭشارىنىڭ جارتى جۇرتى جۇمىسسىزدىق دەيتۇعىن جاڭا ۇعىممەن قارسى الدى. ءجۇزىم اتاۋلىدان جۇردايلانىپ، تىردايلانا جالاڭاشتانعالى، تاڭدانارلىعى سول، ىشىمدىك كوبەيگەن. ىشكىشتەر قاتارى ارتقان. ينتەلليگەنت ينجەنەرىڭىز سولاردىڭ قاتارىنا قوسىلىڭقىرادى. ەكى جىل دەگەندە ەسىن جيعان. ازەرلەپ. ايەلى مەن بالا-شاعاسىنان تىزەرلەپ كەشىرىم سۇراعان.
شىمكەنتىڭىزدەن ءتارتىپ، ءتۇ-ۋ تۇكپىردەگى ماقتالى اۋدانىنا دەيىنگى ارالىقتىڭ ادامدارى الدىمەن اتىراۋىڭىز بەن اقتاۋىڭىزعا، اسىرەسە، اقتوبەڭىزگە اۋىڭقىرادى. جۇمىس ىزدەپ. كاسىپ كۇيتتەپ. ۆاحتالىق ءادىستىڭ سوڭىنا تۇسكەندەر الدەنەشە ەسەلەندى. سولاردىڭ ءبىرى توقساباتۇعىن. ەكى اي اقتوبەدە. ءبىر ايداي سارى قامىستا. وسىندايىنا القورىلارىڭىز اجەپتەۋىر-اق ادەتتەنگەن. كەنەت ءتورت-بەس اي بويى جوعالدى. قايتپادى. اقتوبە جاقتان. اندا-ساندا عانا حابارلاسادى.
القورى التىنشى ايعا شىدامادى. قىزعانىشى جوق. ساعىنعانى راس. ويى-بو-وي، ەكەۋىنىڭ عاشىقتىقتارى عالاماتتۇعىن. ءاۋ باستان، ءاپ دەگەننەن. شىمعان جاقتاعى ناعاشىلارىنا بارعان. توقسابا. ماڭىرامانىڭ مولدىرەگەن باستاۋىنان سۋ الىپ، قيا سوقپاقپەن ميا كەشە كوتەرىلگەن. القورى. جولدا جولىققان. ەكەۋى. جالقى مارتە عانا جانارلارى تۇيىسكەن. سودان الىستاي الماعان. بىرىنەن-ءبىرى. كورمەسە، تىلدەسپەسە، شىداماسقا كەتكەن. قازىرگىدەي قۇدا ءتۇسۋ، سىرعا سالۋ جوقتۇعىن. «قاشتى-قاشتىعا» كەلىسكەن. وبالى نەشىك، وسى ۋاقىتقا دەيىن توقسابا القورىنىڭ كوڭىلىنە كىربىڭ تۇسىرگەن ەمەس-تى. كۇدىك-كۇمان كىرگىزبەپتى. ەندىگىسى نەسى؟ ءۇش ايى مەيلى. ءتورت ايىنا ءتوزدى. بەس ايىنا كوندى. التى ايىڭىز جارتى جىل ەمەس پە؟!
سول جولى عوي، التىنشى ايدا اڭسارى اۋىپ، ەشقانداي ەسكەرتۋسىز، ەسكى ءادىرىسى بويىنشا ىزدەپ شىققانى. ارىپ-شارشاپ اقتوبەگە بارعانى. ول بىلاي ەدى. كىر جۋىپ وتىرىپ-وتىرىپ، ورنىنان ىرشىپ تۇرەگەلگەن. المابەگى ادام بوپ قالعان. كورشىلەرىنە تاپسىردى. الشاگۇلىن جەتەكتەگەن. سارى قامىستان سۋىرىلا دەدەكتەگەن. ماقتالىدان مارشرۋتتى تاكسيگە مىنگەن. شىمكەنتتەن «الماتى - ورال» پويىزىنا وتىرعان. ءتۇن ورتاسى اۋىپ كەتكەندە. ءبىر جارىم تاۋلىكتەي ءنار سىزباعان. تابەتى جوعالعان. الشاگۇلىن اسىراپ باققان. كوگىلدىر ۆاگوندا.
اقتوبەڭىز ايداي اسەم، كۇندەي كوركەم ەكەن عوي. كەلبەت-كوركىندە ءمىن جوق. تاپ-تازا. تاپ-تۇيناقتاي. الايدا، قاراشانىڭ وزىندە قاراۋىتا سۋىنىپ ۇلگەرىپتى. سارى قامىستا سارى التىنداي كۇزتۇعىن. ماقتالىدا ماقتا تەرىمى ءجۇرىپ جاتقان. شىمكەنتتە جازعا بەرگىسىز شۋاق شاشىراپ، شپالىڭىزدىڭ مايى ەرىگەن. تۇنگە قاراي دا. ال، اقتوبەڭىز قار جاۋماي-اق قاقاپ تۇر.
اڭساعانىنا اسىعىپ، ساعىنىشىنا اپتىعىپ، جەڭىل كيىممەن جەتكەن القورى سورلى اه ۇردى. وكپەكتىڭ وتىندە دىردەك قاقتى. الشاگۇلدىڭ كوز جاسى جۇقالتاڭ-جۇدەۋ جۇزىنەن مۇزداقتانا سىرعاقتادى.
جەدەلحات سالماي، ادەيى بىردەن بارماق-تى. جاتاقحانادان توقسابانى تاپقاندا شە، قايتادان جالىنداپ جانعانىن-اي. سارى قامىستاعى شارباقتىڭ اياعىنان اۋناتا تاڭداپ، باۋىرىنان سيپاپ، باۋىنىڭ تۇبىنەن تاقاپ ءۇزىپ اپارعان سارى الا قاۋىندى جارعانىن-اي. الشاگۇلدىڭ اكەسىنە ەركەلەپ، تىزەسىنەن تۇسپەگەنىن-اي. ءبىراق بايقاسا، ءتۇسى سۇپ-سۋىق ەكەن-ەي. توقسابانىڭ. سۇستى. جۇدا. «نەمەنەگە كەلدىڭ؟!» - دەيدى. قاۋىنعا قارامايدى. «اۋىل قالاي؟ امان با؟» دەمەيدى. المابەك تۋراسىندا ءلام-ميمسىز. «كەلدىك! التى ايعا شىداي المادىق»، - دەدى القورى. قىرسىعىپ. تاندىر نانىنىڭ استى-ۇستىنە قاراپ قويىپ. «الدەبىر جاققا اسىعىپ، الاڭداۋلى سياقتىسىڭ عوي؟» - دەپ قوستى تاعى دا. «قايدا بارام؟! قانشاما قارجىنى قۇرتىپ... ەڭ بولماسا، جىلى كيىم جوق. مەنى ءبىر كۋرورتتا ءجۇر دەيسىڭ بە، نەمەنە؟ ەڭ بولماعاندا ەسكى توندى اكەلمەدىڭ بە؟ جەلەڭدەپ جۇگىرە جونەلگەنشە؟!» دەدى. توقسابا. زىرك-زىرك ەتىپ.
سارى قامىستىڭ سارى الا قاۋىنى جەلىنبەدى. ءتىل جاراتىنداي ءتاپ-ءتاتتى، تىلىك-تىلىك، ءتىلىم-ءتىلىم كۇيىندە كەبەرسىپ قالدى. تاندىر نان تۋرالمادى.
زىرك-زىرك ەتكەنى جۇدا قاتتى تيگەن ەدى. القورىنىڭ جۇيكەسىنە. تاڭعى پويىزعا جۇلقىنا اسىققان. الشاگۇلىن شىرقىراتا جىلاتىپ. توقساباسى تومسىرايعان كۇيىندە شىعارىپ سالعان. كوگىلدىر ۆاگونعا مىنە بەرە قىزىنىڭ قىزۋى كوتەرىلگەن. ءيت قورلىقپەن ماقتالىنىڭ اۋرۋحاناسىنا جەتىپ ءبىر-اق جىعىلعان. ءبىر اي بويى ەكەۋى دە ەمدەلگەن.
جىلدار جىلجىپ، ايلار اۋناعان.
قاشان كەلەدى، قاشان كەتەدى. شارۋاسى بولماۋشى ەدى. القورىڭىزدىڭ. توقساباسىمەن. ارالارى ايتارلىقتاي الشاقتاعان. التى-جەتى جىلداي اقتوبەدە ءجۇردى. اقتاۋ مەن اتىراۋدى بايقادى. اقىرىندا اۋىپ-اۋىرىپ، جۇدەپ-جاداپ اۋىلىنا قايتتى. جەتىساي جاقتا جەكە ادامدارعا جالدانىپ، جەكە قۇرىلىستار سالاتىندارعا ىلەستى. ۇيات-اياتتى جيىپ تاستاپ.
تابىسى، ءبارىبىر، تاتىمادى. القورى دا جەرى مولىراقتاردىڭ ماقتاسىن مانىستەۋگە كىرىستى. شابىققا شىعادى. سۋارۋعا جەگىلەدى. كۇز بويى تەرىمنەن تىنىم تاپپايدى. كوسەك قاۋاشاعى قاجاعان قولدارى تۇتاس كوسەۋلەندى.
المابەگى ءوز بەتىنشە شىمكەنتكە تارتتى. وزىنشە ۇيلەندى. جىزاق جاقتاعى الشاگۇلدىڭ ارتىنان ارتىنىپ-تارتىنىپ توسەك-ورىن اپارۋ مەن قايتارما قۇدالىق اتقارۋ جۇتقا ۇشىراعانداي كۇيگە ءتۇسىردى. مەكتەپ قابىرعاسىنداعى ءجۇزىماي مەن جۇلدىزاي كۇن وتكەن سايىن ءوسىپ كەلەدى. اس-اۋقاتتان احۋال ارتتىرماق كەرەك-ءدۇر. كيىم-كەشەك جاعىنان دا قىز بالالاردىڭ تالاپ-تالعامى قيىن-اق. قىم-قۋىتتانعان زاماندا.
ەكى مىڭ التىنشى جىلدىڭ جازىندا جەتىساي جاقتى دا جىلى جاۋىپ، ءبىرجولاتا اۋىلىنا ورالدى. توقساباڭىز. تاپقان-تايانعانىن القورىنىڭ الدىنا تاستادى. ەكەۋىنىكى بۋمالاي بىرىكتىرىلدى. ازداپ-ازداپ شۇيىركەلەسە شۇڭكىلدەستى. المابەكتىڭ قايىنجۇرتىن قۇدالىققا شاقىردى. «ەشتەن كەش جاقسى» دەستى. قۇتىلعاندارىنا قۋانىستى. جىزاق جاققا بارىپ، بەسىك توي اتقارىستى.
ارادا جانە جىل جىلىستاعان. ەكى مىڭ جەتىنىڭ كوكوزەك كوكتەمىندە توقسابا تاعى باتىس باعىتقا بەتبۇرىس جاساماققا بەل بۋدى. ءۇي-جايى مەن قورا-قوپسىسىن باجايلاپ بايقاسا، ەل-جۇرتىنىڭ ەڭ سوڭىندا ءىلبيدى ەكەن. شارباعىنىڭ شىرپىلارىنا دەيىن كۇيرەپتى. جىڭعىل شىبىقتار عانا جاپىرىلا جىعىلۋدان ساقتاپ تۇرىپتى. اكە-شەشەسىنەن قالعان قارا شاڭىراقتىڭ سۇيەگى مىقتىتۇعىن. قانشاما بەرىك دەگەنمەن، قابىرعالارىنىڭ قاراۋىتا قابارعان تۇستارى، سىزاتتانا جارىلعان جەرلەرى جۇرەگىن سىزداتتى.
توقساباڭىز ءوز مەكيەنى القورىعا وزەكجاردى ويىن بىلدىرمەككە بەكىنىپ، ۇيىنە كىرگەن. «باتىسقا قايتا بارماقپىن. نەسىبە ىزدەمەكپىن. و جاقتىڭ جاعدايى جاقسارىپتى»، - دەگەندەيىن ءمان-مازمۇنداعى ماعلۇمداماسىن قوڭىرقىزىل مەكيەندەيىن وڭ اياعىن ءسال-ءپال كوتەرىپ، سول اياعىن سىز ەدەنگە نىق باسىپ، نان يلەپ تۇرعان القورىسى مۇقىم-مۇلدە ماقۇلدامايتىنىن نىمشاسىنىڭ جەلكە تۇسىمەن-اق انىق اڭعارتتى. بۇرىلماعان كۇيىندە: «باتىسقا بارمايسىڭ»، - دەدى. كوگىلدىرلەۋ كەرسەندەگى زۋالاسىن زاكتەنگەن شاڭىراققا جەتەعابىل جوعارى كوتەرىپ، قايتادان زىرك ۇردى. ۇننىڭ ۇرپاعى بۇرق ەتتى. «مال تاپقىش، ىرزىق ىزدەگىش بولساڭ، استاناعا نەگە اتتانبايسىڭ؟ جۇدا باتىسشىل بولا قاپسىڭ»، - دەدى.
سۇمىرەيىپ، سىرتقا قاراتا بەتتەگەن. توقسابا. تابالدىرىق الدىنداعى تەپكىشەكتەن تۇسە بەرە ءسال سۇرىنگەن. قوجايىننىڭ ءجۇنى جىعىلعانىن سەزگەن تارعىل قورازىڭىز قوقيلانعان. ءتورت تۇسىندا ءتورت مەكيەنى. ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل.
«القورىنىڭ ايتقانىن دا تىڭدايىق. استاناعا قاراتا قامدانايىق»، دەپ كۇبىرلەدى توقساباڭىز. تىراۋلاعان تىرنالار ورالعان كۇندەردىڭ بىرىندە سارى قامىستان دا سىزاشىقتانا سوقپاق سالىندى. استانا جاققا.
اۋزىنان قاعىنعان ەكەن-اۋ سوندا القورى.
استانانى اۋزىنا الىپ نەسى بار ەدى-اي؟! دەسەڭىزشى...
العاشقى ايلاردا الپىسىنشى جانە جەتپىسىنشى جىلداردىڭ ادامدارى سەكىلدەنىپ، سەزىمتالدىققا بۋىلىپ، ءبىرتالاي مارتە حات جازعان. «استانادان سالەم!» دەپ. «ەسىل وزەنى جاعاسىندا ءجۇرىپپىز» دەپ. كەيىنىرەكتە: «جوندەمدى جۇمىس جوعىراق بوپ تۇر»، - دەدى. جارتى جىل جىلجىعاندا، كوڭىل-كۇيى كوتەرىلىڭكىرەپ: «قامقورشى جاندار جوق ەمەس ەكەن. ءوز ماماندىعىممەن قايتا قاۋىشقاندايمىن»، - دەدى. «ءوزىمدى، ءوزىم تاپقاندايمىن. جاتاقحانا جاعى عانا قينايدى. ءبارى رەتتەلەتىن سىڭايلى»، - دەگەندەيىن جاڭالىقتار جەتتى. اۋەلگىدە اي سايىن جيىرما-وتىز مىڭ تەڭگە سالاتىن. بىرتە-بىرتە قىرىق مىڭ، كەي-كەيدە ەلۋ مىڭ الاتىنعا اينالدى. القورىڭىز. جامان ەمەس، ارينە. ازىق-اۋقاتقا، ازىن-اۋلاق كەرەك-جاراققا سەپ بولىپ، جوعارىراق سىنىپتارعا سىرعىعان قىزدارىنىڭ رەڭدەرى كىرىپ، جۇزدەرى جىلىڭقىرادى. جىلاپ-سىقتاۋلارى سيرەڭكىرەدى.
ەكى جىلداي ءالسىن-ءالسىن ورالىپ سوعاتىن توقساباڭىز ەكى مىڭ توعىزىڭىزدىڭ ورتاسىنان باستاپ ات ءىزىن سالماعان. جاز سوڭىنا تامان عانا تاشكەنتكە ءوتىپ بارا جاتىپ، از مەزەتكە ايالداعان. مەيلى عوي. امان ءجۇرسىنشى. ەسەن كۇلسىنشى. دەپ ويلاپ، كورگەنىنە مازدەنگەن. القورىڭىز. توقساباسى قالتا تەلەفونعا قارق قىلىپ قايتقان. «قورىقپا. قىزدارىڭ ءۇيرەتەدى»، - دەدى.
ءوزى وزگەشەلەنە وزگەرىپتى. بۇرىنعى توقسابا ەمەس. باسقاشا. ءجۇرىس-تۇرىسى. كۇلىسى. قيمىل-قىلىعى. كينولارداعى كاسىپكەرلەر مە، باي-باعلان بيزنەسمەندەر مە، سونداي-سوندايلار سەكىلدەنىپ، سارت تا سۇرت ەتەدى. قارا شاندىرلانا قىلقياتىن موينى جۇمىرلانىپتى. ۇرتىنداعى ۇرا-ۇرا شۇقىرلارى، جىرا-جىرا اجىمدەرى اجەپتەۋىر-اق تەگىستەلىپتى. جون ارقاسى تىكتەلىپتى. شىمقاي كوك كاستوم-شالبارى قۇيىپ قويعانداي. جاراسادى. كۇيەۋىنىڭ كەلبەت-كوركىنەن، بوي-باسىنان كىنارات تاپپادى. ءبىر بۋما اقشا ۇستاتتى. القورىعا. اقشا شىركىن جاقسى عوي. الايدا، توقساباسى الدەقايدا الىستا-ا-اپ كەتكەندەي مە، قالاي؟ جۇرەگىنىڭ باسى اشىڭقىراعان. استاناڭىز اعارتىپ جىبەرىپتى. القورىنىڭ قاراتورىلاۋ توقساباسىن. قالتالارىنا سالا بەرەتىن قولدارىنىڭ سىرتىنا دەيىن اقشىلتىم تارتقان. قالتا تەلەفونى قايتا-قايتا شىرىلدايدى. ءۇي اينالىپ بارىپ سويلەسەدى. القورى تاڭدانادى.
العاش قوسىلعاندا ما، قوسىلاردا ما، ايتقانىنداي، وسى توقساباسى تۋىلار جىلدىڭ ساۋىرىندە شە، عارىشقا العاش مارتە ادام-زاتىڭىز ۇشقان عوي. سارى قامىستىڭ مەكتەبىنە گاگارين اتى قويىلعان عوي. ول كەزدە «عارىش» جانە «عارىشكەر» دەگەن سوزدەرىڭىز سانادا جوق قوي. وسى توقساباڭىزدىڭ ەسىمى كوسموسبەك نەمەسە كوسموناۆت بوپ كەتە جازداپتى. اۋىلعا كەلە قالعان الدەبىر قاريا: «مىنا مەن اشارشىلىقتا قىرىلعان ءبىر ءۇيدىڭ ون پەرزەنتىنەن امان جورتقان جالعىز ەم. بۇ بالا كىم بوسا-داعى، توق ءجۇرسىن. اسپاندى تەسىپ ۇشپاي-اق قويسىن. توقسابا بوسىن نىسپىسى»، - دەپ نىقتاپتى.
توقساباسى تاشكەنتكە سوققان الگى ساپارىندا الدەنەنى ايتپاققا وقتالعانداي، الايدا، ايتا الماي، قيماي-قيماي كەتكەندەي كورىنگەنىن كەيىن ويلاعان. القورىسى.
مىنەكيىڭىز، ەكى مىڭ ونىنشى جىلىڭىزدىڭ جىپ-جىلى كۇزىندە، تەرەكتەر تەرشىپ تۇرعاندا، استانا جاقتان اسپان تەسىلگەندەي، عارىشتان توسىن اقپارات شوشىنتا جەتكەن. العاش «اق التىن» تەرىپ جۇرگەن قاتىن-قالاشتار القورىدان الىسىراق كەتىپ كۇبىرلەسكەن. سالدەن سوڭ كەيبىرەۋلەرى كوپە-كورىنەۋ كۇرسىنىسە كوز قيىقتاسقانداي، كەيبىرەۋلەرى كۇلمەڭدەسە قاراسقانداي سەزىلگەن. الدەبىر نارسەنىڭ، قانداي دا ءبىر تىرلىكتىڭ تىكەلەي وزىنە، قارا باسىنا قاتىستى ەكەنىن سەزىنىپ، قاراداي قالتىراعان. قايتادان قاراعىشتاپ ەدى، جاڭاعىلار جىم-جىلاس جوعالعانداي. جۇيەك-جۇيەكتەردى بويلاپ، جىپىلداپ ۇزاپ بارادى.
كەشكە قاراي، تۇت اعاشىنىڭ تۇبىندەگى قويۋ كولەڭكەگە كوسەم قاتىندار كوبىرەك جينالدى. وزگەلەرى دە جاقىنداستى. بىرەۋى بۇعان قاراپ قول بۇلعادى. القورى قورقا-قورقا قادامدادى. اۋزى باتىر، ادۋىندى اتانعان، باياعى ك س ر و اماندا بايى بولىمشە باسقارعان، بۇگىندە «اق التىندى» ولشەپ قابىلدايتىن تارازبان بيكە ءسوز باستادى-اي سوندا. باپتانا تاپتانىپ. «اي، اينالايىن القورى! - دەدى مۇسىركەي مۇلايىمسىگەن كەيىپپەن. - استانادان حابارىڭ بار ما؟»
القورى تەڭسەلىپ بارىپ تالىپ ءتۇستى. بەتىنە سۋ بۇركىپ، ەسىن جيناتتى. ەستيارلار. «ويباي-اي! ويباي-اي! جەڭەشە-ە-ە! - دەپ زار ەڭىرەدى ەسىنە كەلەر-كەلمەس كۇيدەگى القورىڭىز. - جاڭا-جاڭا جارىعانداي بولىپ ەك. امان با ەكەن التىن-ە-ە-ەم... استاناداعى التىن-ە-ە-ەم... باس يە-ە-ە-ەم...»
تارازبان بيكە بۇيدەدى-اۋ كەنەت: «ءاي، القورى! ءالى ەشتەڭە ەستىرتكەن جوقپىز عوي. و نەسى-ەي، ا؟! ال، ايتايىن ەندى. ەستىرتەيىن ەندى. ءسال قۇلاعىڭدى. جينا ەسىڭدى. ەسىز قاعىر ەركەكتەردىڭ ءبارى سونداي. استاناداعى التىنىڭ امان. وتتان ىستىق ويناس تاۋىپتى. تىللا قاۋىننىڭ تىلىگىنەن ءتاتتى توقال الىپتى. ال، اڭىراي بەر ەندى. ال، بوزداي بەرگىن. ءال-تى-نە-ە-ەم دەپ. ءامان با ەكە-ە-ەن دەپ...»
القورىڭىز مەڭىرەيدى. تارازباننىڭ اشۋى قايتىڭقىرادى. «بۇل - وسەك ەمەس. بايىڭمەن بىرگە كەتكەندەردىڭ ىشىندەگى ءومىرى وتىرىك سويلەمەيتىن، جاقىن جەكجاتىمىزدىڭ شىن ءسوزى».
سول كۇنى سارى قامىستان جانە سول توڭىرەكتەردەگى باسقا دا اۋىلدار مەن كەنتتەردەن جينالىپ كەپ ماقتا تەرەتىندەر قاس قارايعانشا قىزعىن پىكىر تالاستىرعان.
القورىنى ءبارى ۇمىتقانداي. جالعىز قايتقان. قاراڭعىلىق قانشاما قويۋ بولعانىمەن، اي تۋعاندا اينالا جارقىراپ سالا بەرگەن. ءجۇزىماي مەن جۇلدىزاي تۇكپىرگى بولمەدە ساباق ازىرلەپ وتىرىپتى. اي ءسۇتىنىڭ جەر بەتىنە سونشاما ساۋلاپ قۇيىلعانىنا قاپالاندى. ءدال بۇگىن قارا تۇنەك جاعاتىنداي ەدى. جانىنا. جاي-كۇيىنە.
كۇندىزگىدەن بەتەر جارقىراعان سارى قامىس گۋ-گۋ. توعايداعى قامىس-قۇراق دۋ-دۋ. جانىپ جونەلگەندەي. بارلىق ۇيدە تەك قانا توقسابانىڭ توقال العانى ايتىلىپ جاتقانداي. تەلەديداردان دا. بەتىن باستى. قوس الاقانىمەن سيپالاي تومەن ءتۇسىردى.
ۇيىنە كىرىپ، ۇيالى تەلەفونىن تاپتى. تاپتاپ-تاپتاپ تاستاعىسى كەلدى. تاپتامادى. تابالدىرىقتان اتتاپ، تاس تەپكىشەككە شىقتى. تاسقا تاستاعىسى كەلدى. تاستامادى. قورا-قوپسىنىڭ ارتىنا قاراي اينالدى. استانا تۇستان اي جارقىرايدى-اي. القورىنى مازاقتاپ.
دەنەسى توڭازىدى. قالتاسىنداعى تەلەفوندى قايتا سۋىردى. سورايعان سورالاردىڭ اراسىنا لاقتىرعىسى كەلدى. لاقتىرمادى. ەكى قىزى ەكى جاقتاپ ۇيرەتكەن. تىلدەسپەك ادامنىڭ اتىن تەرگەندى بىلەدى. سويلەسە سالا وشىرگەندى بىلەدى.
جانارىنان جاس سورعالادى. تارام-تارام. تيتىمدەي تەلەفونعا تىرس-تىرس تامدى. الاقانى اشىدى. ساۋساقتارى دۋىلدادى. تەردى. تەرمەشەلەدى. «توقسابا» دەگەن جازۋ كورىندى. وشىرە سالدى. ورشەلەنىپ. قايتادان تەردى. سابىر ساقتاپ، قۇلاعىنا توستى. «ابونەنت بايلانىس اياسىنان تىس جەردە نەمەسە ونىڭ تەلەفونى ءسوندىرۋلى»، - دەدى. الدەبىر ايەلدىڭ سۇيكىمسىز، سالعىرت داۋىسى. الدەنەشە مارتە تەرمەشەلەدى. مۇزداعان قۇلاعىنا توستى. الگى ايەل ءۇش تىلدە كەزەك-كەزەك بەزەكتەدى.
«ايدىڭ دا اياسىنان تىس جەردە... جۇرگەن شىعار... جاتقان بولار، بالكىم»، - دەدى ىزاعا بۋىلىپ.
بىرەر جىلدان بەرى ماقتالى اۋدانىندا تامشىلاتىپ سۋارۋ ءادىسى جاپپاي قولعا الىنىپ، قىزۋ قولدانىلىپ جۇرگەن. سول تۇندە القورىڭىز-داعى ۇيىرگەلىك تەلىمىنىڭ تالاي-تالاي تۇستارىن كوز جاسىمەن تامشىلاتىپ سۋارعان-دى.
تاڭ اتقاندا تاستۇيىن شەشىمگە توقتادى. جىلامايدى. مۇڭ شاقپايدى. تۇك بولماعانداي، دىم بىلمەگەندەي كەيىپكە كىرەدى. مىزعىماس تا مىزباقپاس. «استاناداعى التىنىم امان با ەكەن؟!» - دەگەن ءوزى. ءدۇيىم ايەل الەمى الدىندا. «ءولىپتى» دەگەن حابارى جەتكەندە شە؟ قايتەتۇعىن ەدى؟! بەتى ارمەن. امان ءجۇرسىن. جاقسىلى-جاماندى جيىرما بەس جىل بىرگە ءومىر كەشىپتى. شيرەك عاسىر. از ەمەس. اناۋ ءبىر كەزدەرى اقتوبەدە الىپ قويسا قايتەتۇعىن ەدى؟ توقالدى. قالىپ قويسا، قايتەر ەدى؟ ءبىرجولاتا. وندا جۇدا جاس ەدى عوي. ەكەۋى دە. سابىر كەرەك. دەپ ءتۇيدى. كۇيىندى دە ءتۇيىندى.
اپتا ارالادى. ارادا. «ابونەنت بايلانىس اياسىنان تىس جەردە...» دەيتۇعىن ايەلدىڭ ءۇنى وشكەن. قوڭىراۋى جەتكەن. استاناڭىزعا. توقساباسىنىڭ داۋىسى دىرىلدەيتىندەي. «راس پا؟» - دەگەن. القورىسى. «سولاي بولدى، - دەگەن توقساباسى. - كەلەسى جەكسەنبىدە بارا جاتىرمىز».
اسپان تاعى تەسىلگەندەي. عارىشتان عاشىقتار تۇسەتىندەي.
ەكى قىزىن ەكى جاعىنا الىپ، القورىڭىز اپتا بويى، كۇنى-ءتۇنى ءۇي-جايلارى مەن قورا-قوپسىلارىن تازارتتى. اكتەپ-سوكتەپ الەكتەندى.
جەكسەنبى كۇنى، جاقۇتتاي جايناعان التىنسارى كۇزدىڭ ەرتەڭگىلىگىندە، قىزىلجالقىن جاپىراقتى ورىكتەردىڭ ارعى جاعىنان اعاراڭداعان قوس «دجيپ» پەن سۇلىك قارا «تويوتا-كامري» كورىنگەن.
سارى قامىس اۋىلى گۋ-گۋ.
الدىڭعى اقشاڭقان «دجيپتىڭ» تىزگىنىندەگى تۇماريىستۇعىن. جانىنداعى توقساباسى. ەكىنشى اقشاڭقاننىڭ ىشىندە تۇماريىستىڭ ەڭ جاقىن، ەڭ سەنىمدى، ەڭ قىمبات دوستارى - ەرلى-زايىپتى ەكەۋ كەلەدى. سۇلىك قارا «تويوتا-كامريدىڭ» مەڭگەرىگىندە - ءماز-مايرامدىعىن جوندەپ جاسىرا الماي جايناڭداعان المابەك باتىرىڭىز. ارتقى ورىندىقتا - كەلىنشەگى، بالا-شاعاسى. قاي المابەك دەيسىز بە؟ ويباي-اۋ، شىمكەنتتىڭ شەتىندە پاتەر جالداپ، ازەر تىرشىلىك ەتەتىن، توقسابا مەن القورىنىڭ المابەگى عوي.
ءۇش بىردەي سۋپەركولىك ەكى مىڭ ونىنشى جىلىڭىزدىڭ كۇزىندە سارى قامىس اۋىلىنا ءسان-سالتاناتپەن كىردى. سارى قامىستىڭ سيىرلارى تۇياقتارىن سىرت-سىرت ەتكىزىپ، ورىسكە بەتتەگەن، جالقاۋ قاتىندار كەيبىرەۋلەرىن كەشىرەك ساۋىپ، قۋالاپ قوساتىن شاق ەدى.
ەڭ ەسكى ءۇي-جايدىڭ اۋلاسىندا ءتىزىلدى. سۋپەركولىكتەر. ەسىكتەرى سارت تا سۇرت، سارت تا سۇرت. جاتىرقاسقاندار جوق سەكىلدى. سوستيىپ كىدىرىسكەندەر كەم سەكىلدى. تانىسۋ مەن تابىسۋ باسىمىراق ءتارىزدى.
القورى ازداپ-ازداپ سۇرلانىڭقىراپ بارىپ باسىلعانداي. سىر بەرمەسكە بەكىنگەن. سەرت ەتكەن. بارىمەن ەمىن-ەركىن ەسەندەسكەن. «تۇماريىس» دەپ، ءسۇپ-سۇيكىمدى، اپپاق، بالعىن قولىن ۇسىنعانى - سول عوي. سول.
توقساباسى تىكە قارامادى. قاراي الماي، كوزىن تايدىرىپ اكەتىپ، يىعىنان بۇرىڭكىرەپ، قىسىڭقىراپ قويعانىن-اي. القورىدان كەشىرىم سۇراعانى ما، كىم ءبىلسىن-اي، كىم ءبىلسىن. المابەگىنە عانا القورىڭىز ءسال سىزداۋسىدى. ەنتەلەي جاقىنداعانىن جاقتىرمادى. بەتىنەن سالقىنداۋ ءسۇيدى. كەلىنىن كىنالامايدى، ارينە.
بەس-التى سۋ قۇتىسىنىڭ ءتۇبىن ويىپ، باستارىن تومەن تۇقىرتىپ، قولجۋعىش ەتىپ قويعاندارى دۇرىس بوپتى. استانا مەن شىمكەنتتەن كەلگەندەر شەتىنەن جۋىنىپ-شايىندى. اسىرەسە، توقسابا مەن تۇماريىستىڭ ءبىر-بىرىنەن الىستاماي، يكەمدەسە، يشارالاسا جۇپتاسىپ جۇرىستەرى جاراسپايدى دەۋ قيىن ەدى. جول كيىمدەرىن ءجون كيىمدەرىنە جىلدام اۋىستىرىپ الىپتى. ەكەۋى دە. بىرگە ىلەسىپ كەلگەن ەرلى-زايىپتى دوستارى دا.
تەمىر كولىكتەردەن تەڭ-تەڭ دەرلىكتەي دۇنيەلەر تۇسىرىلگەن. تارتۋ-تارالعىلار. سىي-سيياپاتتار. القورىنىڭ شاشىلىپ-توگىلىپ دايىنداعان داستارقانى ەسەلەنە كەڭەيگەن. استانالىقتاردىڭ ارقاسىندا. اۋەلىم اۋلەتتىڭ ەتجاقىن جاناشىرلارى جينالدى. كىشىگىرىم كەڭەس ءوتتى. ناق-ناق، قىسقا-قىسقا، تاپ-تۇيناقتاي تۇسىنىكتەر بەرىلدى. كەشىرىم سۇرالدى. توقسابا مەن تۇماريىس تاراپتان. ءبارى بەلگىلەنىپ، شەشىلىپ قويىلعان ماسەلەلەر مانزەلدەس. مانىستەلگەن. استانادان ىلەسىپ جەتكەن ەرلى-زايىپتى جولداستارى زامان جانە زىرلاعان ۋاقىت، ادام مەن قوعام جانە الەمدىك ايدىك ۇردىستەر حاقىندا بەس-بەس مينۋتتان عانا وي-پىكىر ۇستەپ، جاعدايدى جايباعىستادى.
توقسابا مىرزا مەن تۇماريىس حانىم ساعات ءۇش پەن بەستىڭ اراسىندا اۋىلداعى جاماعايىن جاقىندار مەن كورشى-كولەمدى جيناپ، قۇدايى تاماق بەرىلگەنى ءجون بولارىن جەتكىزدى. ەلەڭ-الاڭنان استانالىقتار قايىرا جولعا شىقپاق ەكەن.
قۇدايى تاماق ۋاقتىلى وتكەرىلدى. اقساقالدار باتا بەردى. ارتىق-اۋىس ءسوز بولعان جوق. توقسابانىڭ تاڭعالارلىقتاي تاعاتتى هام تالعاۋلى تۇرپاتىنا، تۇماريىستىڭ تاڭعاجايىپ تابيعاتىنا تامسانعان جۇرتىڭىزدىڭ پالەندەي ءپاتۋاسىزدىققا ۇرىنباعى مۇلدە مۇمكىن ەمەس-تى.
ءبار-ءبارى زاماناۋي رايدا، جىپ-جىلى شىرايدا ءوربىدى.
تۇماريىس تىنىم تاپپاعان. تالدىرماشتىعىنان تانباعان تال بويى قاي شارۋاعا دا يكەمدى. ءۇي تىرلىگىن ءۇيىرىپ اكەتەدى ەكەن. ءسويتىپ ءجۇرىپ-اق، قالتا تەلەفونىمەن ساعات سايىن سويلەسەدى. كومپيۋتەر-پلانشەتىمەن جۇمىس ىستەيدى. الدەكىمدەردەن ەسەپ-قيساپ قابىلدايدى. بازبىرەۋلەرىنە تاپسىرما تابىستايدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ-اق، القورىڭىزبەن ازداپ-ازداپ شۇيىركەلەسۋگە، مەكتەپتە وقيتىن ەكى قىزبەن ءبىراز-ءبىراز سىرلاسۋعا ۋاقىت تاپتى.
ءتۇن ورتاسى تاياندى. داستارقان جينالدى. تاباق-اياق تاپ-تازا. كيىم-كەشەك، سىيلىقتار تاپسىرىلدى. تارتۋ-تارالعىلاردىڭ اراسىندا ءجۇزىماي مەن جۇلدىزايعا جەكە-جەكە نوۋتبۋكتەر دە بارتۇعىن.
تۇماريىس حانىم ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن، نەمەن اينالىساتىنىن ءبىرازىراق بايان ەتتى. ماقساتتار مەن جوسپار-جوبالاردى ورتاعا سالىڭقىرادى. تۇيىندەمەسى مىنادايتۇعىن. شامامەن. ءبىر مىڭ دا توعىز ءجۇز الپىس سەگىزىنشى جىلى تۋعان. الماتىداعى حالىق شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن ەكونوميست ماماندىعى بويىنشا تامامداعان. العاش اۋىلدىق اۋداندا ىستەپ، ارتىنشا قالا قىزمەتىنە اۋىسقان. توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىنان باستاپ-اق بيزنەستە. بەس-التى جىل قاتتى قينالعان. مارقۇم اكە-شەشەسى كوپ كومەكتەسكەن. الماتىدا شاعىن زاۋىتتارى مەن ساۋدا كەشەنى بار. قازىر استانادا تۇرادى. ەلورداڭىزداعى ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىندا. كوتتەدجدە. ءىرى قۇرىلىس فيرماسىن توقسابانىڭ باسقارۋىنا تولىق وتكىزگەن. تانىسقاندارىنا ەكى جىلعا، تابىسقاندارىنا ءبىر جىلعا جۋىقتاعان.
تۇيىندەمەدەن تىسقارى ءتۇسىنىپ-تۇيگەندەرى دە بار. سارى قامىستىقتاردىڭ. توقساباڭىز تالانتتى ينجەنەر، كەرەمەت قۇرىلىسشى ەكەن. قور بوپ ءجۇرىپتى. ەكى جىل بۇرىنعا دەيىن. بۇگىندە ەلورداڭىزداعى، ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى ەكى بىردەي قۇرىلىس كەشەنىنىڭ تىكەلەي اۆتورى ءارى سالۋشىسى. قىسقا مەرزىمنىڭ ىشىندە استانانىڭ قۇرىلىسشى قاۋىمى مەن ساۋلەتشىلەرىن تۇگەل مويىنداتقان. تالانتىمەن. تىندىرىمدىلىعىمەن.
تۇماريىستىڭ اشىق-جارقىندىعى، تۇكتى دە جاسىرا المايتىن اقكوڭىلدىگى القورىنى اڭ-تاڭ ەتتى. وڭاشادا قايتا-قايتا قۇلاعىنا سىبىرلاپ، تالاي-تالاي سىرلارىن سىڭىرگەنى-اي. تۇرمىسقا جيىرما جەتى جاسىندا شىعىپتى. كۇيىپ-جانىپ، ءسۇيىپ-قالاپ قوسىلعان جىگىتى كىناراتتى ەكەن. ونداي جاعدايىن جىگىتتىڭ ءوزى دە بىلمەسە كەرەك... سودان كەيىن، كۇيەۋگە تيمەگەن. وندايدى ويلاماعان. تەك بيزنەسكە بەرىلگەن.
القورى اياعان. قاتتى-قاتتى. ءتۇن ورتاسىنان اۋعاندا تاعى وڭاشا قالعان. ەكەۋى. توقسابا تىستان ىشكە كىرمەگەن. قورا-قوپسىسىنىڭ جانىندا ويلانىپ وتىرعانداي. ەسكى تونىن جامىلىپ. «قۇرساق شاشۋ بەرگەنىمىزگە ءبىر اي بوپ قالدى، سىزدەن جاسىرارىم جوق، - دەدى تۇماريىس القورىعا. - ەندى ءسىز ەكەۋمىز ءبىر ادامبىز عوي. وسەك تىڭدامايتىن اداممىن مەن، اپكەتاي. وسەكتى تىڭداماساڭ، ول ولەدى. وسەكتى ءسويتىپ ولتىرەيىكشى ءسىز ەكەۋمىز. ءسىز دە سوعان ۇيرەنىڭىزشى. مۇمكىن بوسا. ال، ءبىز تاڭەرتەڭ ەرتەلەپ جولعا شىعامىز. «تويوتا-كامريدى» المابەككە تارتۋ ەتتىك. شىمكەنتتەن پاتەر اپەرەمىز. مىنا ءۇي-جايلارىڭىزدى بۇزىپ تاستاپ، قايتا سالۋمەن المابەك اينالىسادى. قارجى-قاراجاتتان قام جەمەڭىزدەر. ءجۇزىماي مەن جۇلدىزاي قالاعان ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە ءتۇسىپ، بىتىرگەنشە مەنىڭ تىكەلەي قامقورلىعىمدا بولادى. ءبىراق، اپكەتاي، ەكى قىزعا دا، المابەككە دە ايرىقشا تالاپ قويامىز. زامانعا ساي. جاۋاپكەرشىلىكتەرىن جوعارىلاتا تۇسەمىز. ول وزدەرىنە پايدالى، ءتۇسىنىپ وتىرسىز با؟»
«ادام بوپ كەتكەندەرى جاقسى عوي بىزگە»، - دەيدى القورى.
«ءسىز «اق التىن» تەرىمىن توقتاتىپ، ءوزىڭىزدى كۇتىڭىز، اپكە، - دەدى ودان ءارى تۇماريىس حانىم. - اي سايىن استاناداعى «اقسۇڭقار» ج ش س ەسەبىنەن ەلۋ مىڭ تەڭگە اۋدارىلادى. جەكە ءوزىڭىز ءۇشىن. جەتىسايدىڭ جىلى سۋىنا، جاڭاقورعاننىڭ ىستىق بالشىعىنا بارىڭىز. سارى قامىسقا سارى اعاش تا ءتيىپ تۇر ەمەس پە؟»
«ءيا-ءيا، جاقىن عوي»، - دەيدى القورى.
«اپكە، - دەدى تاعى تۇماريىس ازداپ كۇرسىنىپ. - توقساباڭىز كەپ تۇرادى. قورىقپاڭىز. اڭسارى اۋىپ، ساعىنسا، ەشقانداي تەجەۋ مەن تۇساۋ جوق. شەكارا مەن شەكتەۋ جوق. ارينە، قانشاما قىرعىن تىرلىك ينجەنەرلىك يىقتا. تۇسىنەسىز عوي. كوبىنەسە استانادا بولماسا، قيىن. ءتۇسىنىپ وتىرسىز ونى...»
«تۇسىنەمىن عوي. نەگە تۇسىنبەيىن»، - دەيدى القورى.
ەلەڭ-الاڭدا ەكى بىردەي اپپاق «دجيپ» پەن سۇلىك قارا «تويوتا-كامريىڭىز» جولعا شىقتى.
استانالىقتار اتتانىپ كەتكەننەن كەيىنگى جەكسەنبىدە شە، سارىقامىس سيمپوزيۋمى وتكەن. باياعى زاماندا اۋىل ماگازينى بولعان، كەيىنىرەكتە كافەگە اينالعان ءدامحانادا. سارى قامىس سيمپوزيۋمىنا قولى بوستار، اتاپ ايتقاندا بۇرىن بولىمشە باسقارعان، باستاۋىش پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى بولعان، بريگادير جانە زۆەنو جەتەكشىسى بولعان، مال دارىگەرى جانە مۇعالىم بولعان ءبىرقانشا زەينەتكەرلەر، بەس-التى جۇمىسسىز جانە جاستار وكىلدەرى قاتىسقان. وزبەكستانعا ءوتىپ كەتكەن بوستاندىق اۋدانىنا قاراستى ماڭىراما قىستاعىنان كەلگەندەردى قوسقاندا، بۇل جيىن حالىقارالىق مانىسكە يەتۇعىن. سيمپوزيۋم دەۋىمىز سول سەبەپتەن.
سيمپوزيۋم ساعاتتان ساعاتقا سوزىلدى. توقسابا مىرزا مەن تۇماريىس حانىم حاقىندا تالقىلاۋ تاۋسىلمادى.
«توقسابا تورىتاي ۇلى ءوز نىسپىسىنا ساي بوپ شىقتى، اتىن اقتادى. ءبىز جەرلەسىمىزدى ماقتامايمىز. ءبىز توقسابامەن ماقتانامىز». دەستى.
«تۇماريىس كەلىن جەتپىس بەسىنشى جىلى ماقتالىعا وبلىستان كەلگەن كەلىنشەككە، اۋاتكوم ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بوپ سايلانعان سۇلۋعا ۇقسايدى ەكەن. اينىمايدى». دەستى.
«اۋاتكوم ورىنباسارىن قايدام-اۋ، قايدام. سەكسەن ءۇشتىڭ كۇزىندە، اندروپوۆتىڭ تۇسىندا كەلەستەن كەلگەن ءۇشىنشى حاتشىعا ۇقسايدى. كوركەمدىگى». دەستى.
سيمپوزيۋمعا قاتىسۋشىلار قورىتىندى قارار قابىلدادى. ول بىلايتۇعىن. شامامەن العاندا. ءبىرىنشى باپ: «تۇماريىس-تۇماريىس دەيمىز-اۋ، اعايىن. تاڭدانىپ. تامسانىپ. قانشاما جەردەن مىقتى بوسىن، باياعى پاتشايىم اپامىزدىڭ اتىن يەلەنسىن، ءبارىبىر. تۇماريىس حانىم - توقسابانىڭ توقالى». ەكىنشى باپ: «سارى قامىس ساناسى مەن ادامزات دامۋىنىڭ اراسىنداعى الشاقتىق اسقىنعان. ال، تۇماريىس حانىمنىڭ توقساباعا توقال بولۋى، سول الشاقتىقتى قىسقارتۋعا قىزمەت ەتپەك».
كافە ءىشى ۋ-شۋ. گۋ-گۋ. دۋ-دۋ.
«جۇعىستى بوسىن»، «جۇعىستى بوسىن». دەسىپ، جىمىڭداسقاندار ەسەلەندى.
تاپ سول ساتتە كافە قاباتىنداعى جەكەمەنشىك ازىق-تۇلىك دۇكەنىنەن ءبىر قورا قاتىن-قالاش شىققان. ولار نەگىزىنەن سارى قامىستىڭ سارقارىن بايبىشەلەرى مەن ماقتا تەرۋگە جارامايتىندار، توي-تومالاقتارعا باراردا جانە قايتاردا قيقاڭ-سيقاڭ، قيقاڭ-سيقاڭ ەتەتىندەر، ۇيرەك سەكىلدەنىپ، ەكى جاقتارىنا جىعىلا جازداپ جۇرەتىندەر، ياكي بىرەسە وڭ يىقتارىنا قاراي، بىرەسە سول يىقتارىنا قاراي قۇلاپ كەتەتىندەي كورىنەتىندەر ەدى. بۇلارىڭىزدىڭ تالقىلاۋى دا توقسابا - تۇماريىس توڭىرەگى مەن القورىنىڭ اينالاسىندا عوي، ارينە.
ال، القورى بايبىشە بيىلشا سىر الدىرمايىن دەپ شەشىپ، «اق التىن» تەرىمىنە جەگىلۋدەن تانبادى. وي-ساناسى وسەكتە ەمەس. كوسەكتە. قوزانىڭ كوسەگىندە. الايدا، ازداپ-ازداپ اۋناقشيدى-اۋ. توسەگىندە.
المابەك سارىقامىستان سالىناتىن بولاشاق ءۇي-جايىنىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتىن شىمكەنتتىڭ شەبەر ساۋلەتشىلەرىنە جاساتىپ، ءبىرجولا بەكىتتىرۋ ءۇشىن استاناعا اتتانىپتى. دەسەدى.
كۇلىمكوز كۇز مامىراجاي مىنەزىنەن تانباي تۇر. تەك وقتا-تەكتە قىراۋ قىلاۋلايدى. تاڭعا جاقىن عانا. شارباقتىڭ اياعىنداعى تاقتا تەلىمدە، جىل سايىنعى كۇزدە، ءجۇزىماي مەن جۇلدىزاي قارالا قاۋىننىڭ كوكتۇينەگىنە دەيىن كەمىرىپ جەپ ءجۇرۋشى ەدى. ەندى ەپتەپ-ەپتەپ قانا كوز قيىقتاساڭىز، شيكى شاپشاڭىز تۇگىلىم، بۇيىرلەرى ساپ-سارى، كوگىلدىر كەرسەندەي قاۋىندارىڭىز سۇرعىلت قىراۋ استىندا، سولعان پالەك ۇستىندە دوڭكيە توڭكەرىلىپ جاتىپتى-اي.
مارحابات بايعۇت