توقايەۆ پەن پۋتين قول قويعان دەكلاراتسيانىڭ تولىق ءماتىنى جاريالاندى

استانا. KAZINFORM - مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماسكەۋگە مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا قول قويىلعان قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى جان-جاقتى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن وداقتاستىق دەڭگەيىنە كوشىرۋ تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ ءماتىنى جاريالاندى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتارالىق قاتىناستارىن جان-جاقتى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەنوداقتاستىق دەڭگەيىنە شىعارۋ تۋرالى دەكلاراتسيا

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق. ك. توقايەۆتىڭ 2025-جىلعى 12-قاراشادا رەسەي فەدەراتسياسىنا جاساعان العاشقى مەملەكەتتىك ساپارىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا،

1992-جىلعى 25-مامىرداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى دوستىق، ىنتىماقتاستىق جانە ءوزارا كومەك تۋرالى شارتتىڭ، 1998-جىلعى 6-شىلدەدەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى 21-عاسىرعا باعدارلانعان ماڭگىلىك دوستىق پەن وداقتاستىق تۋرالى دەكلاراتسيانىڭ، سونداي-اق 2013-جىلعى 11-قاراشاداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى 21-عاسىرداعى تاتۋ كورشىلىك جانە وداقتاستىق تۋرالى شارتتىڭ ەرەجەلەرىنە قاتاڭ سايكەستىكتە ارەكەت ەتىپ،

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى مەن رەسەي فەدەراتسياسى پرەزيدەنتىنىڭ 21-عاسىرداعى تاتۋ كورشىلىك پەن وداقتاستىق تۋرالى شارتقا قول قويىلعانىنا 10 جىل تولۋىنا وراي 2023-جىلعى 9-قاراشاداعى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنىڭ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى مەن رەسەي فەدەراتسياسى پرەزيدەنتىنىڭ جاڭا جاھاندىق ءتارتىپ جاعدايىندا ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى تەرەڭدەتۋ تۋرالى 2024-جىلعى 27-قاراشاداعى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى باعدارلارىنا سۇيەنىپ،

قازاقستان- رەسەي ديالوگىنا ءتان ءوزارا تۇسىنىستىك، تەڭ قۇقىقتىلىق پەن سەنىمنىڭ ايرىقشا احۋالىن ەرەكشە اتاپ كورسەتىپ،

ءوزارا قولداۋعا جانە ورتاق تاريحتى، ەگەمەندىك پەن اۋماقتىق تۇتاستىقتى، دەربەس ىشكى جانە سىرتقى ساياساتتى، مادەني بىرەگەيلىكتى قۇرمەتتەۋگە نەگىزدەلگەن عاسىرلار بويعى دوستىق پەن وداقتاستىقتىڭ مىزعىماستىعىن راستاپ،

جاھاندىق سىن-قاتەرلەر مەن قاۋىپتەر جاعدايىندا، سونداي-اق ىشكى ساياسي تۇراقسىزدىقتى تۋدىرۋعا باعىتتالعان كەز كەلگەن ارەكەتتەرگە قارسى تۇرۋدا ءبىرىن-ءبىرى قولداۋعا دەگەن شەشىمدەرىن مالىمدەپ،

ساياسي، ەكونوميكالىق جانە گۋمانيتارلىق سالالاردا، قورعانىس پەن قاۋىپسىزدىك باعىتتارىندا ءىس جۇزىندەگى ءوزارا ءىس- قيمىلدىڭ تۇراقتى جوعارى سەرپىنىن قۇپتاپ،

كوپ جوسپارلى ەكىجاقتى قاتىناستار مەن كوپجاقتى فورماتتاعى ىنتىماقتاستىقتىڭ بارلىق كەشەنىن ودان ءارى دامىتۋ، ولاردى ەكى مەملەكەتتىڭ وركەندەۋى مەن بەيبىت بولاشاعى ءۇشىن نەعۇرلىم جوعارى دەڭگەيگە شىعارۋ، ورتاق وڭىردە جانە تۇتاس ەۋرازيادا قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى نىعايتۋ مۇددەسىندە،

مىناداي مازمۇندى قامتيتىن وداقتاستىق قاتىناستار شەڭبەرىندە ءوزارا جان-جاقتى ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى ورناتقانىن جاريالايدى:

I. ساياسات پەن قاۋىپسىزدىك سالاسىندا

1. تاراپتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى ارتىقشىلىق بەرىلگەن قاتىناستاردىڭ مىزعىماستىعىنىڭ كەپىلى رەتىندە بارلىق دەڭگەيدەگى ساياسي بايلانىستاردى، مەملەكەتتەر كوشباسشىلارىنىڭ، ۇكىمەتتەر باسشىلارىنىڭ، ورتالىق جانە وڭىرلىك بيلىك ورگاندارى باسشىلارىنىڭ سەنىمدى ديالوگىن، قارقىندى پارلامەنتارالىق جانە قوعامدىق بايلانىستاردىڭ جوعارى سەرپىنىن قولدايدى.

2. تاراپتار بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى (ب ۇ ۇ) جارعىسىندا بەكىتىلگەن بارلىق ماقساتتار مەن قاعيداتتاردى قوسا العاندا، حالىقارالىق قۇقىق نورمالارىن ساقتاۋعا نەگىزدەلگەن نەعۇرلىم وكىلدىكتى جانە ءادىل كوپپوليارلى الەمدىك ءتارتىپ ورناتۋ ماقساتىنا بەيىلدىلىگىن ساقتايدى.

3. تاراپتار مەملەكەتتەر مەن ولاردىڭ بىرلەستىكتەرىنىڭ ءوز قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋى باسقالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرمەۋگە ءتيىس ەكەندىگىنە سۇيەنە وتىرىپ، ورنىقتى حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك مۇددەسىندە تىعىز ىنتىماقتاسادى. ەۋرازيا قۇرلىعىندا تەڭ جانە ءبىرتۇتاس قاۋىپسىزدىكتىڭ سەنىمدى ارحيتەكتۋراسىن قالىپتاستىرۋ تاراپتاردىڭ ىرگەلى مۇددەلەرىنە ساي كەلەدى. ونىڭ جۇيە قۇراۋشى ەلەمەنتتەرىنە ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمى (ۇ ق ش ۇ)، تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى (ت م د)، شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى جانە ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس جاتادى.

4. تاراپتار ۇ ق ش ۇ- نىڭ وڭىرلىك تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدەگى نەگىزگى ءرولىن راستايدى جانە وسى ۇيىمنىڭ، ونىڭ ىشىندە وعان الداعى 2026-جىلى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ءتوراعالىق ەتۋى شەڭبەرىندە ونىڭ الەۋەتىن ودان ءارى ارتتىرۋعا ۇمتىلىسىن ەرەكشە اتاپ كورسەتەدى. تاراپتار ۇقشۇ- نىڭ داعدارىسقا دەن قويۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋگە، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىنىڭ كۇشتەرى مەن قۇرالدارىنىڭ جاۋىنگەرلىك قابىلەتىن ارتتىرۋعا، زاماناۋي سىن-قاتەرلەر مەن قاۋىپتەرگە قارسى ءوزارا ءىس-قيمىلدى تەرەڭدەتۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.

5. تاراپتار 1968-جىلعى 1-شىلدەدەگى يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارتتىڭ (ي ا ق ت ش) رەجيمىن نىعايتۋدىڭ بالاماسىزدىعىن راستايدى جانە شارتتىڭ تۇتاستىعى مەن ورنىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ، ونى كونيۋكتۋرالىق مۇددەلەر ءۇشىن پايدالانۋعا جول بەرمەۋ بويىنشا ۇيلەستىرىلگەن كۇش-جىگەر جۇمسايتىن بولادى. تاراپتار حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلعان، يادرولىق قارۋدان ازات ايماقتار رەتىندە حالىقارالىق جانە وڭىرلىك بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتاتىنىن، وسى كەلىسىمنىڭ رەجيمىن كۇشەيتەتىنىن سەنىمدى راستايدى. وسى تۇرعىدا تاراپتار 2006-جىلعى 8-قىركۇيەكتەگى ورتالىق ازياداعى يادرولىق قارۋدان ازات ايماق تۋرالى شارتتىڭ (سەمەي شارتىنىڭ) - سولتۇستىك جارتى شارداعى جالعىز وسىنداي ايماقتىڭ ماڭىزدى ءرولىن اتاپ ءوتتى.

6. تاراپتار بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى، ونىڭ ىشىندە ۇ ق ش ۇ- عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۋاكىلەتتى ورگاندارىنىڭ بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى جونىندەگى ۇيلەستىرۋ كەڭەسى شەڭبەرىندە ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا جانە باكتەريولوگيالىق (بيولوگيالىق) جانە ۋىتتى قارۋلار جاساۋعا، وندىرۋگە جانە ونىڭ قورلارىن جيناقتاۋعا تىيىم سالۋ جانە ولاردى جويۋ تۋرالى كونۆەنتسيانىڭ رەجيمىن نىعايتۋ جونىندەگى باستامالاردى ءوزارا قولداۋعا نيەتتى.

7. تاراپتار حالىقارالىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋگە نيەتتى؛ ب ۇ ۇ- نىڭ حالىقارالىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىن تالقىلاۋداعى باستى ءرولىن ەرەكشە اتاپ وتەدى؛ 2026-جىلى ب ۇ ۇ- دا حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىندا اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى جەتىستىكتەر جونىندەگى دۇنيەجۇزىلىك تەتىكتى قۇرۋ جانە اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ سالاسىندا مەملەكەتتەردىڭ جاۋاپتى بولۋ ءتارتىبىن ىلگەرىلەتۋ تۋرالى ۋاعدالاستىقتى قۇپتايدى؛ وسى تەتىك شەڭبەرىندە حالىقارالىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىندا امبەباپ قۇقىقتىق تۇرعىدان مىندەتتەيتىن نورمالاردى ازىرلەۋدىڭ قاجەتتىلىگىن ايرىقشا اتاپ وتەدى؛ 2024-جىلعى 24-جەلتوقسانداعى ب ۇ ۇ- نىڭ كيبەرقىلمىسقا قارسى كونۆەنتسياسىنىڭ كۇشىنە ەنۋىن جەدەلدەتۋ، سونداي- اق اتالعان كونۆەنسياعا قوسىمشا حاتتاما ازىرلەۋ ارقىلى اقپاراتتىق قىلمىسقا قارسى كۇرەس تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن كۇش-جىگەر جۇمساۋعا شاقىرادى. مەملەكەتتەردىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسۋ، سونداي-اق ديۆەرسيالىق-لاڭكەستىك ماقساتتا اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ ارەكەتتەرىنە جول بەرىلمەۋى ءتيىس دەپ سانايدى؛ جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن ازىرلەۋشىلەردىڭ ەگەمەندىك پەن ۇلتتىق زاڭنامانى قاتاڭ ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىلىگىنە ەرەكشە نازار اۋدارا وتىرىپ، ب ۇ ۇ- نىڭ وسى تاقىرىپتى تالقىلاۋداعى ورتالىق ءرولىن قولدايدى.

8. تاراپتار ءۇشىن كاسپي تەڭىزىندە تاراپتارعا تيەسىلى ەمەس قارۋلى كۇشتەردىڭ بولماۋىن، ءبىر-ءبىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرمەۋدى، كاسپيي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ ءوز اۋماقتارىن باسقا مەملەكەتتەرگە تاراپتاردىڭ كەز كەلگەنىنە قارسى باسقىنشىلىق جانە باسقا دا اسكەري ءىس-قيمىلدار جاساۋ ءۇشىن بەرمەۋىن، كاسپي تەڭىزىن بەيبىت ماقساتتاردا پايدالانۋدى، كاسپي تەڭىزىنە بايلانىستى بارلىق ماسەلەلەردى بەيبىت قۇرالدارمەن شەشۋدى قوسا العاندا، 2018-جىلعى 12-تامىزداعى كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى تۋرالى كونۆەنتسيادا باياندالعان كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعى قاعيداتتارىنىڭ قۇندىلىعى بۇلجىمايتىن كۇيدە قالادى.

9. كاسپي تەڭىزى دەڭگەيىنىڭ وزگەرۋىن نازارعا الا وتىرىپ، تاراپتار بارلىق كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ونىڭ سۋ رەسۋرستارىن ساقتاۋ جونىندەگى ىنتىماقتاستىققا مۇددەلى ەكەنىن راستايدى. تاراپتار كاسپيي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ ءتيىستى مەملەكەتارالىق باعدارلاماسىن ازىرلەۋ جونىندەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باستاماسىنا ەرەكشە ءمان بەرەدى.

10. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستانعا ارنالعان ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى بويىنشا ب ۇ ۇ وڭىرلىك ورتالىعىن قۇرىلعانىن ءوزارا ءتيىمدى، ۇزاق مەرزىمدى جانە جالپى وڭىرلىك ورنىقتى دامۋ جوبالارىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن پەرسپەكتيۆالىق الاڭ رەتىندە قۇپتادى.

11. تاراپتار قارۋدى عارىشتا ورنالاستىرۋدىڭ جانە عارىش وبەكتىلەرىنە قاتىستى كۇش قولدانۋدىڭ نەمەسە كۇشپەن قاتەر ءتوندىرۋدىڭ الدىن الۋ، سونداي-اق قارۋدى عارىشتا ءبىرىنشى بولىپ ورنالاستىرماۋ جونىندەگى ساياسي مىندەتتەمەنى قابىلداۋ باستاماسىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ كۇش-جىگەر جۇمساۋدى جالعاستىرادى.

II. ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە ينتەگراتسيا سالاسىندا

12. تاراپتار قاتىسۋشى مەملەكەتتەر اراسىنداعى ساۋدا قاتىناستارىن ىرىقتاندىرۋدى، كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى بىرلەسىپ دامىتۋدى جانە ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ وزگە دە ماسەلەلەرىن قوسا العاندا، ونىڭ ىشىندە ۇلكەن ەۋرازيالىق ارىپتەستىك يدەياسى شەڭبەرىندە ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى ينتەگراتسيالىق پروتسەستەردى ۇشتاستىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن.

تاراپتار ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان حالىقارالىق بەدەلىن اتاپ ءوتىپ، 2014-جىلعى 29-مامىرداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتقا سايكەس ورتاق نارىقتاردى دامىتۋدى جانە ۇلتتىق ەكونوميكالاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ مىندەتتەرىن، ونىڭ ىشىندە 2026-جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وداقتا ءتوراعالىق ەتۋى شەڭبەرىندە بىرلەسىپ شەشۋدى جالعاستىرادى.

تاراپتار ت م د- نى كەڭ اۋقىمدى كووپەراتسيا ءۇشىن ماڭىزدى ينتەگراتسيالىق الاڭ رەتىندە قاراستىرادى. تاراپتار دوستاستىق شەڭبەرىندە ءوزارا ءىس- قيمىلدى دامىتۋ مەن تەرەڭدەتۋدى قولدايدى جانە جاھاندىق ءارى وڭىرلىك ىنتىماقتاستىق پروتسەستەرىنە ەلەۋلى ۇلەس قوساتىن بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىم رەتىندە الداعى ۋاقىتتا ونىڭ الەۋەتىن نىعايتۋ بويىنشا بىرلەسكەن جۇمىسقا دايىن ەكەندىكتەرىن بىلدىرەدى.

13. تاراپتار ساۋدا-ەكونوميكالىق، ونەركاسىپتىك، ەنەرگەتيكالىق، قارجىلىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق ىنتىماقتاستىقتىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ازىق-تۇلىك كووپەراتسياسىنىڭ الەۋەتىن تولىعىراق اشادى. ساۋدا قۇرىلىمىن ءارتاراپتاندىرۋدى، ونى قازىرگى گەوساياسي جاعدايلارعا بەيىمدەۋدى، ءوزارا ساۋدا جانە ترانزيت كەزىندە تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ قوزعالىسىنا شامادان تىس كەدەرگىلەردى بولدىرماۋدى، «ىركىلىسسىز» كولىك- لوگيستيكالىق كەڭىستىك قۇرۋدى، ەكونوميكالاردى سيفرلاندىرۋدى، تەحنيكالىق رەتتەۋدى جەتىلدىرۋدى، ءوزارا ءىس-قيمىل ءۇشىن جاڭا سالالار ىزدەۋدى جالعاستىرادى.

14. تاراپتار ءوزارا ساۋدانى دامىتۋ مەن حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قولداۋعا باعىتتالعان شارالار اراسىنداعى وڭتايلى تەڭگەرىمگە قول جەتكىزۋ جونىندەگى مىندەتتەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، ەكسپورتتىق باقىلاۋ سالاسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى دايەكتى تۇردە ارتتىراتىن بولادى.

15. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى الەمدەگى ەڭ ۇزىن قۇرلىقتاعى شەكارانى نازارعا الا وتىرىپ، تاراپتار ءوڭىرارالىق جانە شەكارا ماڭى ىنتىماقتاستىعىن مەملەكەتارالىق قاتىناستاردى نىعايتۋ ءۇشىن بىرەگەي قۇرال رەتىندە پايدالاناتىن بولادى.

16. بيىلعى جىلى 2005-جىلعى 18-قاڭتارداعى قازاقستان-رەسەي مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعىشارتتىڭ 20 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ اياسىندا تاراپتار ەكى مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى پەن اۋماقتىق تۇتاستىعىنا دەگەن ءوزارا سەنىم مەن قۇرمەت تۇرعىسىنان اتالعان قۇجاتتىڭ ىرگەلى جانە تەرەڭ سيمۆولدىق ءمانىن ايرىقشا اتاپ وتەدى.

17. تاراپتار قارجى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى، ونىڭ ىشىندە ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋدا ۇلتتىق ۆاليۋتالاردى پايدالانۋدى كەڭەيتۋگە جانە تولەم ينفراقۇرىلىمدارىن دامىتۋعا باعىتتالعان ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى نىعايتاتىن بولادى.

18. تاراپتار مەملەكەتتەردىڭ يممۋنيتەتتەرىنە جانە ولاردىڭ مەنشىگىنە، ونىڭ ىشىندە ەگەمەندى رەزەرۆتەرگە قاتىستى حالىقارالىق مىندەتتەمەلەر بۇلجىتپاي ساقتالۋى ءتيىس ەكەنىن راستايدى.

19. تاراپتار تۇراقتى، ساياسي كونيۋكتۋراعا ۇشىرامايتىن حالىقارالىق كولىك دالىزدەرىن قالىپتاستىرۋدىڭ، ەكونوميكالىق ەگەمەندىكتى قامتاماسىز ەتەتىن لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ مەن كەڭەيتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن مويىندايدى.

تاراپتار ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە وڭىرلىك ءوزارا بايلانىستى نىعايتۋعا جانە نەعۇرلىم ءتيىمدى، سەنىمدى جانە قاۋىپسىز جەتكىزۋ تىزبەكتەرى ەسەبىنەن جۇكتەر اعىنىن ءارتاراپتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىرتۇتاس ەۋرازيالىق كولىك- لوگيستيكالىق قۇرىلىم قۇرۋ ەكەنىن راستايدى. «سولتۇستىك - وڭتۇستىك» حالىقارالىق كولىك ءدالىزىنىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ونى وڭىردەگى باسقا دا كولىك كۇرە جولدارىمەن ۇشتاستىرۋ بويىنشا كۇش-جىگەر ەرەكشە ماڭىزعا يە بولادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى كولىكتىك بايلانىستى نىعايتۋ ماقساتىندا تاراپتار جاڭا حالىقارالىق كولىك دالىزدەرىن قالىپتاستىرۋ جانە قولدانىستاعى حالىقارالىق كولىك دالىزدەرىن، اتاپ ايتقاندا «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» باعىتىن جاڭارتۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرادى. سونداي- اق ترانسشەكارالىق لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋعا، ونىڭ ىشىندە زاماناۋي تسيفرلىق شەشىمدەردى قولدانا وتىرىپ، قازاقستان-رەسەي مەملەكەتتىك شەكاراسىنداعى وتكىزۋ پۋنكتتەرىن رەكونسترۋكتسيالاۋعا جانە جەتىلدىرۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلاتىن بولادى. تاراپتار ەۋرازيالىق «التاي» ءوڭىرىنىڭ الەۋەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان «ترانسالتاي ديالوگى» باستاماسى شەڭبەرىندە ءوزارا ءىس-قيمىل جاسايتىن بولادى.

20. تاراپتار مۇناي مەن مۇناي ونىمدەرىن، تابيعي گازدى، كومىر مەن ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋدى، تاسىمالداۋدى جانە جەتكىزۋدى قامتيتىن ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ارىپتەستىكتى نىعايتۋدى جالعاستىرادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ەكونوميكالىق جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا تاراپتار ەنەرگيا رەسۋرستارىن كەدەرگىسىز تاسىمالداۋعا، بارلاۋ جانە جاڭا كەن ورىندارىن يگەرۋ سالالارىنداعى جوبالاردى قوسا العاندا، بىرلەسكەن ەنەرگەتيكالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدى، ەكونوميكالاردىڭ ەنەرگيالىق تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاعدايلار جاساۋدى جالعاستىرادى.

21. گاز سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىققا، ونىڭ ىشىندە گازدى ءۇشىنشى ەلدەرگە تاسىمالداۋ ماسەلەلەرىنە، سونداي-اق اسا ماڭىزدى ترانسشەكارالىق ەنەرگەتيكالىق ينفراقۇرىلىمدى بەرىك قورعاۋدى قامتاتامسىز ەتۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى.

تاراپتار ەكىجاقتى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سولتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەرىن گازبەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جوبانى ۋاقتىلى جانە ساپالى ىسكە اسىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

تاراپتار وڭىردەگى ەنەرگەتيكالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدە جانە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدا شەشۋشى ءرول اتقاراتىن كاسپي قۇبىرجول كونسورتسيۋمىنىڭ ۇزدىكسىز جانە ورنىقتى جۇمىس ىستەۋىن قولدايدى.

22. تاراپتار دەنساۋلىق ساقتاۋ، مەديتسينا جانە فارماتسيەۆتيكا قىزمەتكەرلەرىن كاسىبي دايارلاۋ مەن ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، عىلىمي قىزمەتتى جانداندىرۋ، ونىڭ ىشىندە جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋ، مەديتسينا جانە فارماتسيەۆتيكا ونەركاسىبىن دامىتۋ، سونداي-اق مەديتسينالىق كومەكتى ۇيىمداستىرۋدى جەتىلدىرۋ سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن راستايدى.

III. عىلىمدى قاجەت ەتەتىن وزىق سالالاردا

23. تاراپتار پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىنىڭ تومەن دەڭگەيىمەن الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋعا جانە ءادىل ءارى تەڭگەرىمدى ەنەرگيالىق اۋىسۋدى ىلگەرىلەتۋگە باعدارلانادى. بۇل رەتتە پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىن ازايتۋ پروتسەسى ءاربىر ەلدىڭ ەرەكشەلىگى، ونىڭ تابيعي-كليماتتىق ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇلتتىق مۇددەلەرى ەسكەرىلە وتىرىپ جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس ەكەنىنە سۇيەنە وتىرىپ، بارلىق ەنەرگيا كوزدەرىن (قازبا وتىندارى، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى، گيدروەنەرگەتيكا، اتوم جانە سۋتەگى ەنەرگەتيكاسى) پايدالانا وتىرىپ، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ سالاسىن قوسا العاندا، ءارتاراپتاندىرىلعان ەنەرگيا تەڭگەرىمىنە قۇقىق دايەكتى تۇردە قورعالادى. تەحنولوگيالىق بەيتاراپتىق، حالىقارالىق قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنە كەمسىتۋسىز قول جەتكىزۋ جانە ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالاردى ءوزارا ءتيىمدى شارتتارمەن كەدەرگىسىز بەرۋ قاعيداتتارى اسا ماڭىزدى بولىپ قالا بەرەدى.

وسى تۇرعىدا رەسەي فەدەراتسياسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ ۇلتتىق سالاسىن قۇرۋدا سەنىمدى ارىپتەس بولادى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ جونىندەگى حالىقارالىق كونسورتسيۋمنىڭ كوشباسشىسى رەتىندە ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىق كولەمدە ورىندايدى.

24. تاراپتار ەكىجاقتى ۋاعدالاستىقتار مەن وزدەرى قاتىسۋشىسى بولىپ تابىلاتىن حالىقارالىق شارتتارعا ءتيىستى نازار اۋدارا وتىرىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە تابيعاتتى ۇتىمدى پايدالانۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا نيەتتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ شەكارا ماڭى اۋماقتارىنداعى بىرەگەي تابيعي ەكوجۇيەلەرىن ساقتاۋ ماقساتىندا ترانسشەكارالىق سۋ وبەكتىلەرىن ورنىقتى باسقارۋ، ترانسشەكارالىق ەرەكشە قورعالاتىن تابيعي اۋماقتار جۇيەسىن دامىتۋ مەن بيولوگيالىق ارتۇرلىلىكتى ساقتاۋ، تابيعي اپاتتاردىڭ الدىن الۋ جانە قاۋىپ-قاتەرىن ازايتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن قىزمەت جالعاستىرىلاتىن بولادى.

25. تاراپتار حالىقارالىق وندىرىستىك- وتكىزۋ تىزبەكتەرىن قۇرۋعا سۇيەنە وتىرىپ، ەنەرگيالىق اۋىسۋ ءۇشىن قاجەتتى اسا ماڭىزدى شيكىزات ماتەريالدارى سالاسىنداعى ءىس جۇزىندەگى ءوزارا ءىس-قيمىلدى جالعاستىرادى.

26. سيفرلىق سالانى دامىتۋدىڭ ۇلتتىق ستراتەگيالارى نەگىزىندە ۇيلەسىمدى ءوزارا ءىس-قيمىل شەڭبەرىندە تاراپتار مەملەكەتتىك باسقارۋ، كەدەندىك جانە سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋدى سيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى وزىق پراكتيكالارمەن الماساتىن بولادى.

27. رەسەي تاراپى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازيا جانە تىنىق مۇحيت وڭىرىنە ارنالعان ب ۇ ۇ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك كوميسسياسى قامقورلىعىمەن سيفرلىق شەشىمدەر ورتالىعىن قۇرۋ جونىندەگى باستاماسىنا وڭ كوزقاراس بىلدىرەدى جانە اتالعان ورتالىقتى قۇرۋدىڭ ءارى ونىڭ مانداتىنىڭ ءوزارا ءتيىمدى پارامەترلەرىن كەلىسۋ، سونداي-اق ونىڭ كەيىنگى قىزمەتى بويىنشا وسى الاڭدا قازاقستان تاراپىمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن.

28. ادامزاتتىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسىنە قوسقان ۇلەسى باعا جەتپەس بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ 70 جىلدىعىنا وراي تاراپتار عارىش كەڭىستىگىن زەرتتەۋ جانە بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق عارىش باعدارلاماسىن جاساۋ ماقساتىندا وسى وبەكتىدە ۇزاق مەرزىمدى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا نيەتتى.

گۋمانيتارلىق سالادا

29. ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ اياسىندا تاراپتار سول كەزدەگى وقيعالار مەن كسرو حالىقتارىنىڭ الەمدى ناتسيزمنەن قۇتقارۋعا قوسقان ەرلىك ۇلەسى تۋرالى تاريحي فاكتىلەردى بىرلەسە زەردەلەيتىن بولادى.

تاراپتار كەلەشەك ۇرپاقتاردا ورتاق تاريحىمىز تۋرالى وبەكتيۆتى كوزقاراس قالىپتاستىرۋداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ شەشۋشى ءرولىن اتاپ وتەدى. جالپى تاريحقا اقىلعا قونىمدى كوزقاراس قالىپتاستىرۋ جانە ۇرپاقتاردى سوعىستاردان قورعاۋ - ءبىزدىڭ حالىقتارىمىزدىڭ قاسيەتتى پارىزى.

30. تاراپتار قازاقستان مەن رەسەي تاريحشىلارىنىڭ بىرلەسكەن جۇمىس توبى، ت م د- عا قاتىسۋشى مەملەكەتتەردىڭ تاريحشىلارى مەن ارحيۆ قىزمەتكەرلەرىنىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىعى (كوميسسياسى) شەڭبەرىندە جانە وزگە دە ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى الاڭداردا تاريحشىلار، ارحيۆ قىزمەتكەرلەرى، ىزدەستىرۋ جاساقتارى، ۆولونتەرلەر مەن جاستار قوزعالىستارىنىڭ ءوزارا ءىس- قيمىلىن جالعاستىرادى.

31. تاراپتار ەكى ەل ازاماتتارىنىڭ ءبىر-ءبىرىنىڭ اۋماعىندا بولۋ شارتتارىن ودان ءارى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان ۇمتىلىسىن راستاپ، كوشى-قون سالاسىنداعى سىندارلى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

32. تاراپتار ورىس ءتىلى جونىندەگى حالىقارالىق ۇيىمنىڭ قۇرىلۋىن قۇپتاي وتىرىپ، ونىڭ قىزمەتىنە جاردەمدەسەتىن بولادى جانە وسىعان بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتەردى شاقىرادى.

تاراپتار ت م د كەڭىستىگىندە مەملەكەتارالىق قاتىناستار ءتىلى رەتىندە ورىس ءتىلىن قولداۋعا جانە ىلگەرىلەتۋگە جاردەمدەسەتىن بولادى.

33. تاراپتار ءبىلىم بەرۋ جانە كادرلار دايارلاۋ سالاسىندا تىعىز ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرادى، عىلىمي ديالوگتى دايەكتى تۇردە دامىتاتىن بولادى.

34. مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستار - ودان ءارى قاراي كوبەيە بەرەتىن زاماناۋي الەمنىڭ مادەني الۋان تۇرلىلىگىنە تاراپتاردىڭ قۇرمەتىنە نەگىزدەلگەن بىرەگەي يگىلىك. بۇل ىرگەتاس نەگىزىندە ەكى باۋىرلاس حالىقتىڭ وتكەنىن، داستۇرلەرى مەن مادەنيەتىن تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە، جاقىن رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار نەگىزىندە ولاردىڭ ءوزارا بايىتىلۋىنا، تۇركىلەر مەن سلاۆيانداردىڭ وركەنيەتتىك بىرلىگىنە، «ۇلى دالا مەن ەجەلگى رۋس» باۋىرلاستىعىنا، ءداستۇرلى يسلام مەن پراۆوسلاۆيە وداعىنا ىقپال ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ديالوگ جان-جاقتى ىنتالاندىرىلادى.

35. تاراپتار ەكى مەملەكەتتىڭ جانە حالىقتاردىڭ دوستىق پەن وداقتاستىققا نەگىزدەلگەن بولاشاعىنا ورتاق ۇمتىلىسىن كورسەتەتىن استاناداعى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ماڭگىلىك دوستىق اللەياسى مەن ماسكەۋدەگى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ دوستىق سكۆەرىنىڭ اشىلۋىن قۇپتايدى.

36. مۋزەيلەر، كىتاپحانالار، تەاترلار، كوركەم گالەرەيالار جانە باسقا دا مادەنيەت مەكەمەلەرى، سونداي-اق شىعارماشىلىق كاسىپ وكىلدەرى، ادەبي جانە كوركەم بىرلەستىكتەر، كينەماتوگرافيستەر اراسىندا الماسۋلار جالعاساتىن بولادى. تىكەلەي ادامارالىق قارىم-قاتىناسقا ەلەۋلى ۇلەس قوساتىن حالىقارالىق مادەني، ءبىلىم بەرۋ، عىلىمي، جاستار فورۋمدارى مەن فەستيۆالدەرىنىڭ، جالپى سپورتتىق ءىس-شارالاردىڭ جاعىمدى ءرولى اتاپ وتىلەدى.

37. تاراپتار 1998-جىلعى 12-قازانداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اقپاراتتىق-مادەني ورتالىقتاردى قۇرۋ جانە ولاردىڭ قىزمەت جاعدايلارى تۋرالى كەلىسىمدى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن ءوزارا ءىس-قيمىلدى قۇپتايدى.

38. تاراپتار حالىقارالىق گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى ساياسيلاندىرۋعا، مادەنيەت، عىلىم مەن سپورت قايراتكەرلەرىن قانداي دا ءبىر نەگىزدە كەمسىتۋگە جول بەرىلمەيدى دەپ ەسەپتەيدى. تاراپتار كەمسىتۋشىلىكتى بولعىزبايتىن اشىق جانە قۇرمەتكە نەگىزدەلگەن مادەنيەتارالىق ديالوگتى دامىتۋدى بىرلەسىپ جاقتايتىن بولادى.

39. تاراپتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ وڭىرلەرىندە ەكى ەلدىڭ ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىن ەسكەرىپ، قازاقستاندىق-رەسەيلىك جانە رەسەيلىك-قازاقستاندىق جالپى ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمدار (مەكتەپتەر) اشۋعا مۇددەلى ەكەنىن راستايدى.

40. تاراپتار ومبى قالاسىندا ءال- فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانە استانا قالاسىندا ماسكەۋ مەملەكەتتىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتى (ۋنيۆەرسيتەت) فيليالدارىنىڭ اشىلۋىن ءبىلىم بەرۋ بايلانىستارىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام رەتىندە قۇپتايدى.

41. تاراپتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا سپورتتى، تەحنولوگيالاردى جانە جاستاردىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىن بىرىكتىرۋ الاڭى رەتىندە «بولاشاق ويىندارى» حالىقارالىق مۋلتيسپورتتىق تۋرنيرىن وتكىزۋدى قولدايدى.

42. تاراپتار ماسكەۋ ق. قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى مادەنيەت كۇندەرىن وتكىزۋىن جوعارى باعالايدى جانە مادەني ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ وسى فورماتىن ىسكە اسىرۋدى جالعاستىرۋ نيەتىن بىلدىرەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق. ك. توقايەۆ پەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆ. ۆ. پۋتين بولاشاققا باعىتتالعان جوعارىدا باياندالعان ماقساتتار مەن مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى اراسىنداعى جان-جاقتى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك پەن وداقتاستىق قاتىناستاردى ودان ءارى نىعايتۋ مۇددەسىندە ەكى باۋىرلاس حالىقتىڭ دوستىعى مەن ىنتىماقتاستىعىنىڭ بەرىك ىرگەتاسىنا اينالاتىنىنا كامىل سەنەدى.