تۇركىستان - اقىلدى تەحنولوگيامەن دامىپ كەلە جاتقان قالا

تۇركىستان. KAZINFORM - تۇركىستان قالاسى سوڭعى جىلدارى تەك مادەني-رۋحاني عانا ەمەس، سونىمەن قاتار تەحنولوگيالىق تۇرعىدان دا جاڭارىپ، زاماناۋي باعىتتا دامىپ كەلەدى.

تۇركىستان - ەجەلدەن رۋحانياتتىڭ، تاريح پەن مادەنيەتتىڭ التىن ورداسى بولسا، بۇگىندە ول جاڭا تىنىس، تىڭ سەرپىن الىپ، بولاشاقتىڭ قالاسىنا اينالىپ كەلەدى. «اقىلدى قالا» كونتسەپتسياسى تەك زاماناۋي گادجەتتەر مەن سىمسىز جەلىلەردى ەنگىزۋدى ەمەس، تۇرعىنداردىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ، قاۋىپسىزدىك پەن ۇنەمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ، قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە اشىقتىقتى كۇشەيتۋدى ماقسات ەتەدى. سول سەبەپتى قالانىڭ بارلىق دامۋ جوبالارى وسى قاعيدالارعا نەگىزدەلىپ جۇرگىزىلىپ كەلەدى.

«Smart City» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ باعىتىندا ءبىرقاتار يننوۆاتسيالىق جوبالار قولعا الىنىپ، اقىلدى ينفراقۇرىلىم كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزىلىپ جاتىر. قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرىپ، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن وڭتايلاندىرۋ ماقساتىندا تۇركىستان قالاسى اكىمدىگى جاڭا باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزىپ وتىر.

العاشقى باستامالاردىڭ ءبىرى رەتىندە قالا اۋماعىندا اقىلدى ايالدامالار ورناتۋ جوباسىنىڭ قولعا الىنعانىن ايتالىق. بۇل باعىتتا جەكە كاسىپكەرلەرمەن ارىپتەستىك ورناتىلىپ، قازىرگى تاڭدا جەر تەلىمىنە مەملەكەتتىك اكت الۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇجاتتار راسىمدەلۋ ۇستىندە. جوبانىڭ تولىق جۇزەگە اسۋى ءۇشىن سەنىمگەرلىك باسقارۋ شارتى بەكىتىلىپ، قۇرىلىس جۇمىستارى باستالاتىن بولادى.

ورناتىلاتىن اقىلدى ايالدامالار Wi-Fi جەلىسىمەن، سالقىنداتقىش قۇرىلعىلارمەن، بەينەباقىلاۋ كامەرالارىمەن، ەلەكتروندى قۇرىلعىلاردى قۋاتتاعىشپەن، جوعارى جىلدامدىقتى وپتيكاكالىق ينتەرنەتپەن جانە قۋات كوزدەرىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل تەك قوعامدىق كولىكتى كۇتۋ جايلىلىعىن ارتتىرىپ قانا قويماي، قالانىڭ سيفرلىق كەلبەتىن ايقىنداي تۇسپەك.

- قازىرگى تاڭدا «اقىلدى جارىقتاندىرۋ» جوباسى دايىندىق ۇستىندە. بۇل جوبا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرالحان كوشەروۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قولعا الىنعان. جوسپار بويىنشا 2025-جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قالا كوشەلەرىنە ەنەرگيانى ۇنەمدەيتىن، قوزعالىسقا سەزىمتال شامدار ورناتىلادى. مۇنداي تەحنولوگيا جارىقتى تەك قاجەت كەزدە جاعىپ، ەنەرگيانى ءتيىمدى پايدالانۋعا، سونداي- اق قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار، تۇرعىن ۇيلەرگە «اقىلدى ەسەپتەگىشتەر» ورناتۋ قولعا الىنۋدا. قازىر 20 جاڭا تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر، ولاردىڭ بارلىعىندا سۋ، گاز، ەلەكتر ەنەرگياسىن ءدال ەسەپتەيتىن زاماناۋي قۇرىلعىلار قاراستىرىلعان. سونداي-اق، بۇرىننان بار ۇيلەرگە دە ەسەپتەگىشتەردى ورناتۋ نەمەسە جاڭارتۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇر. بۇيىرتسا، مۇنداي جاڭاشىلدىق رەسۋرستاردى ءتيىمدى تۇتىنۋعا، تۇرعىندار اراسىندا تولەمدەرگە بايلانىستى داۋلى جاعدايلاردى ازايتۋعا ىقپال ەتەدى، - دەدى تۇركىستان قالاسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسى قۋانىش الىبەكوۆ.

قالالىق قىزمەتتەردى سيفرلاندىرۋ باعىتىندا دا ءبىرقاتار جەتىستىكتەر بار. جىل باسىنان بەرى «E- Otinish» جۇيەسى ارقىلى 2971 ءوتىنىش كەلىپ ءتۇسىپ، ونىڭ 2512 ءسى ورىندالعان، 385 ءوتىنىش مازمۇنىنا بايلانىستى باسقا مەكەمەلەرگە جولدانسا، 74 ءوتىنىش قازىرگى ۋاقىتتا ورىندالۋ ۇستىندە. ازاماتتاردى قابىلداۋ ورتالىعى ارقىلى 25 مىڭنان استام قىزمەت كورسەتىلىپ، «حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى» ارقىلى 955 قىزمەت ۇسىنىلعان. سونىمەن قاتار، اكىمدىك بولىمدەرى جالپى 30 مىڭنان استام مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتتى، ونىڭ ىشىندە 11 304 قىزمەت «egov» پورتالى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلدى.

IT- تەحنولوگيالاردى قولدانۋ مەن كيبەر قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالماعان. قالا اكىمدىگىنە قاراستى بىرنەشە مەكەمەدە سكۋد (كىرۋدى باقىلاۋ جانە باسقارۋ) جۇيەسى ەنگىزىلگەن. بۇل تەحنولوگيا مەكەمەلەرگە بوگدە تۇلعالاردىڭ كىرۋىن شەكتەۋگە، قىزمەتكەرلەردىڭ قوزعالىسىن باقىلاۋعا جانە قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك تالاپتارىنا سايكەستىك بويىنشا تۇراقتى ىشكى تەكسەرۋلەر جۇرگىزىلىپ وتىرادى. بارلىق قۇرىلىمدىق بولىمشەلەر زاماناۋي انتيۆيرۋستىق باعدارلامالارمەن جابدىقتالىپ، كيبەرشابۋىلدارعا قارسى قورعانىس جۇيەلەرى كۇشەيتىلگەن.

مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا دا سيفرلىق جاڭعىرۋ قارقىندى جۇرۋدە. تۇركىستان قالاسى اكىمدىگىنە قاراستى بارلىق قۇرىلىمداردا «egov.kz» پورتالى، «e-otinish» ، «Documentolog»، «e-qyzmet» ، «ە-ليتسەنزيالاۋ»، «ە- سوبەس» جانە باسقا دا ەلەكتروندىق پلاتفورمالار ارقىلى قىزمەت كورسەتۋ جۇيەلى تۇردە جولعا قويىلعان. بۇل سيفرلىق جۇيەلەر قۇجات اينالىمىن جەڭىلدەتىپ، تۇرعىندارعا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا، اشىقتىق پەن ەسەپتىلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇدان بولەك، تۇركىستان قالاسىندا گەواقپاراتتىق پورتال ىسكە قوسىلىپ، قالانىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن جەر تەلىمدەرى جايلى ماڭىزدى دەرەكتەر ينتەراكتيۆتى كارتا ارقىلى ۆيزۋالدى تۇردە ۇسىنىلۋدا. بۇل پلاتفورما قالا قۇرىلىسى، ينۆەستيتسيالىق جوبالار جانە ينفراقۇرىلىمدى جوسپارلاۋ ءۇشىن وتە ءتيىمدى قۇرال سانالادى. كولىك قوزعالىسىن باسقارۋ بويىنشا دا ماڭىزدى جوبا قولعا الىنعان. قالا كوشەلەرىندەگى باعدارشامداردىڭ سيگنال بەرۋ ۋاقىتى جايلى جۇرگىزۋشىلەرگە الدىن الا حابار بەرۋ جۇيەسى ەنگىزىلمەك. بۇل كولىك اعىنىن ءبىرقالىپتى ەتۋگە، قاجەتسىز كىدىرىستەر مەن كەپتەلىستەردى ازايتۋعا باعىتتالعان.

- بۇل باعىتتا ءبىز اۋقىمدى جوبا - ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسىن (ITS) ەنگىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. قازىرگى تاڭدا «ياندەكس» كومپانياسىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە. ITS جۇيەسى باعدارشامداردىڭ جۇمىسىن كولىك اعىنىنا بەيىمدەپ، جۇرگىزۋشىلەرگە الدىن الا اقپارات بەرۋگە مۇمكىندىك قاراستىرادى. مۇنىڭ ءوز كەزەگىندە جول كەپتەلىستەرىن ازايتىپ، قوزعالىس قاۋىپسىزدىگىن ارتتىراتىن زاماناۋي شەشىم بولارى ءسوزسىز. سونداي-اق، V2X تەحنولوگياسى ارقىلى كولىكتەر مەن ينفراقۇرىلىم اراسىندا ناقتى ۋاقىتتا اقپارات الماسۋ جۇيەسى ەنگىزىلمەك. مۇنداي جۇيەلەر ءىرى مەگاپوليستەردە ءساتتى قولدانىلىپ كەلەدى، ەندى ءبىز ونى تۇركىستاندا ەنگىزۋگە نيەتتىمىز. - دەدى تۇركىستان قالاسى اكىمىنىڭ اپپارات باسشىسى قۋانىش الىبەكوۆ.

جالپى العاندا بۇگىندە تۇركىستان قالاسىندا تەحنولوگيالىق دامۋ مەن سيفرلىق ترانسفورماتسيا باعىتىندا قارقىندى قادامدار جاساپ وتىر. جۇزەگە اسىپ جاتقان جانە جوسپارلانعان جوبالار قالانىڭ ينفراقۇرىلىمىن عانا ەمەس، جالپى قوعامدىق ءومىرىن دە جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدى ماقسات ەتەدى. اقىلدى شەشىمدەر مەن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ ۇيلەسىمى تۇركىستاندى كەلەشەكتە ەلىمىزدەگى وزىق «Smart City» ۇلگىسىنە اينالدىرادى دەپ سەنەمىز.

ايتا كەتەيىك، بۇدان بۇرىن تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايىن دامىتۋ ماقساتىندا وبلىستىق اكىمدىك بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اۋەجايدى سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن جازعان بولاتىنبىز.