تاربيا ايدىمبايەۆا: ۇلتتىق كيىم ادامعا رۋح بەرەدى
استانا. KAZINFORM - وسىدان 4-5 جىل بۇرىن «الەمگە ايگىلى برەند رەتىندە تانىتۋعا الەۋەتى جەتەتىن ۇلتتىق كيىمىمىز ۇمىت بولىپ بارادى، وزىمىزدىكىن ەلەمەي، وزگەنىكىن ونەگەلەپ ءجۇرمىز» دەپ ءجيى شاعىمداناتىنبىز.
الا شاپاندى اعايىندى ايتىپ، دوپپىسىن باسىنان تاستاماي دارىپتەپ جۇرگەنىنە قىزىعا، قىزعانا قارايتىنبىز. ال ءبىر تۋعان قىرعىز جۇرتى، جىلداردىڭ دۇرمەگىندە «ايىر قالپاعىنان» اجىراپ قالمادى، ءتىپتى مەملەكەتتىك مارتەبە بەرۋگە دەيىن باردى دەپ تالاي تامسانعانبىز... ايتا-ايتا قازاققا دا «ۇلتتىق درەسس-كود» ءداۋىرى تۋىپ كەلەدى، دەپ جازادى Egemen.kz.
كاجەكەيدىڭ كوركىن اسىرىپ، شاپاندى شالقي كيىپ جۇرگەن كوپتى كوز كورىپ ءجۇر. ءتىپتى كەيىنگى 2-3 جىلدا قىزدار قاۋىمى اراسىندا وقالى تاقيا ترەندكە اينالىپ، «كيىز ءۇيدىڭ بالاماسى» ءبىراز بۇرىمدىنىڭ اجارىن اسىرىپ جىبەردى.
جەر-جەردەن مەكەمەلەر ءوز ىشىندە جۇمانى ۇلتتىق كيىم كۇنى دەپ بەلگىلەدى، ەندى وقۋشىلار مەكتەپكە قازاقي ناقىشتاعى كيىم كيىپ كەلەتىن بولدى دەگەن ءدۇبىر ەستىلىپ جاتىر. ۇلتتىق كيىم - تاريحتى تانىتىپ، بابالار مۇراسىن بالالارعا، زاماناۋي ادامدارعا ۇعىندىرۋدىڭ ۇتىمدى تەتىگى. ونىڭ ۇستىنە ونە بويى ۇلتتىق قۇندىلىقتارمەن وزەكتەلگەن قازاقى وبراز ويدى قوزعاپ، جانعا ەرەكشە رۋح سىيلايتىن قۇدىرەتتى كۇشكە يە.
ارحەولوگ- اكادەميك الكەي مارعۇلان «قازاق حالقى كىلەڭ ويۋ-ورنەك ورتاسىندا ءومىر سۇرەدى» دەمەپ پە ەدى؟! توسەنىشتەرى - تەكەمەت- كيىزىندە ويۋ، تۇتىناتىن تۇرمىستىق زاتتارى، بۇيىمى ورنەكتەلگەن، تۇرعىلىقتى ورنى - كيىز ءۇي اينالا ويۋ-ورنەكتىڭ ورداسى، كيىمى مەن اشەكەيىن ايتساڭىزشى... ەرتەدە قازاق تىرشىلىگى ۇلتتىق ويۋ-ورنەكپەن تۇتاسىپ جاتىر ەدى. بۇگىندە بۇل ءۇردىس كەلمەستىڭ كەمەسىنە ءمىنىپ كەتتى دەۋدەن اۋلاقپىز. الەۋمەتتىك جەلى الىستى جاقىنداتىپ تۇرعان عاسىردا سول پلاتفورمادان باسپاناسىنىڭ ءبىر بولمەسىن ۇلتتىق ۇلگىدە جابدىقتاپ، ساندەپ جاتقان جانداردىڭ بارىن بايقاپ ءجۇرمىز. وسى تالپىنىستىڭ ءوزى باعالى.
ۇلتتىق كيىمدى ءجيى كيۋگە شارىقتاپ تۇرعان قۇنى دا كەدەرگى ەدى ءبىر كەزدەرى. نەگە قازاقشا كيىنبەيمىز دەگەندە، قالتا كوتەرمەيدى، باعاسى قىمبات دەپ اقتاپ الاتىنبىز ءوزىمىزدى. قازىرگى ۇلتتىق كيىم ءوندىرىسى سان سىلتاۋىمىزدى «سىندىرىپ تاستاۋعا» قاۋقارلى.
كۇندەلىكتى كيىپ جۇرۋگە ىڭعايسىز دەگەن كۇڭكىلىمىزدىڭ دە كۇلى كوككە ۇشىپ جاتىر. سەبەبى، زاماناۋي ترانسفورماتسيالانعان ۇلتتىق كيىم ءسان-ساپاسى تۇرعىسىنان ەداۋىر العا قارىشتاپ كەلەدى. بىرىنشىدەن، ۇلتتىق كيىمىمىزدى ۋاقىتقا لايىقتاپ، ءارىن تايدىرماي كەسىپ-ءپىشىپ، تىگىپ جۇرگەن ديزاينەر-بيزنەسمەندەردىڭ «باسى» كوبەيدى.
قاتار قالىڭداعاندا، باسەكە دە كۇشەيەدى. ەكىنشىدەن، ۇلتتىق كيىم ناۋرىزدا عانا كيەتىن اتريبۋتتان، توي- تومالاقتا كيەتىن وبرازعا ويىسىپ ەدى، قازىر كۇندەلىكتى تامسانا كيەتىن كيىم ساناتىنا كوشىپ جاتىر. وعان ۇلتتىق كيىم وندىرۋشىلەرىنىڭ ويۋ-ورنەك بەدەرلەنگەن كيىمدى كەڭسەدە، كوشەدە كيىپ جۇرۋگە ىڭعايلى، جەڭىل ەتىپ ۇسىنىپ جاتقانى سەپتەسىپ وتىر. ۇشىنشىدەن، ساپاعا قاراي باعا دا ءار ءتۇرلى. نارىق زاڭىنا ساي قارجىڭىزعا ىڭعايى كەلەتىن ۇلتتىق كيىمدى قينالماي تابۋعا بولادى.
الايدا ۇلتتىق كيىمنىڭ اينالاسىندا تۇيىتكىل ازايسا دا، ءتۇيىن تۇبەگەيلى تارقاعان جوق. كاسىبي ورتادا ويۋدى ورنىمەن قولدانباۋ، اۆتورلىق قۇقىقتىڭ ساقتالماۋى سىندى ماسەلەلەر ايتىلىپ ءجۇر.
نەسىن جاسىرايىق، كوزدىڭ جاۋىن الىپ، كوڭىلدى ەلىتىپ اكەتەتىن ۇلتتىق كيىم وندىرۋشىلەرى شەت ەلدەگى دۇركىرەگەن دەفيلەدەن جۇلدە العاندا عانا نازارعا ىلىگەتىن.
شىرايى كىرىپ تۇرعان زاماناۋي شاپاندى دا شىنايى ومىردەن گورى ەكراننان كوبىرەك بايقايتىنبىز. بۇگىندە بۇل ولقىلىقتىڭ ورنى تولىسىپ جاتىر. تىرشىلىكتىڭ كەز كەلگەن قىرىندا كيۋگە قولايلى ۇلتتىق كيىم تىگەتىن دۇكەندەر بارشىلىق. سونىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى - Tarbiya ulttuq kiim ءسان ءۇيى. «بىرەگەيى» دەگەن ءسوزدى پافوس ءۇشىن عانا قولدانعان جوقپىز، سەبەبى، وسى ۇلتتىق برەندتىڭ نەگىزىن قالاۋشى تاربيا ايدىمبايەۆا ەلدە ەڭ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرىن زامان سۇرانىسىنا لايىقتادى.
P. S. حالىق اراسىندا ەلەۋلى سۇرانىسقا يە بولىپ جاتقان Tarbiya ulttuq kiim ءسان ءۇيى تىككەن ۇلتتىق كيىمدەردى جاقىندا استانا قالاسىندا اشىلعان شوۋرۋمنان كورىپ، بەلگىلى ەتنوديزاينەر تاربيا ايدىمبايەۆا حانىممەن سۇحبات قۇرىپ كەلدىك.
«قازاقتىڭ قانىندا تابيعي، جوعارى تالعام بار»
كەيىپكەرىمىزدى بۇگىنگى بيىگىنە كىتاپقا دەگەن قۇمارلىق باستاعان
«بالا كۇنىمنەن تاريحتى تانۋعا قۇمارتىپ، ادەبيەتتى وقۋعا اۋەس بولدىم. ۇيدەگىلەردىڭ اس- سۋعا دەپ بەرەتىن 15 تيىنىن كىتاپ الۋعا جۇمسادىم. ەسەيە كەلە تاريحشى اتانۋعا اڭسارىم اۋدى. مەكتەپتى ءتامامداعان سوڭ، تاريح ماماندىعىندا وقۋعا قۇجات تاپسىردىم. العاشقى جىلى جولىم بولماي، اۋىلعا قايتتىم. تاريحشى بولۋ ماڭدايىما جازىلماعان بولار، كەلەسى جىلى تىگىنشىلىككە ءتۇسۋ باعى بۇيىردى. انام تىگىنگە ەپتى بولعاندىقتان، مەنى دە سول ونەرگە باۋلىدى.
بويىمدا ينەگە يكەمدىلىك بار بولعان سوڭ، وسى ماماندىققا بەت بۇردىم. ستۋدەنت شاقتا دا كىتاپتان قول ۇزبەدىم. الماتىداعى كىتاپحانالاردىڭ تۇراقتى وقىرمانى بولدىم. ءتىپتى، سول كەزدەگى مۇقانوۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى ديسكپەن وقيتىن كىتاپتاردى دا تىڭداپ، وقىدىم.
جازۋشىلاردىڭ ادامنىڭ جان دۇنيەسىن تەرەڭ تولعانىسپەن جەتكىزەتىن شەبەرلىگى كىتاپتى سۇيۋگە تۇرتكى بولدى.
شىعارمالارداعى ادامنىڭ تەرەڭ تەبىرەنىسىن ءدوپ سۋرەتتەۋى كوڭىلىمدە توقىلعانى سونشا، قازىر بيزنەستە دە ولاردىڭ نەنى قالاپ تۇرعانىن، قيمىل-قوزعالىسىنان، كوزقاراسىنان-اق سكانەرلەپ، ءبىلىپ تۇراتىن دەڭگەيگە جەتتىم. ەرەسەك ومىرىمدە كىتاپتى ءجيى قولعا الۋعا مۇمكىندىك جوق. دەگەنمەن ەشقانداي ءىس ادام تاعدىرىندا بەكەر بولمايتىنىنا كوزىم جەتەدى.
سەبەبى، سول كەزدەگى كىتاپقا قۇمارلىعىم، ادەبي كەيىپكەرلەردى تانۋىم بۇگىنگى تۇتىنۋشىلارىمنىڭ تالعامىن ءدوپ باسۋعا كوپ سەپ بولىپ جاتىر. قازاقتىڭ قانىندا تابيعي، جوعارى تالعام بار. دۇكەنگە كەلۋشىلەردىڭ تاڭداۋىنان وسىنى وڭاي اڭعارامىن.
ولاردىڭ جاڭا كيىمدى كيگەندە بىردەن جارقىراپ، جايناپ شىققىسى كەلەتىن تىلەگىن تۇسىنەمىن. ءبىز ونى سول ميسسياسىنا جەتكىزۋ ءۇشىن ەڭبەكتەنەمىز. تالعامىنا، ءتۇر-سيپاتىنا ساي ۇلتتىق كيىم تاڭداپ بەرۋ، ۇسىنۋ - مىندەتىمىز. مەن بۇل پروتسەسسكە ەرەكشە ءمان بەرەمىن»، دەيدى تاربيا ايدىمبايەۆا.
تاربيا حانىم - وتاندىق ۇلتتىق كيىم برەندىن قالىپتاستىرۋدا ويۋدى مونشاقپەن كومكەرگەن، ودان قالا بەردى زاماناۋي ۇلتتىق كيىم ۇلگىلەرىنە ويۋ-ورنەكتى پرينت ارقىلى باسۋ ءىسىن باستاعان العاشقى جان.
«جاستىق شاعىمنان ۇلتتىق كيىم تىگۋ، ونى ناسيحاتتاۋعا ەرەكشە قۇلشىنىس بولدى. 5-كۋرستا وقىپ جۇرگەندە- اق ۇلتتىق كيىمدەر تىگۋ بويىنشا گران-پري يەلەندىم. امبيتسيامنىڭ كۇشتى بولعانى سونشا، دارەجەلى كونكۋرستارعا قايمىقپاي قاتىستىم. كونكۋرستىڭ 4000 تەڭگەلىك جۇلدەسى وسى سالاعا ومىرلىك جولداما سىيلادى.
ەڭ ءبىرىنشى زەڭگى بابا، قامبار اتا وبرازدارىن تىكتىم. ول كەزەڭدە ماتا، ينە-ءجىپ، ويماقتان باسقا دۇنيە نارىقتا بولمادى. زەڭگى بابانىڭ وبرازىن جاساۋدا قوڭىراۋلاردىڭ ءبارىن قولمەن جاساپ شىقتىم. ول وبرازداردى تولىقتىرۋعا انام قولعابىس ەتتى.
مەنى وسى كوللەكسيام وزگەلەردەن ەرەكشەلەدى. ورايى كەلگەندە ەل بويىنشا العاش بولىپ ويۋعا مونشاقتى كومكەرۋ، ويۋلى پرينت جاساۋ ءبىزدىڭ باستامامىز بولعانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل ىستە مەنى شابىتتاندىرعان ءبىر سەبەپ - ۇلتتىق كيىمدەر رۋحتى كوتەرەدى. وعان جەكە تاجىريبەدەگى ءار ساتىپ الۋشى دالەل، اسىرەسە، شاپاندى شاتتانا كيگەن ەر ادامداردىڭ بويى مەن ويىن تۇزەپ، ەڭسەسىن تىكتەي شىققانىن تالاي كوردىم»، دەيدى تاربيا حانىم.
«ءار كوللەكسياما - ميفتىك ماڭىز، قيسسا-اڭىز ارقاۋ بولادى»
«ءار ەلدىڭ ءوز ءميفى بار. الايدا كەيبىر ميفتىك پەرسوناجدار تەك قازاق اڭىز-ەرتەگىلەرىندە كەزدەسەتىنىن باسا ايتقىم كەلدى. مەنىڭ ۇلتتىق برەند سالاسىندا اتىمدى قالىپتاستىرعان ءىس - ميفتىك كەيىپكەرلەردى كيىمدە بەدەرلەۋ بولدى.
ماسەلەن، كوللەكسيامداعى الباستى، مارتۋ، سۋىن ايعىر وبرازدارى ءساتتى شىقتى.
توپتامامداعى تاڭعى، تۇنگى شولپان جۇلدىزداردىڭ تابيعاتىن اشۋعا باعىتتالعان كۇنەكەي، تۇنەكەي كيىمى دە اڭىزدان ارقاۋ العان. ۇلتتىق كيىم برەندىنە ميف كەيىپكەرلەرىن قوسۋ ءۇشىن سەرىكبول قوندىباي ەڭبەكتەرىن تەرەڭ زەرتتەدىم. اسىلىندا، ميفتىك بەينەلەردى ماتادان تىگۋ وڭاي بولمادى. سەنسەڭىز، وسى وبرازدار ويىمدا 7 جىل تولقىدى.
ونىڭ جارىققا شىعۋىنا ماڭعىستاۋ وبلىسىندا وتەتىن مادەنيەت كۇندەرىنە ارنالعان كورمەگە توپتاما ۇسىن دەگەن سول كەزدەگى وبلىس اكىمى ەرالى توعجانوۆتىڭ ءسوزى بولدى. قۇدايدان بۇيرىق تا وسى ۋاقىتقا قيىسىپ تۇرعان بولار. سول كەزەڭ رامازان ايى ەدى.
وسىنداي قاسيەتتى ايدا 7 جىل تولعاتقان وبرازدار دۇنيەگە كەلدى. كورمەگە ءبىر كۇن قالعاندا تەك تاۋ تايلاق وبرازى دايىن بولماعان ەدى. ونى تىگىپ شىعۋدىڭ تەتىگى قانشا تەر توكسەم دە ميىما كەلمەدى. بارىمەن بازار دەپ قول سىلتەگەن ءتۇنى، تۇسىمە تاۋ تايلاقتىڭ وبرازى ەندى. مەن تىلسىم دۇنيە بارىنا سەنەمىن.
سوندىقتان تاۋ تايلاقسىز كەتپەيمىز دەپ، ەرتەڭىنە ونىڭ باسىن، وركەشىن سالىپ باستاعان ەدىم تۇگەل وبراز تولىسا كەتتى. وسىلايشا كۇن-ءتۇن ەڭبەكتەنۋ ارقىلى ماڭعىستاۋداعى مادەنيەت كۇندەرىندەگى كورمەگە ءوز دۇنيەمىزدى ۇسىندىق. وبلىس اكىمى جوعارى باعالاپ، استانادا وتەتىن حالىقارالىق كورمەگە جول سىلتەدى. قازاقتىڭ اڭىز-قيسسالارى شەكسىز. مەن كىشكەنتاي بولشەگىن عانا ءبىلىپ وسىنداي دۇنيە شىعاردىم»، دەيدى كەيىپكەرىمىز.
وسىنداي ىركىلىسسىز ىزدەنىس، تەرەڭ تەبىرەنىس ناتيجەسىندە «تاربيا برەند» كەلدى ومىرگە. بۇگىنگى كۇنى برەندتىڭ بۇيىمدارىنا سۇرانىس كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى. سوعان وراي تاربيا ايدىمبايەۆا قازاقستاننىڭ التى قالاسىندا (اتىراۋ، اقتاۋ، استانا، الماتى، شىمكەنت، تۇركىستان) ۇلتتىق كيىم دۇكەنىن اشتى.
دۇكەنگە بارىپ بىلگەنىمىز، ۇلتتىق كيىمدەردىڭ باعاسى 120-350 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا ەكەن. وندا كەڭسەدە كيۋگە لايىقتالعان شاپان تۇرلەرىنەن باستاپ، پالتو ورنىنا جۇرەتىن سىرت كيىمدەر دە بار. باعامداساق، ءبىز شەتەلدىك كوستيۋم-شالبار مەن سىرتقى كيىمدەردى سول باعادا ساتىپ الىپ ءجۇرمىز. ەندەشە، بۇل باعا ۇلتتىق كيىم قىمبات تۇسىنىگىن جوققا شىعارسا كەرەك.
قازىر ۇلتتىق كيىم برەندىنىڭ يەسى سۇرانىسقا ساي - ليۋكس ساپاداعى كيىم تىگۋگە دەن قويعان. وسى ماقساتتا ءالپى تاۋلارىندا وندىرىلەتىن تازا كاشەمير ماتەريالىن ەلگە الدىرماق ءۇشىن يتاليا كاسىپكەرلەرىمەن كەلىسىمگە كەلگەن. 2 ايدا برەند ۇلتتىق كيىمنىڭ ليۋكس نۇسقاسىن ۇسىنادى.
«Lv ،Dior ،Prada سىندى الەمدىك تانىمال برەندتەر قولداناتىن ماتەريالمەن ۇلتتىق كيىم تىگۋدى قولعا الىپ وتىرمىز. قازاق كيىمى جوعارى ساپاعا لايىق.
ونىڭ ساپاسىن، اسىرەسە، شەتەلدىكتەر جەدەل اڭعارادى. بىزگە مۇناي مەن گازدان باسقا سالادان قارجى تاباتىن كەز كەلدى. سوندىقتان مەن ليۋكس ساپالى ۇلتتىق كيىم جاساۋ ارقىلى ەكونوميكانى دامىتۋعا ات سالىسقىم كەلەدى. ەگەر ءبىز ماقساتىمىزعا جەتسەك، بۇل باستاما قازىناعا 10-20 جىل ازىق بولار ەدى. سەبەبى، كەيىنگى يتالياعا بارعان ساپارىمدا ول جاقتىڭ تۇرعىندارى تۇركى حالىقتارىنىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىمىزگە اسقان قىزىعۋشىلىق، ىستىق ىقىلاس تانىتقانىن كوردىم.
مەنىڭشە، ءبىزدى «وسى دا بولا بەرەدى» دەپ نەمقۇرايدى جاساۋ جارعا جىعادى. ءاردايىم بيىككە ۇمتىلۋ كەرەك. بۇل ماعان بالا كۇننەن بويىما اكەمنەن سىڭگەن قابىلەت. سوندىقتان وسى ىسكە بەل بۋىپ وتىرمىن. الداعى ۋاقىتتا قازاق قوعامى ءۇشىن جاستارعا، جىرشى-كۇيشىلەرگە، ىسكەر ايەل، ادامدارعا بولەك توپتاما تىگەمىز.
تاريحتىڭ ءبىر بولشەگى ەكەنىمىزدى ۇمىتپاۋ كەرەك. بىزگە بابالار ناقىشى امانات بولىپ جەتكەندەي، ءبىز جاساعان بۇگىنگى بۇيىم - كەلەشەككە مۇرا. سوندىقتان ۇلتتىق كيىم سالاسىندا تەر توگىپ جۇرگەن ارىپتەستەرىمدى ءتۇس شىعارۋ، ويۋدى ورىندى قولدانۋ، اۆتورلىق قۇقىقتى تاپتاماۋ ىسىنە ءمان بەرۋگە، تىگىنشىلىك ونەردى ترەندكە اينالدىرۋ ءۇشىن ناسيحاتتاي جۇرۋگە شاقىرامىن»، دەپ تاربيا حانىم اڭگىمەسىن تۇيىندەدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق ويۋ-ورنەگى تەك ءساندى سۋرەت ەمەس. ءماندى فۋنكسياسى بار ماڭىزدى شتريح. ەتنوگرافتار: «بوزبالا قىزدىڭ قولىنداعى بىلەزىكتە بەدەرلەنگەن ورنەگىنە قاراپ، وعان قۇدا تۇسكەن- تۇسپەگەنىن ۇعىنعان. جاس كەلىنشەك تۇرمىس قۇرعاننان كەيىنگى احۋالىن ويۋ-ورنەكپەن بەينەلەپ جىبەرگەن.
«قۇسمۇرىن» سالەمدەمەسى جىبەرىلسە، قۇستاي ەرىكتى ەكەنىن ۇعىنىپ، ۋايىمدامايتىن بولعان. ال بويى ۇزىن، تالدىرماش جان بەدەرلەنىپ، جانىندا ءدوپ-دوڭگەلەك ادامنىڭ بەينەسى جاعدايىنىڭ مۇشكىل ەكەنىن ءسوزسىز-اق ۇعىنىپتى»، دەگەن دەرەك كەلتىرەدى. بۇل قازاقتىڭ ويۋ-ورنەگىندە زور ءمان-ماعىنا جاتقانىن ايعاقتاسا كەرەك.
Egemen Qazaqstan