تالاپ كۇشەيدى - «قازاقستان ارۋى» بايقاۋىنىڭ ديرەكتورىمەن سۇحبات
7 -جەلتوقساندا الماتىدا «قازاقستان ارۋى» بايقاۋى وتەدى. وندا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنەن ىرىكتەلىپ شىققان حاس سۇلۋلار 5 ميلليون تەڭگە جۇلدە مەن «الەم ارۋى» بايقاۋىنا جولداما ءۇشىن باق سىنايدى.
وسى ورايدا «قازاقستان ارۋى» ۇلتتىق كونكۋرسىنىڭ ديرەكتورى يۋليا بەزۆەرحوۆا Kazinform اگەنتتىگىنە سۇحبات بەرىپ، سۇلۋلىق سايىستارىن وتكىزۋدىڭ وزەكتىلىگى مەن ادىلدىگى، «الەم ارۋى» بايقاۋىنا دايىندىق تۋرالى ايتىپ بەردى.
− يۋليا حانىم، ۇلتتىق بايقاۋدىڭ تاريحى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە بوديپوزيتيۆ، فەمينيزم، تەڭ قۇقىقتار ءۇردىسىن ەسكەرسەك، قىزداردى سۇلۋلىعىنا قاراپ باعالاۋ قانشالىقتى ورىندى؟
− العاش رەت «قازاقستان ارۋى» ۇلتتىق سۇلۋلىق بايقاۋىن 1997 -جىلى ءبىزدىڭ ۇيىم وتكىزگەن ەدى. جىلدان- جىلعا بايقاۋدىڭ تانىمالدىعى ارتا ءتۇستى جانە قازىر بۇل بايقاۋ ەلىمىزدىڭ باستى مادەني شاراسى بولىپ وتىر. ەگەر بۇرىن باستى ماقسات - ادەمى قىزدى تابۋ عانا بولسا، ءقازىر سۇرانىس وزگەرىپ، تالاپ كۇشەيە باستادى. ياعني «قازاقستان ارۋى» مىندەتتى تۇردە ءبىلىمدى بولۋى ءتيىس: بىرنەشە ءتىل ءبىلۋى قاجەت، الەمدى جاقسارتۋ تۋرالى باستامالار كوتەرىپ، سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسۋى كەرەك.
ۇمىتكەرلەرگە قويىلاتىن تالاپتار - بويى 165 سانتيمەتردەن كەم بولماۋ، جاسى 18-دەن 26 جاس ارالىعىندا، بۇرىن تۇرمىسقا شىقپاعان، بالا بوسانباعان جانە قازاقستان ازاماتى بولۋى. وعان قوسا، سىرتقى كەلبەتى، دەنە ءبىتىمى، ينتەللەكت، ءبىلىم، تالانت پەن شەبەرلىگىنە جانە جەكە قاسيەتتەرىنە ءمان بەرىلەدى. ءبىز ولاردىڭ الەۋمەتتىك جانە قايىرىمدىلىق اسپەكتىلەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارامىز. سوندىقتان سۇلۋلىق بايقاۋلارى ءالى دە وزەكتى بولىپ قالا بەرەدى دەپ ويلايمىن. وندا تەك سۇلۋلىق ەمەس، اقىل- پاراسات، تالانت سياقتى قاسيەتتەر ماڭىزدى.
− قاتىسۋشىلاردى قالاي جينايسىزدار؟ كوشەدەگى بەيتانىس قىزداردى بايقاۋعا شاقىراتىن ساتتەر بولا ما؟
− ءيا، مۇنداي جاعداي دا بولىپ تۇرادى. بىزدە وتە اۋقىمدى كاستينگ ءبولىمى مەن كوپتەگەن مەنەدجەرلەر جۇمىس ىستەيدى. ەگەر ولار اتالعان تالاپتارعا ساي كەلەتىن قىزدى كەزىكتىرسە، ول قىز ءبىزدىڭ بايقاۋ تۋرالى ەستىمەگەن بولسا، بىردەن شاقىرادى. ىرىكتەۋ ءبىزدىڭ رەسمي سايتتاعى وتىنىمدەر بويىنشا عانا جۇرمەيدى، كەيدە ءوزىمىز ءبىلىم جارمەڭكەلەرىنە بارىپ، اقىلىنا كوركى ساي قىزداردى شاقىرامىز.
شامامەن ۇمىتكەرلەردىڭ % 70 جۋىعى رەسمي سايتىمىزداعى وتىنىمدەر ارقىلى جينالادى، قالعان % 30 − ءوزىمىز شاقىرعان ۇمىتكەرلەر. العاشقى كەزەڭدە 100-200 قىزدى تاڭداپ الامىز جانە ىرىكتەۋ كەزەڭدەرىنە قاراي قاتىسۋشىلار سانى ازايا بەرەدى.
− الەمدىك بايقاۋعا دايىندىق قالاي وتەدى؟
− «الەم ارۋى» بايقاۋىنا دايىندىق التى ايدان ءبىر جىلعا دەيىن سوزىلادى. قىزدار ءتىل ۇيرەنىپ قانا قويماي، ەلىمىزدى الەمدىك ارەنادا ماقتانىشپەن كورسەتۋدى ۇيرەنۋى كەرەك. وعان قوسا، الەمدىك بايقاۋلاردىڭ تالابى بويىنشا قىزدار 50 ساعات قايىرىمدىلىقپەن اينالىسۋى قاجەت. سونداي- اق قازاقستان تۋرالى، داستۇرلەرىمىز، ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن جەتىستىكتەرى جونىندە دە ايتۋىمىز كەرەك.
كونكۋرستان كەيىن جەڭىمپازدارعا تىعىز كەستە بەلگىلەنەدى: ولار سپورتتىق، جالپى قالالىق ءىس- شارالارعا، قايىرىمدىلىق اكسيالارىنا جانە كوپتەگەن الەۋمەتتىك جوبالارعا قاتىسادى.
جالپى الەمدىك كونكۋرستارعا قاتىسۋ قۇنى وتكىزۋ ورنى، تۇرۋ شارتتارى، ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ تالاپتارى سەكىلدى ءتۇرلى فاكتورلارعا قاراي ايتارلىقتاي وزگەرۋى مۇمكىن. ادەتتە تىركەۋ، ۆيزا، بيلەتتەر، تۇرۋ، تاماقتانۋ، كيىم، اكسەسسۋارلار شىعىندارىن جابۋى كەرەك. قىزدارعا اكىمدىكتەر، مادەنيەت مينيسترلىگى نەمەسە باسقا ۇيىمدار دەمەۋشىلىك جاسايدى.
− ايماقتىق سۇلۋلىق بايقاۋلارىندا جەمقورلىق بار، جەڭىمپازدار تامىر- تانىس ارقىلى انىقتالادى دەگەن الۋان پىكىر ايتىلادى. بۇل جونىندە نە ايتاسىز، بايقاۋ ءادىل وتە مە؟
− ءبىزدىڭ ۇلتتىق بايقاۋعا قاتىسۋشىلاردىڭ 51 پايىزى ايماقتىق جەڭىمپازداردان قۇرالادى. ءبىز وڭىرلىك بايقاۋلاردىڭ ديرەكتورلارىمەن جۇمىس ىستەيمىز، ءبارىن ەگجەي- تەگجەيلى تالقىلايمىز، مۇنداي قاۋەسەتتەر قايدان شىعاتىنىن تۇسىنبەيمىن. بىزدە ءبارى ءادىل جانە اشىق وتەدى.
− «الەم ارۋىندا» قازاق قىزدارى جەڭىپ كورگەن جوق. جەڭىمپاز ەلدەر ستاتيستيكاسىن قاراساق لاتىن امەريكاسى مەن ءۇندىستان كوش باستاپ تۇر. ياعني الەمدە سۇلۋلىقتىڭ قانداي دا ءبىر ستاندارتى نەمەسە ستەرەوتيپى بار ما؟
− بايقاۋدا جەڭۋ نەمەسە جەڭىلۋ ناسىلگە بايلانىستى ەمەس. مۇنىڭ ءبارى قىزدىڭ دايىندىعىنا بايلانىستى، ونىڭ سۇلۋلىعى عانا ەمەس، اقىل- پاراساتى دا ماڭىزدى. ەگەر بايقاۋ تۋرالى وقىعان بولساڭىز، 20 جىل بۇرىن 2003 -جىلى قازاقستاندىق ارۋ الەم ارۋلارىنىڭ ۇزدىك بەستىگىنە ەنگەن ەدى.
قازىر ءبىزدىڭ توميريس كاكىموۆا 28 -جەلتوقساندا نيۋ- دەليدە وتەتىن "الەم ارۋى" بايقاۋىنا دايىندالىپ جاتىر. باس جۇلدە الماسا دا، ۇزدىك بەستىككە ەنەدى دەگەن بولجامىمىز بار. ويتكەنى ول وتە تالانتتى، ادەمى، مەيىرىمدى، ءوز وتانىن شەكسىز جاقسى كورەتىن قىز. قازىرگى ۋاقىتتا توميريس اقتاۋعا، تالدىقورعانعا بارىپ، ەلىمىزدىڭ كورىكتى ورىندارىندا ۇلتتىق ناقىشتا بەينەبايان ءتۇسىردى. قازاقستان حالقى دا «الەم ارۋى» بايقاۋىندا ءوز كەزەگىندە جانكۇيەر بولىپ، ۇلكەن قولداۋ كورسەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
− سىرتتاي قاراعان ادامعا ءبارى وڭاي بولىپ كورىنەدى، نەگە جەڭىسكە جەتپەدى دەپ سوگۋى دە مۇمكىن. شىن مانىندە سۇلۋلىق بايقاۋى قاجىرلى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى عوي؟
− ءيا، سىزبەن تولىقتاي كەلىسەمىن، بۇل وتە قيىن جۇمىس. توميريس قازىر كۇن سايىن تاڭعى 5-تە تۇرادى، ۇنەمى ساپاردا، ءىس- شارالاردا جۇرەدى، قايىرىمدىلىق جۇمىستارىنا قاتىسادى. دەمالىسى مۇلدەم جوق. ءدال قازىر ونىڭ «الەم ارۋىنداعى» كوستيۋمدىك وبرازدارى تۋرالى ەشتەڭە ايتا المايمىن، بايقاۋدان كەيىن ناقتى ءبىر ناتيجەگە جەتكەن سوڭ، ءبارىن ايتىپ بەرەمىز.
«الەم ارۋى»، «عالام ارۋى» جانە «جەر ارۋى» بايقاۋلارىنىڭ ەرەجەلەرى ءبىر- بىرىنەن ەرەكشەلەنەدى. «الەم ارۋى» بايقاۋىنىڭ ۇرانى - ءاربىر قىز ءوز ەلىنىڭ پاتشايىمىنداي بولۋى كەرەك. ونىڭ كومەكشىسى بولىپ ەشكىم ۇشىپ كەلمەۋى كەرەك، ءبارىن ءوزى جاساي الۋى كەرەك - كەستە تىگىپ، تاماق ءپىسىرىپ، ءان ايتىپ، بي بيلەپ، سونىمەن بىرگە سىمباتتى جانە ادەمى بولۋى قاجەت.
− بايقاۋ جەڭىمپازدارىنىڭ تاعدىرى قالاي ءوربيدى، «قازاقستان ارۋى» ولارعا الەۋمەتتىك ليفت بولا الدى ما؟
− ءيا، ارينە، ءبىزدىڭ جەڭىمپازدار اراسىنان تانىمال جۋرناليستەر، جۇرگىزۋشىلەر، قوعامدىق بەلسەندى تۇلعالار شىقتى. كەي قىزدار قايىرىمدىلىقپەن اينالىسىپ، كوپتەگەن الەۋمەتتىك وسال توپتاعى جاندارعا جاردەم بەردى. مىسالى، 2013 -جىلى «قازاقستان ارۋى» اتانعان ايداي يسايەۆا قازىر وسى بايقاۋدىڭ پرەزيدەنتى بولدى. ول ءۇش بالانىڭ اناسى، تابىستى حانىم، ول ەلدەگى بارلىق سۇلۋلىق بايقاۋلارىنىڭ فينالىن قاداعالايدى، «قازاقستان ارۋىن» الەمدىك بايقاۋعا دايىندايدى، ءقازىر دە توميريس كاكىموۆا ەكەۋى تىعىز بايلانىستا.
− ۋاقىت ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن راحمەت!
ايتا كەتەيىك، 12 -قازان كۇنى ەلوردادا «استانا ارۋى-2023» سۇلۋلىق بايقاۋى وتەدى. Kazinform ءتىلشىسى بايقاۋ ۇمىتكەرلەرىمەن سۇحباتتاسىپ، سۇلۋلىق ۇعىمىن قالاي تۇسىنەتىنىن جانە سايىسقا دايىندىق قالاي ءوتىپ جاتقانىن سۇراعان ەدى.
اۆتور
ايجان سەرىكجان قىزى