سيىر ەتىنىڭ باعاسى نەگە اسپانداپ كەتتى - ەت وداعىنىڭ پايىمى

استانا. KAZINFORM - ماجىلىستە ءوتىپ جاتقان دوڭگەلەك ۇستەلدە «قازاقستان ەت وداعى» بىرلەستىگىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى ماقسۇت باقتىبايەۆ ءتىرى مال ەكسپورتىنا قويىلعان تىيىمداردىڭ سالدارى ەلدە ەتتى قىمباتتاتىپ جىبەردى دەگەن پىكىر ايتتى.

- 2010 -جىلى ەت باعىتىنداعى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعدارلاماسى قابىلدانىپ، سۋبسيديا مەن كرەديت رەتىندە تريلليونداعان قارجى ءبولىندى. سىرتتان اسىل تۇقىمدى مال اكەلىنىپ، بورداقىلاۋ الاڭدارى سالىندى. وسىنىڭ ارقاسىندا وزبەكستان مەن قىتايدىڭ، يراننىڭ نارىعىن وزىمىزگە اشا الدىق. 2019 -جىلى 240 مىڭ ءىرى قارا، 15 مىڭ توننا سيىر ەتىن ەكسپورتتاعان ەدىك. ءدال وسى جىلى مال ەكسپورتىنا تىيىم ەنگىزىلدى. بۇعان سيىر ەتىنىڭ 2 ەسەگە جۋىق قىمباتتاعاتنى سەبەپ بولدى. ءبىراق كەيىن ەت باعاسىمەن بىرگە مالدىڭ سانى ءتۇستى. ويتكەنى 8 ميلليون ءىرى قاراعا ىشكى نارىعىمىز تىم تار بولدى. سالدارىنان دەمپينگ باستالدى. مالدىڭ ءتىرى سالماعىن كيلوگرامىنا 1500-1600 تەڭگەدەن ساتىپ الا باستادى. بۇل وزىندىك قۇنىنان 20 پايىز تومەن ەدى. 4-5 جىل بويى وسىلاي بولدى. وسى ارالىقتى فەرمەرلەر 2 ميلليون باستى پىشاققا جىقتى. ويتكەنى وزىندىك قۇنىن اقتامايتىن مالدى ۇستاۋدىڭ شىعىنى كوپ بولدى. جۇمىسشىلارعا ايلىق، بانكتەرگە نەسيە تولەۋ ءۇشىن مالدى ءتيىمسىز باعامەن ساتۋعا ءماجبۇر بولدى، - دەپ ەسكە الدى وداق باسشىسى.

كاسىپكەردىڭ سوزىنشە 2022-23 -جىلدارداعى قۋاڭشىلىق تا ەت وندىرۋشىلەرگە اۋىر تيگەن.

- ول كەزدە ءشوپ پەن جەم باعاسى 2-3 ەسە ارتتى. ولاي بولدى دەپ فەرمەرلەرگە كومەكتەسكەن ەشكىم بولمادى. مال ءتيىمسىز بولعان سوڭ شارۋالار باسقا سالالارعا اۋىستى. ەڭ اياعىندا قاراپايىم تۇتىنۋشى زارداپ شەگىپ وتىر. ويتكەنى مال مەن ەت تاپشىلىعى بار. قازىر بورداقىلاۋ الاڭدارىندا ەتتىڭ كوتەرمە باعاسى 3 مىڭ تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتىر. ال بۇل بولشەك ساۋدادا 4 مىڭ تەڭگە بولادى دەگەن ءسوز. قازىر بەلارۋستەن كەلىسىنە 2800 تەڭگەدەن ەت يمپورتتاپ جاتىرمىز. وسىنداي ساياساتتىڭ «ارقاسىندا» ءبىز «قىزىل ەتتىڭ ەكسپورتىن 6  جىلدا 15 مىڭ توننادان 20 مىڭ تونناعا ارتتىرىپپىز. 5 مىڭ توننا عانا ءوسىم بار. 5 مىڭ توننا ەت دەگەن - 30 ميلليون دوللار. ال جوعالتقانىمىز - 240 ميلليون دوللار. ال ەندى جاعدايدى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن كەمىندە 4 جىل كەرەك، - دەدى ول.

ەت وندىرۋشىلەر قازىرگى تىيىم سالۋ ءتاسىلىن وزگەرتۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمدا.

- ءبىز ەكى ماسەلەنى ۇسىنىپ وتىرمىز. بىرىنشىدەن، ءبىر كۇننىڭ ىشىندە قابىلدانىپ، ەنگىزىلەتىن تىيىمداردىڭ وزىنە زاڭمەن تىيىم سالۋدى ۇسىنامىز. تىيىم سالىنادى ەكەن، فەرمەرلەرگە كەلەتىن شىعىندى وتەپ بەرۋدىڭ قاتاڭ مەحانيزمى بولۋ كەرەك، - دەدى ەت وداعىنىڭ باسشىسى.

سونداي-اق، ماقسۇت باقتىبايەۆ ءتىرى مال ەكسپورتىنا تىيىم سالار كەزدە كورشى ەلدەرمەن دە اقىلداسۋ كەرەك دەگەندى ايتتى. ايتپەسە ۇيرەنشىكتى نارىقتاردان ءبىرجولاتا ايىرىلۋ قاۋپى تۋىنداۋى مۇمكىن كورىنەدى.

وتكەن ايدا، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى قايرات تورەبايەۆ ەل وڭىرلەرىندە سيىر ەتىنىڭ باعاسى وسكەنىن راستاعان ەدى.

اۆتور

ەسىمجان ناقتىباي