سىرىمبەتتەگى مۋزەيدە شوقان ۇستاعان زاتتار ساقتاۋلى - فوتورەپورتاج
پەتروپاۆل. KAZINFORM - شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ بالالىق شاعى وتكەن س ق و-داعى سىرىمبەتتەگى مۋزەيدىڭ قۇرىلعانىنا بيىل 40 جىل.
وتكەن عاسىردىڭ باسىندا اعاشتان قيىپ سالىنعان عيماراتتا كەزىندە مەكتەپ-پانسيونات بولعان ەكەن. 1985 -جىلى ەڭسەلى ۇيدە شوقاننىڭ مۋزەيى اشىلدى.
نۇرگۇل قۇلبايەۆانىڭ بۇل مۋزەيدە جۇمىس ىستەپ جاتقانىنا وتىز جىلدان اسقان. جولداسى ءۋاليحان قۇلبايەۆ - شىڭعىس تورەنىڭ ۇرپاعى - كوپ جىلدار بويى وسى مۋزەيدى باسقاردى، مەزگىلسىز قايتىس بولعاننان كەيىن نۇرگۇل قابدىراشيت قىزى تىزگىندى قولىنا الدى. ءقازىر سىرىمبەتكە كەلگەن ءار قوناقتى قارسى الىپ، قازاق حالقىنىڭ ۇلى عالىمى، اعارتۋشى، ەتنوگراف ءارى ساياحاتشى شوقان ءۋاليحانوۆ جايلى قىزىقتى اڭگىمەلەپ بەرەدى.
مۇندا كورەرمەن نازارىنا شوقاننىڭ جەكە زاتتارى، وتباسىلىق جادىگەرلەر، ونىڭ ساياحاتتارىنا بايلانىستى ماتەريالدار، سونداي-اق XIX عاسىرداعى قازاق حالقىنىڭ تۇرمىستىق بۇيىمدارى قويىلعان. ال جالپى مۋزەيدە 8 مىڭعا جۋىق جادىگەر بار.
- مۋزەيدەگى قۇجاتتاردىڭ بارلىعى كوشىرمە. ءبىراق قۇندى زاتتار دا جەتەرلىك. ماسەلەن مىنا ءپىلدىڭ سۇيەگىمەن اشەكەيلەنگەن قوبديشانى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءىنىسى ماقى جاساعان. ول 1844 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن. پەتەربۋرگ قالاسىندا 11 جىل ءومىر سۇرەدى. ۇلكەن كىتاپحانالاردا عىلىمي قىزمەتتە بولعان. وتە شەبەر كىسى. اعاشتاردى، سۇيەكتەردى ويۋ-ورنەكپەن بەزەندىرگەن. ناقتى وسى كىسىنىڭ قولىنان شىققان ءپىلدىڭ سۇيەگىنەن جاسالعان قوبديشا وتە كەرەمەت تۋىندى. بۇل زاتتى بىزگە تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنىڭ، ەلتاڭبامىزدىڭ اۆتورى، ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى شوتا-امان ىدىرىس ۇلى ءۋاليحانوۆ تاپسىردى. كوزىنىڭ تىرىسىندە سىرىمبەتكە تالاي قوناققا كەلدى. ول كىسى مەكتەپ بولىپ تۇرعاندا وسى عيماراتتا وقىعان. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي وسى ساندىقتى سىيعا تارتقان ەدى، - دەيدى سىرىمبەت تاريحي-ەتنوگرافيالىق مۋزەي ديرەكتورى نۇرگۇل قۇلبايەۆا.
جۇرت نازارىنا شىڭعىس ۋاليەۆتىڭ بەلىنە تاققان پارشا بەلبەۋى، كيگەن حالاتىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى ۇسىنىلعان. سونداي-اق شوقان ءۋاليحانوۆ ساپارعا شىققاندا الىپ جۇرگەن اعاش قوبديشالاردى تاماشالاۋعا بولادى.
- شوقان ءۋاليحانوۆ جان-جاقتى عوي، قاي سالادا بولماسىن ويىپ تۇرىپ ءوز ورنىن الىپ كەتتى. كەلگەن ەلدىڭ كارتاسىن دالمە- ءدال سىزعان، اسا بايقامپاز بولىپ، جەرگىلىكتى ايەل ادامداردىڭ شاشتارىن قالاي ورگەندىگىنە دەيىن، باسىنا ورامالدى قالاي وراعانىنا دەيىن، سونىڭ وزىنە زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قازاقتىڭ قارۋ-جاراقتارىن، بەلبەۋلەرىن، سول كەزدە كيگەن كيىمدەرى - سونىڭ ءبارىن جازىپ، قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ كەتتى، - دەيدى مۋزەي ديرەكتورى.
سىرىمبەتتەن بىرەر شاقىرىم جەردە شوقاننىڭ بالالىق شاعى وتكەن ايعانىم قونىسى جاتىر. ايعانىم قونىسى - XIX عاسىردا تۇرعىزىلعان ساۋلەت ەسكەرتكىشى. شوقاننىڭ اجەسى، شىڭعىس ءۋاليحانوۆتىڭ اناسى ايعانىم سارعالداق قىزى جايلى اڭىز اڭگىمەلەر كوپ. ول ءوز زامانىنىڭ وزىق ويلى تۇلعاسى بولدى.
- بۇل جەرلەردە 1980 -جىلى ۇلكەن قازبا جۇمىسى جۇرگىزىلدى. پەتەربۋرگ قالاسىنان ءبىر توپ ارحەولوگتار كەلدى. سىرىمبەتتەگى وقۋشىلاردى دا قازبا جۇمىستارىنا تارتتى. ناتيجەسىندە بەس ءۇيدىڭ ىرگەتاسى تابىلدى. 1992 -جىلى ءار ورمان شارۋاشىلىعىنا ءبىر- ءبىر جوسپار بەرىلىپ، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە وسى بەس ءۇي بوي كوتەردى. مەشىت، تۇرعىن ءۇي، بۇرىشتاعى مەدرەسە- مەكتەپ، مونشاسى جانە سايمان قورا سالىندى. سالتاناتتى اشىلۋى 1993 -جىلى ءۇش ەل - قازاقستان، وزبەكستان جانە قىرعىزستان پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن بولدى، - دەيدى نۇرگۇل قۇلبايەۆا.
قونىس 1824 -جىلى يمپەراتور الەكساندر I جارلىعىمەن جانە باتىس سىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورى پەتر كاپسيەۆيچتىڭ بۇيرىعى بويىنشا ءۋالي حاننىڭ جەسىرى ايعانىمعا ارنايى سالىنعان. ورتەنىپ، بۇزىلىپ، كەيىن قالپىنا كەلتىرىلگەن كەشەندە ءۋاليحانوۆتار اۋلەتىنە قاتىستى مول مۇرا ساقتالعان.
- كابينەتتىڭ ىشىندەگى جيھازدار، ءبارى ارنايى تاپسىرىسپەن جاسالعان. بۇيىمداردىڭ كەيبىرى وسى جەردە قازبا جۇمىسىن جۇرگىزگەن كەزدە تابىلعان. كورەرمەندەرىمىز سانى جىلدان-جىلعا ءوسىپ كەلەدى. ءبىر جىلدا بەس مىڭعا جۋىق ادام كەلەدى. شەتەلدەردەن كەلىپ جاتادى. ولاردى ەڭ ءبىرىنشى ءبىزدىڭ تابيعاتىمىز، وسى جاسىل جەلەك قىزىقتىرادى، - دەيدى نۇرگۇل قۇلبايەۆا.
بۇعان دەيىن دوستايەۆسكي ەكى جارىم جىل تۇرعان سەمەيدەگى اعاش ءۇيدىڭ قازىرگى جاعدايى تۋرالى جازعان ەدىك.
اۆتور
اقەركە داۋرەنبەك قىزى