سيفرلىق ترانسفورماتسيا ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ قۇرالىنا اينالۋى ءتيىس – ب ۇ ۇ وكىلى

فوتو: Фото: Фото: Photo: United Nations

 ب ۇ ۇ- نىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جونىندەگى دەپارتامەنتىنىڭ سيفرلىق ۇكىمەت جونىندەگى جەتەكشىسى، ەلوردادا ءوتىپ جاتقان Digital Bridge 2023 فورۋمىنىڭ قوناعى ۆينچەنتسو اكۋارو قازاقستانداعى digital سالاسىن دامىتۋعا قاتىستى پىكىرىمەن ءبولىستى، دەپ حابارلايدى Kazinform.

- اكۋارو مىرزا، قازاقستانداعى digital سالاسىنىڭ دامۋىنا قاتىستى پىكىرىڭىزدى بىلدىرسەڭىز.. .

- ەڭ الدىمەن، وسىناۋ وتە قىزىقتى ءارى ماڭىزدى فورۋمعا قاتىسۋعا شاقىرعاندارىڭىز ءۇشىن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. ول قازاقستاننىڭ تسيفرلىق ترانسفورماتسيا تۇرعىسىندا قانشالىقتى ىلگەرىلەگەندىگىنىڭ دالەلى سانالادى. ءبىز قازاقستاندا 2012 -جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ، ءبارىن قاداعالاپ وتىرمىز. پروگرەستىڭ تاڭ قالارلىق ەكەنىن ايتا الامىن. بۇل ۇزاق، ءبىراق تاڭقالارلىق جول بولدى. باسشىلارىڭىز بولاشاققا قاتىستى ناقتى ۇعىمى بار. سيفرلىق ەكوجۇيەنىڭ بولىگى سانالاتىن بارلىق مۇددەلى تاراپتىڭ العا جىلجۋى ماڭىزدى. تەك قانا ەلەكتروندى ۇكىمەتتى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە تسيفرلىق ەكونوميكانى دا بارىنشا ىلگەرىلەتۋ قاجەت. ارينە، ەلەكتروندى ۇكىمەت ازاماتتارعا قىزمەت كورسەتۋدەگى نەگىزى كومپونەنتتەردى ءبىرى بولىپ قالا بەرمەك.

- قازاقستان ەلەكتروندى ۇكىمەتكە بايلانىستى جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن تاعى نە ىستەي الادى؟

- كەشە تاڭەرتەڭ فورۋمنىڭ اشىلۋ راسىمىندە پرەزيدەنتتەرىڭىز باسا اتاپ وتكەن جايتپەن باستاعىم كەلەدى. وسى ەلدىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ۇسىنعان انىق جوسپارى مەنى قاتتى تاڭ قالدىردى. ول ستراتەگيالىق تۇرعىدا ماڭىزدى باسىمدىقتاردى، سونىمەن قاتار اتالعان باستامالارعا قاتىستى جول كارتاسىن جاريا ەتتى. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ باستى باستامالارى شىن مانىندە ستراتەگيالىق مانگە يە ءارى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن، جاساندى ينتەللەكتىنى پايدالانۋ ارقىلى قازاقستانداعى ادامداردىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.

بۇعان قوسا، مەن تسيفرلىق تەحنولوگيالارمەن قامتۋ ماڭىزدىلىعىن اتاپ وتكىم كەلەدى. پىكىرتالاسقا قاتىسۋشىلار مەن نەگىزگى بايانداماشىلار وسىناۋ تسيفرلىق ترانسفورماتسيانىڭ ورتاسىندا ادام تۇراتىندىعىن اتاپ وتكەندى. سيفرلىق ترانسفورماتسيا ادامداردىڭ ءومىر ساپاسىن قولداۋ مەن جاقسارتۋدىڭ قۇرالىنا اينالۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ۇكىمەت پەن جەكە سەكتور ۇسىناتىن بارلىق تسيفرلىق شەشىم بارىنشا ينكليۋزيۆتى تۇردە ازىرلەنۋى قاجەت. ايەلدەردى، جاستاردى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردى، يمميگرانتتاردى قوسا العاندا بارلىق ءالسىز توپتار جاڭا سيفرلىق الشاقتىقتى نەمەسە تەحنولوگيا سالدارىنان الەۋمەتتىك قاراما- قايشىلىقتى تۋدىرماۋ ءۇشىن قىزمەتتەردى پايدالانا الۋى كەرەك. وسىلايشا، تسيفرلىق ينكليۋزيۆتىلىككە ۇكىمەت باسا نازار اۋدارۋ ءتيىس ءارى ۇلكەن جۇمىس اتقارۋى قاجەت. ول تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنا ارقا سۇيەيدى جانە باستى ۇستانىمى - «ارتتا ەشكىمدى قالدىرماۋ» .

ەكىنشى جاعداي - بارلىق دەڭگەيدە جاڭا تسيفرلىق داعدىلاردى قاراستىرۋ. ارينە، جاس بۋىن ءۇشىن STEM- ءدى بارىنشا ىلگەرىلەتەتىن بولامىز. بۇعان قوسا، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىن قايتا ارتتىرىپ، ولارعا وزدەرىنىڭ داعدىلارىن جاقسارتۋى، وسىناۋ جاڭا تەحنولوگيالىق ورتادا جۇمىس ىستەۋگە دايىن بولۋى ءۇشىن ءبىلىم الۋلارىنا تىڭ مۇمكىندىكتەر ۇسىنۋ قاجەت.

سوڭعىسى، شىندىعىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىن ورتا قۇرۋعا مەيلىنشە نازار اۋدارۋ ماڭىزدى. كەشە تاڭەرتەڭ فورۋم بارىسىندا ميللياردەر كومپانيالار جايلى كوپ ايتىلدى، ياعني تابىسى 1 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتەتىن كومپانيالار. دەگەنمەن، مۇنداي كومپانياعا اينالعان وسىناۋ يننوۆاتسيالىق كومپانيالاردىڭ باسىم بولىگى شاعىن جانە ورتا بيزنەس رەتىندە جۇمىسىن باستاعانى دا ماڭىزدى. سوندىقتان دا وسىناۋ جاڭا كومپانيالاردىڭ پايدا بولۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋ ءارى دامىتۋعا سەپ بولۋ دا وتە ماڭىزدى. يننوۆاتسيانىڭ باسىم بولىگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن شىعادى. سودان كەيىن عانا نارىق ولاردىڭ ميللياردەرگە اينالاتىندىعى نە اينالمايتىندىعىن شەشەدى.

- كەلەشەكتە جاساندى ينتەللەكت ادامنىڭ ورنىن جاپپاي باسا الا ما؟

- وسىناۋ جاڭا تەحنولوگيالارمەن بايلانىستى پروبلەمالارعا زەر سالىپ، تاۋەكەلدەردى قاراستىرۋ وتە ماڭىزدى. ءبىراق، تاۋەكەلدەردى جەتە باعالاپ، بارىنشا سىندارلى ءارى بەلسەندىرەك جۇمىس ىستەگەن ءجون. سونىمەن قاتار وسىناۋ تاۋەكەلدەردى ەڭسەرۋگە كومەكتەسەتىن نورماتيۆتىك بازانى قۇرۋ ءارى باسقارۋ كەرەك.

كەشە تاعى ءبىر ءسوز سويلەۋشى قورقىنىش - ەڭ ۇلكەن دۇشپاننىڭ ءبىرى ەكەندىگىن ايتتى. ەگەر ءسىز قورقاتىن بولساڭىز، وندا سىزدە يننوۆاتسيا ءۇشىن ەش ۋاقىتتا دا مۇمكىندىك بولمايدى. سىزگە پروبلەمانى مۇمكىندىككە اينالدىرۋ قاجەت. يننوۆاتسيا، جاڭا تەحنولوگيالار، جاساندى ينتەللەكت - بارىنشا جەتىلدىرىلگەن قۇرال. الايدا، ول ءالى دە بولسا ادامدار ءۇشىن قۇرال بولىپ قالا بەرمەك. بارلىق مۇددەلى تاراپتىڭ، بارلىق كوشباسشىلاردىڭ جاساندى ينتەللەكتىنى ادامداردى الماستىرۋ ءۇشىن ەمەس، ولاردىڭ جاڭا جۇمىس ورىندارىندا تىڭ مۇمكىندىكتەر قۇرۋ ارقىلى ەڭبەك ەتۋىنە قولداۋ كورسەتۋگە باعىتتاۋى ماڭىزدى. ارينە، كەيبىر ماماندىقتار جويىلىپ، جاڭالارى پايدا بولارى ءسوزسىز. سول سەبەپتى، ءبىلىمى بار جاڭا ادامداردى، ماسەلەن دەرەكتەردى وڭدەۋ جونىندەگى مامانداردى جالداۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋ ماڭىزدى.

- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ChatGPT ايتالىق جازۋشىلاردىڭ ورنىن باسا الا ما؟

- مەن ولاي ويلامايمىن. جالپى، بۇعان قاتىستى ءتۇرلى پىكىر بار. ChatGPT سىندى جاڭا قۇرالدار ادامداردى الماستىرا المايدى. ولاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىندىگىن ءبىلۋ ماڭىزدى. ولار ماشينا ەمەس، ادام جاساعان بارلىق كونتەنتتى قاراپ، ودان كەيىن بارلىق اقپاراتتى توپتاستىرىپ جينايدى. ChatGPT- دە كرەاتيۆتىلىك جوق. كرەاتيۆ ادامنان شىعادى.

- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!