سوقپاقبايەۆتى ساعىنۋ

استانا. KAZINFORM - قيال الەمىن تۇراق ەتكەن قاپىسىز بالا كۇنگە اپارار ەستەلىك مول. بىزگە بەردىبەك سوقپاقبايەۆ سول اۋسار كۇننىڭ تالاسسىز قاھارمانى، سەنىمدى سۇلتانى ىسپەتتى. جازۋشى الەمىندە وتكەن سىرالعى ساتتەر، سەبەزگى مينۋتتار ەشبىر التىنعا ساتىلماس ارايلى شاقتار ەكەن. سول تۇما كەڭىستىكتە جۇتقان اۋامىزبەن دۇنيەگە دەگەن كوزقاراسىمىز قالىپتاسىپتى.

قايبىر جولى تۇركياداعى تۇرىك ءتىلى ۇستازى ادەم گۇلەر مىرزا سورەسىندەگى جالعىز قازاق اۆتورىنىڭ كىتابىن كورسەتتى. باقساق، ول سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم - قوجاسى» ەكەن. راسىندا، جازۋشىنىڭ قالامىنان تۋعان «بالالىق شاققا ساياحات»، «قايداسىڭ، گاۋھار؟»، «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» سىندى ومىرشەڭ شىعارمالار بىرنەشە بۋىندى تاربيەلەگەنى اقيقات.

«مەنىڭ اتىم - قوجا» كوركەم فيلمى ارقىلى تالاي جاس وسكىن ىزگىلىك پەن كەرەعارلىقتىڭ، ەركىندىك پەن ەركەلىكتىڭ اراسىن ايىرىپ ءوستى. كەيىننەن جازۋشىمەن تەرەڭىرەك تانىسۋعا مۇمكىندىك العاندا، قالامگەردىڭ كوزىنىڭ تىرىسىندە-اق داڭق تورىنە قونعانىن باعامدادىق. كلاسسيك جازۋشى سايىن مۇراتبەكوۆ: «بەردىبەك ءوز كوزىمەن كورگەن نارسەنى عانا جازاتىن، قاعازدى بەكەردەن بەكەرگە شيمايلامايتىن ەدى عوي. جازادى، ءتۇبىن ءتۇسىرىپ بارىپ ءبىر-اق توقتايدى. بۇل بەردىبەكتىڭ شىرايى، بەردىبەككە عانا ءتان قاسيەت» دەپ، زامانداسىنا جوعارى باعا بەرىپتى.

تالانتتىڭ تالانتتى مويىنداۋى قانداي اسەرلى! قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ قالامگەر تۋرالى: «بەردىبەك ءوزىنىڭ ەڭبەگىمەن حالىقتىڭ دارا جازۋشىسى اتاندى. ول ءتاڭىرىنىڭ تۋماسىنان، جاراتىلىستىڭ بولمىسىنان، ءوزىنىڭ تالانتىمەن دە، بولمىسىمەن دە حالىقتىڭ ناعىز جازۋشى ۇلى بولدى»، دەپ تارلانبوز تۇلعا تالانتىنا تاعزىم ەتكەن- ءتىن.

جازۋشى ەڭ الدىمەن وزىنە ءتان دارا مىنەزىمەن، قارا قىلدى قاق جارعان ادىلەتتى بولمىسىمەن ەرەكشەلەنگەنى داۋسىز. سوندىقتان با ەكەن، سوقپاقبايەۆ تۋراسىندا اڭىز كوپ. الماتىعا ات ارىتىپ، ءزاۋلىم تالانتىمەن، ىجداعاتتى ەڭبەكقورلىعىمەن كەلگەن ول كوپ وتپەي-اق اۋزى دۋالى اعالاردىڭ القاۋىنا ىلىگىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن كەڭ ءپىشىمدى شىعارمالارىن ءوربىتتى. القالاعان ورتانىڭ الدىندا ءجۇردى.

«ب. سوقپاقبايەۆ - ءبىرىنشى جاقپەن جازۋدى مىقتاپ مەڭگەرگەن جازۋشى. مۇنىڭ ءوزى وقيعاعا ومىردە بولعان قيلى-قيلى قۇبىلىستارعا سەنىمدىلىكتى، جازۋشىنىڭ ناقتىلى وقيعاعا تىكەلەي قاتىسىن تانىتادى. بەردىبەكتىڭ «مەنى» ماعان قان-ءسولى تامىپ تۇرعان ءومىر، ءبارىمىز تىرشىلىك ەتىپ جۇرگەن جەر بەتىندەگى ۇلكەندى-كىشىلى ادامداردىڭ ارەكەتى، بولماسا قۋانىش-كۇيىنىشى بولىپ كورىنەدى»، دەپ جازۋشى تاحاۋي احتانوۆ تەگىن ايتپاسا كەرەك.

جازۋشىنىڭ ەڭ سۇيەكتى، وقىرماننان ءوز باعاسىن العان كەڭ تىنىستى شىعارماسىنىڭ بىرەگەيى - «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» تۋىندىسى. روماننىڭ باستى كەيىپكەرى - 15-16 جاس شاماسىنداعى بوزبالا ەركىن ارقىلى وقيعالار جەلىسى ءوربىپ، باس كەيىپكەر وبرازىمەن قازاق بالاسىنىڭ اقكوڭىل، قاراپايىم، شىنشىل، نامىسشىل دارا بولمىسى اشىلادى. ءبىرىنشى داپتەردە مامىراجاي اۋىل شىرقىن بۇزعان سۇراپىل سوعىستىڭ باستالۋى باياندالىپ، اعاسى سارسەبەك سوعىسقا اتتانىپ، جەڭگەسى مەن اناسىنا كومەكتەسۋ ەركىننىڭ موينىنا جۇكتەلەدى. تىرلىك تالقىسىنا تۇسكەن ەركىن اۋىر ەڭبەك ەتە ءجۇرىپ، ءارتۇرلى ادامدارمەن بايلانىس ورناتادى. ەكىنشى داپتەردە ەركىن كوڭىلى قۇلاعان عاليامەن قوش ايتىسىپ، سارىبەلگە ۇستازدىق قىزمەتكە اتتانادى. سول جاقتا ەركىن مەن التىننىڭ قارىم-قاتىناسى باستالىپ، جاڭا ءومىر ايدىنىندا جۇزەدى. جازۋشىنىڭ ومىربايانىمەن تانىسا كەلە، شىعارما جەلىسىنىڭ كوپ ۇزىگى جازۋشىنىڭ ءوز ومىرىنەن الىنعانىن اڭعاردىق. بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ قىزى جانار ءسابي كەزىندە-اق قىزىلشا دەرتىنەن شەتىنەپ كەتەدى. مىنە، وسى قايعىلى وقيعالار سالقىنى شىعارماعا ەنىپ، وقىرماننىڭ جۇرەگىنە مۇڭ تابىن قۇيادى.

«ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» - ءسوز جوق، مىڭداعان قازاقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنگەن دارا شىعارما، ۇلت ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكاسى.

اقىن جانە قوعام قايراتكەرى نۇرلان ورازالين قالامگەردىڭ ادەبيەتتەگى ورنى جونىندە كەستەلى وي ساباقتايدى.

«بەردىبەك سوقپاقبايەۆ - قايتالانباس وزىنە عانا ءتان بولمىس-ءبىتىمى بولەك قالام يەسى. سوندىقتان بولار، كوزى تىرىسىندە شىعارمالارى 70 كە تارتا الەم تىلدەرىنە اۋدارىلعان، «مەنىڭ اتىم - قوجا» فيلمى ارقىلى قازاقتىڭ كينوسىن، قازاقتىڭ پروزاسىن جارتى الەمگە تانىتقان ۇلى سۋرەتكەر. حالىقتىڭ ماحابباتىنا بولەنگەن قالامگەر. ونىڭ قالامىنان تۋعان «مەنىڭ اتىم - قوجا»، «جەكپە-جەگى»، «قايداسىڭ، گاۋھارى؟»، «ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى» اتتى مىقتى رومانى سول ءداۋىردىڭ كەسەك كەڭىستىگىن قالامىنان قانىن اعىزىپ جازعان باتىل، باتىر شىعارمالارى بولاتىن. جازۋشى شىعارمالارىنىڭ كوپتەگەن تىلگە اۋدارىلۋى بەردىبەك سوقپاقبايەۆ شىعارمالارىنا دەگەن سۇرانىستىڭ سالماعىن بايقاتسا كەرەك»، دەيدى اقىن.

بيىل كورنەكتى قالامگەردىڭ عاسىرلىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ وتىلمەك.

بۇل - تالانت ابىرويى، سول تالانتتى تۋعىزعان ەلدىڭ بەدەلى. ال ءبىز ءۇشىن بەردىبەك سوقپاقبايەۆ بالا كۇندەگى قيماس دوسىمىزداي. امالسىز قوشتاسىپ كەتىپ، قايتا ورالۋعا باتا الماعان ابزال ادامىمىز، قوشتاسپاعان سەرىگىمىزدەي. كەيدە بالالىق تازالىقتان ۇزاپ، ابايسىز پەندەلىككە قول ارتساق، تۋ الىستان رەنجىپ قارايتىنداي، اداسساق ايبىن قوسارداي. كومبەلى قۇپيامىزداي...

باتىرحان سارسەنحان

egemen.kz