سولتۇستىك قازاقستان مۋزەيىندە رەسەيلىك زەرتتەۋشىلەردى قىزىقتىرعان ەرەكشە دۋلىعا ساقتاۋلى
پەتروپاۆل. KAZINFORM - جيەگىندە التىن جالاتقان ارابشا جازۋى بار دۋلىعانى سولتۇستىك قازاقستان تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنە كىمنىڭ قاشان بەرگەنى بەلگىسىز.
مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل كونە جادىگەردى 1930 -جىلى اكەلىپ تاپسىرعان ەكەن. باستاپقىدا ونى موڭعول دۋلىعاسى رەتىندە كورسەتىپ كەلگەن.
مۋزەيدە مۇنداي ەرەكشە باس كيىم جالعىز، دۋلىعانىڭ ءۇستى مايىسقان، قىلىشتىڭ ەكى ءىزى بار. كونە جادىگەر جاسىرعان سىردى اشۋعا العاش قىزىققانداردىڭ ءبىرى - ولكەتانۋشى راشيد تىنچاروۆ بولعان.
- بۇل كونە جادىگەردى ماعان كورسەتكەن كەزدە، ول كىمگە، قاي ۇلتقا تيەسىلى ەكەن دەگەن قىزىعۋشىلىق پايدا بولدى. كوپتەگەن انىقتامالىقتى، ادەبيەتتى قوپاردىم. ناتيجەسىندە مۇنداي دۋلىعانى ورتا عاسىرلاردا كيگەنىن انىقتادىم. وسىعان ۇقساس دۋلىعالار قازىرگى رەسەي اۋماعىندا، وڭتۇستىك كاۆكازدا جانە قىپشاق قورىمدارىنان تابىلعان ەكەن. ارابشا جازۋىن حازىرەت زەينوللا سايفۋتدينمەن وقي الدىق، اينالدىرا قۇراننان الىنعان باقارا سۇرەسى جازىلعان ەكەن. كۇنقاعارىندا «مۇحاممەد پايعامبار سەنىمەن» دەپ جازىلعان. قاي جىلى جاسالعان، كىم جاساعان - كورسەتىلمەگەن. كۇنقاعارىنىڭ ۇستىندە احماد ياكۋب ۇلى دەگەن جازۋدى تاپتىق. ارابشا جازۋى بار، التىنداتىلعان جيەگىن زەرگەرلەر جاساعان، كەيىن ونى قارۋ جاساۋشىلار دۋلىعانىڭ استىنا بەكىتكەن. ديامەترى - 22 س م، 66 ولشەمگە سايكەس كەلەدى. دۋلىعانىڭ استىنان كيىز كيگەننىڭ وزىندە بۇل جاۋىنگەردىڭ باسى ۇلكەن بولعانىن كورەمىز، سوعان ساي بويى دا ەكى مەترگە جۋىق بولۋى مۇمكىن. شەبەرلەر تەمىردەن سوعىپ جاساعان. ءبىر قىزىعى دۋلىعانى ولار تاپسىرىسپەن ىستەگەن، - دەيدى باس كيىمدى زەرتتەگەن ولكەتانۋشى.
س ق و تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى ساۋلە بايتەنوۆا دا بۇل دۋلىعا تۋرالى دەرەكتەردى جيناقتاپ، ونىڭ مۋزەي قورىنا قالاي جانە قاي كەزەڭدە تۇسكەنى جايىندا جۇيەلى مالىمەتتەر بەرەدى. زەرتتەۋشى بۇل دۋلىعانىڭ قىسقاشا سيپاتتاماسىن دا كەلتىرەدى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، دۋلىعا - 1930 -جىلدارى وبلىستىق تاريحي- ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ العاشقى ەتنوگرافيالىق قورىنا تۇسكەن العاشقى ەكسپوناتتاردىڭ ءبىرى بولعان.
الايدا، 1920-1940 -جىلدار ارالىعىندا مۋزەيگە زاتتار قابىلداۋ ءىسى ءتيىستى تۇردە قۇجاتتالماعان. وسى سەبەپتى جادىگەر جايلى العاش رەسمي جازبا تەك 1950 -جىلى پايدا بولعان.
مۋزەي قىزمەتكەرلەرى شلەمدى XV عاسىرعا جاتقىزعان جانە ونى سول كەزەڭدەگى شىعىس دەشتى- قىپشاق كوشپەلىلەرىنىڭ قورعانىس قارۋ- جاراقتارىمەن بايلانىستىرعان.
نوۆوسىبىر مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى دا بۇل ەرەكشە دۋلىعاعا قىزىعۋشىلىق تانىتتى.
- تيپولوگيالىق تالداۋ ارقىلى بۇل دۋلىعانى XVII- XVIII عاسىردىڭ باسىنا جاتقىزدىق. ول ماۋەرەنناھر، شىعىس تۇركىستان نەمەسە وڭتۇستىك قازاقستانداعى سىرداريا بويىنداعى قالالاردا بەلگىلى ءبىر الەۋمەتتىك مارتەبەسى جوعارى قازاق، وزبەك نەمەسە ۇيعىر جاۋىنگەرىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا شەبەرلەر تاراپىنان جاسالعان بولۋى ىقتيمال. مۇنداي بولجام جاساۋعا دۋلىعانىڭ تۇتاس سوعىلعان توبەسى مەن اراب جازۋلارى بار ساقيناسى جانە «قوراپشا» تارىزدەس كۇنقاعارى سەبەپ. مۇنداي كۇنقاعار - ورتالىق ازياداعى موڭعول جانە تۇركى كوشپەندىلەرىنىڭ ۇرىسقا ارنالعان باس كيىمدەرىنە ءتان ەرەكشەلىك. وسى دۋلىعانىڭ ەڭ جاقىن انالوگتارى قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ مۋزەي قورىندا ساقتاۋلى. دۋلىعاداعى جوندەۋ مەن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ىزدەرىنە قاراپ، ونىڭ ۇزاق ۋاقىت بويى قولدانىلعانىن بايقاۋعا بولادى، - دەيدى زەرتتەۋ جۇرگىزگەن تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى لەونيد بوبروۆ.
بۇعان دەيىن پەتروپاۆلداعى مۋزەيدە مۇيىزدەن جاسالعان ەرەكشە ورىنتاق ساقتاۋلى تۇرعانىن جازعان ەدىك.