سۇلتانماحمۇت تورايعىر ۇلىنىڭ ولەڭدەرى
اقىننىڭ «قىمىز»، «ايت»، «سارى ارقانىڭ جاڭبىرى»، «ءبىر ادامعا»، «شاكىرت ويى»، «التى اياق» سەكىلدى شىعارمالار بەرىلدىقىمىز
الديار ارۋاعىڭا ەتكەم، قىمىز،
سەنى ىشكەن مۇراتىنا جەتكەن قىمىز.
مەيلى دوڭىز بولسىن، قوڭىز بولسىن،
يەڭنىڭ تۇكىرىگىن ەم ەتكەن قىمىز.
باس ءيىپ ايدىنىڭا اۋىل - ايماق،
قوياسىڭ قوعامىڭدى ءجىپسىز بايلاپ.
قۇداي ءيىپ قۇلقىنعا تۇسە قالساڭ،
ەسىلدەي ەسىپ، شالقىپ، اقاقايلاپ.
تىزەدەن سەگىز قارىس قارا سابا،
جىبىرلاپ اينالاڭدا بالا-شاعا.
دۇنيەدە نەشە ءتۇرلى نىعىمەت بار عوي،
سوندا دا سەنىڭ ءجونىڭ جەكە دارا.
كوپىرسەڭ جۇمساق ءيىسى انادايدان،
كەۋدەڭدى جارىپ كەتەر الدە قايدان.
ەكپىنىڭ ەش نارسەگە جول بەرە مە،
وزەندەي گۇر - گۇر ەتىپ اققان سايدان!
ادامنىڭ دۇنيەدەگى ءبارى دوسىڭ،
سيقىر ما، بۇ نە عاجاپ سەنىڭ وسىڭ؟
ەرىنگە ءبىر-ەكى كۇن تيمەي جۇرسەڭ،
كەلتىرمەي، قۇرىستاتىپ كوڭىل قوشىن.
شالداردىڭ پىسكەن داۋسىڭ ەسىن الىپ،
وتىرتپاي ۇيلەرىنە تۇرتكى سالىپ،
مەيلىڭ تەپ، مەيلىڭ اقىر، مەيلىڭ جەكىر،
كەك قىلماس ساعان ەشكىم كوڭىلى قالىپ.
ماگنيتىڭ تۇستىك جەردەن قوناق بۇرىپ،
ادەيى سالەم ءۇشىن بۇرىس ءجۇرىپ،
باي، كەدەي، جاقسى ، جامان، تورە، قارا،
جاپىرىلىپ ىڭعايىڭا بايىك تۇرىپ.
اسىرەسە، قاجى، سوپى، قوجا-مولدا،
سارت تا سۇرت تاسپىقتارىن الىپ قولعا.
جاۋدىرتىپ كەلگەننەن-اق باتالارىن،
ا، قۇداي، وڭدا دا، وڭدا، ارۋاق قولدا.
وسىلاي زيارات قىپ جۇرتتىڭ ءبارى،
اۋزىڭنان شىققان ءسوزىڭ بولىپ ءدارى.
«مىرزا - ەكە، يە سولاي» دەپ باس يزەسە،
تاشتيتىپ تاناۋىڭدى ونان ءارى.
ساپىرساڭ سار شاراعا قۇلاش كەرىپ،
جيىلعان مەيمانىڭا قۇيىپ بەرىپ،
اتا ۇلىن، ەنە قىزىن بەزىپ تاستاپ،
كەتپەي مە، ەكى ۇدايدا ساعان ەرىپ.
كاسىپسىز كوزىن ساتقان سورلى كەدەي،
قويا ما پىسكەك اڭدىپ تەنتىرەمەي.
اتاعىڭدى كوتەرەر العىس ايتىپ،
بايعۇسقا ءبىر جۇتقىزساڭ « كەت، شىق » دەمەي.
شاتىپ - پۇتىپ، نە قىلساڭ دا ءسوزىڭ ءدامدى،
كىسى جوق بۇ جيهاندا سەنەن ءساندى.
قىمىزسىز، ماعان سالسا اپلاتون بول،
كورمەسسىڭ ءسوزىڭ تىڭدار ەشبىر جاندى.
باسىڭنان قىمىز كەتسە، قىزىق كەتەر،
سىن-سىيىق، ساۋلەتىڭدى بۇزىپ كەتەر.
كەشەگى بايەك بولىپ وتىرعان جۇرت،
كۇدەرىن بۇگىن سەنەن ءۇزىپ كەتەر.
ارام تەر بولما، دوستىم، تەككە شاۋىپ،
العانشا اۋزىڭدى باس قىمىز تاۋىپ.
قىمىز تاپ تا ق... بەر، لاپىر ،اقىر،
جەردە ءسوزىم قالار دەپ قىلما قاۋىپ.
ەي، قىمىز، ىزا قىلدىڭ قولعا تۇسپەي،
وندا مەن جۇرەمىن عوي كۇيىپ-پىسپەي.
جۇرەكتەگى قاپامدى ايتقىزار ەم،
ولسەم دە جۇرتقا بەرىپ، ءوزىم ىشپەي.
ايت
جەر ءجۇزىن كوك ءشوپ باسىپ تۇرلەنگەندەي،
قىزارىپ بايشەشەكتەر گۇلدەنگەندەي،
كيىنىپ قىز-كەلىنشەك جارقىلدايدى،
ءبىر ءتۇرلى جاڭا تۇرمىس تۇرگە ەنگەندەي.
شاتتىقتا، ءوڭى اشىڭقى بالا - شاعا،
ولاردى ەسكىرمەيدى قامقور انا.
جاستار دا ءوز بەتىمەن قىرىنداپ ءجۇر،
بۇراڭ بەل، جاس ساۋلەمدى ەسىنە الا.
ار ءۇيدىڭ تىلەگەنگە ەسىگى اشىق،
شاتتىق بار، جاماندىق وي كەتكەن قاشىپ.
سويعان قوي، بەرگەن قىمىز قۇرمەتىنە
بايلار دا كەردەڭدەيدى الشاڭ باسىپ.
اتتانعان قوجا - مولدا تيىن قۋىپ،
سالدەمەن ون بەس قۇلاش بەلدى بۋىپ،
مۇرت باسقان، سۇرمە تارتقان، تىرناق كەسكەن،
دارەتپەن جىپ - جىلتىر عىپ بەتتى جۋىپ.
جالعىز-اق دوربا اسىنعان كەدەي، كارىپ،
اشتىقتان ءوڭى كەتكەن، بەتى دە ارىپ،
اركىمدەر تيىن-تەبەن بەرىپ جاتىر،
دەگەنگە «قۇتتى بولسىن، ايت شارىپ».
سارى ارقانىڭ جاڭبىرى
كوپ ۋاقىت جاڭبىر كورمەي، قۋراپ، كۇيىپ،
جوق ەدى سارى ارقادا كورەر سىيىق،
شولدەگەن سول قاتاردا جان-جانۋار
اۋزىنا تۇرا الماعان ءتىلى سىيىپ.
اينالعان سارى ارقامەن قوشتاسۋعا،
ءبىر جاڭبىر جىبەرمەسە قۇداي ءيىپ،
ساداقا نەشە بەرىپ، جاڭبىر سۇراپ،
نامازدى نەشە وقىعان جۇرت جيىلىپ.
كوپ ۋاقىت زارىقتىرىپ، اقىرىندا،
كۇنباتىستان قارا بۇلت جاۋدى قۇيىپ.
سىركىرەي، شۇمەكتەپ، كۇن جالتىلداعان.
كوك جەرگە قۇلاعانداي شارتىلداعان.
كەي ۋاقىت جەردىڭ بەتى اپپاق بولدى،
جۇمىرتقاداي بۇرشاقپەن سارتىلداعان.
ىستىق جەرگە ءورشيتىن جىلان-شايان
جان ساقتاۋعا ءىن تاپپاي قالتىلداعان.
تاۋلاردان بەيىل كەڭىن اعىپ بۇلاق،
كەي ۇيلەر تالقان بولىپ جاتىر قۇلاپ.
سوندا كەمپىر وت ءۇرىپ، تۇتاتا الماي،
شالىنا توردە وتىرعان ايتتى جىلاپ:
«تەزەك سۋ، كەشەگىدەن ءسۇت شيكى تۇر،
تىلەك قىلعان ەل اقىماق جاڭبىر سۇراپ؛
اربا استىندا قالشىلداپ ءيىرىلىپ تۇر،
كەشە قىرىققان ءجۇنسىز قوي ارىق-تۇراق.
ءبىر جاعىنان جالتىلداپ زارەنى الىپ،
كۇركىرەۋدەن مىنە تۇر تىنىپ قۇلاق.
ءبىر ۇرگەندە جاناتىن تەزەك مايداي،
جاڭبىردان ماعان ارتىق ىستىق شۋاق!»
بۇل مىسالدىڭ ءمانىسىن ۇعا الساڭ تەز،
كەلگەن زامان بوستاندىق جاڭبىرمەن تەڭ،
ۋاقتىما تەزەك قۇرعاق بولمادى دەپ،
كەمپىردەي قاشپا قۇداي راقىمەتىنەن.
جاڭبىردان سوڭ كوگەرگەن سارى ارقاداي،
بوستاندىقتىڭ كۇشىمەن كوگەرسىن ەل،
دەيسىڭدەر «تىنىش كەتتى، كۇندە سايلاۋ»،
كەمپىردەن جوعارعى ايتقان قاي جەرىڭ كەم؟
ءبىر ادامعا
ءبىر ۇيدە جيۋلى ەكەن قازىنا مال،
كورسەتتى ءبارىن بىزگە اقساقال شال:
«بۇرىنعى اتامىزعا سىيعا بەرگەن،
بىزدەردە مىناداي بار، مىناداي بار!..»
ول راس، اتالارىڭ شەنگە الىپتى،
ارزان عىپ، قىمبات ەمەس، كەمگە الىپتى.
اپىر - اي قالاي بۇلداعان ساتقاندارىن،
وقا، تۇيمە، سىلدىرلاق، تەڭگە الىپتى!
سۋرەتتەر جانە كوردىم ءجۇزى جارقىن،
ويلادىم: «وڭدىرعان - اۋ، باققان حالقىن».
سونشاما قۇنى تولىق بۇلدى تۇيمە،
ارتىندا قالدىرماس پا جاقسى داڭقىن.
دەدىم مەن: «قۇتتى بولسىن شەكپەنىڭىز،
ارتقىعا قانداي ەگىن ەككەنىڭىز؟
جۋساق تا دەنەمىزدەن كەتەر ەمەس،
سونداعى تۇقىم شاشىپ سەپكەنىڭىز».
كورگەندە كۇمىس كەسە، التىن اياق،
ءبىر ءسوزدى تاماعىما قويدىم تاياپ.
«قاي مومىننىڭ مالى بار بۇل اياقتا؟»
دەمەيىنشە بولمادى، قاراپ جاي - اق.
وتىردىم كورسەم جەكىپ تاستار ما دەپ،
شال ايتتى: «كورىڭىزدەر جاسقانبا!» دەپ.
كەسەنى قولىما الىپ قاراي بەردىم،
شىندە ناحاق كوزدەن جاس بار ما دەپ.
شاكىرت ويى
قاراڭعى قازاق كوگىنە،
ورمەلەپ شىعىپ، كۇن بولام!
قاراڭعىلىقتىڭ كوگىنە،
كۇن بولماعاندا، كىم بولام؟
مۇزداعان ەلدىڭ جۇرەگىن،
جىلىتۋعا مەن كىرەرمىن!
ەڭبەك، بەينەت تاراۋى
راقاتقا سارقىلار.
قىزدىرىپ كۇننىڭ قاراۋى
ناداندىق تەڭىزى تارتىلار.
ورنى وتايىپ كوگەرەر،
قىزىعىن جايلاپ ەل كورەر.
تۇرمىس، تاعدىر - ءبىرى دە
بۇل ماقساتتان بۇرا الماس؛
قاهارمان، رۇستەم، ءالى دە
بۇرام دەپ جولدا تۇرا الماس.
سىلانعان جاردىڭ كۇلىسى،
الداندىرماس ءبىرىسى.
التى اياق
تۇڭعيىق ءتۇپسىز اشۋلى
اساۋ تەڭىز تولقىعان.
بويىمدى توپىراق باسۋلى،
جۇرە المايمىن جول تۇمان.
تەڭىزدەن قايتىپ وتەرمىن؟
تۇسسەم، باتىپ كەتەرمىن!
الدىمداعى ولىمنەن،
ءمىندىم قايىق كوز جۇمىپ.
اداستىق قازىر جونىمنەن،
قايىعىم دا هام سىنىق.
ايرىلدىم جانە كۇرەكتەن،
تەك جان شىقپاي جۇرەكتەن.
ىزعارلى سۋىق، ءۇستى مۇز،
تولقىن تۋلاپ سوعادى،
قاتتى كوڭىل قايرىمسىز،
سۋ قايىققا تولادى.
ەندى ولمەگەن نە قالدى،
قوياسىڭ قايدا بۇل جاندى؟
«تالقاندايمىن ءتانىڭدى!
دەپ قامالار سۋ حالقى.
قيا الماستان جانىمدى،
جىلادىم سوندا مەن جالقى.
ەم ىزدەپ دەتتى حالىققا،
جەم بولدىم - اۋ بالىققا.
تاۋداي تولقىن تاعى كەپ،
ۇشتى قايىق اسپانعا،
ازىرەيىل تۇر «بولشى» دەپ،
قايدا بارام قاشقاندا؟
جان تالاستىم تۇنشىعىپ،
ءبىر باتىپ سۋعا، ءبىر شىعىپ.
مىنە سول ۋاقىتتا:
التايدان ءبىر تال بىلمەيمىن.
ءتۇستى نەعىپ قولىما؟
كەز قىلدى ما قۇدايىم،
اجالسىزدىڭ جولىنا.
تالدان ۇستاپ قارمالاپ،
سۋدان شىقتىم «اللالاپ».
سۋىق وتكەن، شارشاعان،
بولا ما، ادام، بولماي ما؟
سوققى جەگەن قانشادان،
داۋاسى ياكي قونباي ما؟
داۋا تەگىن، ەم تەگىن،
قايتارت اللا، ەڭبەگىن.