ساقتاندىرۋ 4 ميلليون، وتەماقى 300000 دوللار - يراكتا جۇمىس ىستەيتىن قازاق
استانا. قازاقپارات - مۇناي-گاز سالاسىندا 20 جىلداي تاجىريبەسى بار ارمان راحمەتوۆ وسىدان ەكى جىل بۇرىن Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىندە ماگيستر (MBA) دارەجەسىن العانىن، ءبىراق، ەلىمىزدە قىزمەت بابىمەن ءوسۋ ءۇشىن «مىقتى تىرەگىڭ بولۋ كەرەك» دەپ جازعان ەدى.
سول كەزدە ول شەتەلدىك ۇلتتىق كومپانيادا جۇمىس ىستەيتىنىن ايتقان. ەلدەگى كەيبىر ماسەلەلەرگە قاتىستى ويىن ەركىن بىلدىرەتىن مۇناي قىزمەتكەرلەرى وتە از. نازارلارىڭىزعا ەركىن ويلى، الەۋمەتتىك جەلىدەگى بەلسەندى ارمان راحمەتوۆپەن بولعان سۇحباتىمىزدى ۇسىنامىز.
- مۇناي-گاز سالاسىنا قالاي، كىم بولىپ كەلدىڭىز؟
- بۇل سالادا 2004 -جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەيمىن، قاراپايىم جۇمىسشى - قويماشى بولىپ باستادىم. كەيىننەن جابدىقتاۋشى، ۇيلەستىرۋشى بولىپ بىرتە-بىرتە ءوستىم. تەڭىزشيەۆرويلعا اۋسورسينگ كومپانيا ارقىلى جۇمىسقا كىردىم. ودان كەيىن NCOC- دە سۋپەرۆايزەر بولدىم. ءبىر ۋاقىتتا ەكى جەردە ىستەدىم: قاشاعاندا 28 كۇن ەڭبەكتەنىپ، 28 كۇن دەمالىسىمدا تەڭىزشيەۆرويلدا قىزمەت ەتتىم. ت ش و- دا سۋپەرۆايزەر دەگەن جاقسى قىزمەت. باستىعىم ماعان ەكى ءبولىمدى قوسىپ بەردى، سولارعا جەتەكشىلىك ەتتىم.
سودان كەيىن يراكقا جۇمىسقا كەتتىم، قازىر قىتايدىڭ مۇناي سالاسىنداعى ۇلتتىق كورپوراتسياسىندا جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىن. باستاپقىدا ينجەنەر بولىپ كىرىپ، كەيىننەن ەكى ساتى جوعارىلادىم. قازىر سەنورمىن، شاعىن كوماندانى باسقارامىن.
- قىتايدىڭ قاي كومپانياسىندا قىزمەت ەتەسىز؟
- ناقتى قاي كومپانيا ەكەنىن ايتا المايمىن. ءىرى كورپوراتسيانىڭ كونتراكت بولىمىندە جۇمىس ىستەيمىن، ساتىپ الۋلار، ءىرى تەندەرلەردى جۇرگىزەمىن.
قىتايلىق كومپانيا بولعاندىقتان، قىزمەتكەرلەرلىڭ كوبى قىتايلىقتار. سوسىن ءبىز سەكىلدى ءتۇرلى مەملەكەتتەردەن كەلىپ جۇمىس ىستەيتىندەر بار، ءبىراق ءبىز كوپ ەمەسپىز. بۇل كورپوراتسيا الەمنىڭ 50 ەلىندە مۇناي وندىرەدى، 100 مىڭنان استام قىزمەتكەرى بار.
- كەڭسەدە قاي تىلدە سويلەسەسىزدەر؟
- اعىلشىنشا. يراكتا جۇمىس ىستەيتىن قىتايلىقتاردىڭ ءبارى اعىلشىن ءتىلىن بىلەدى. كەڭسەدەگى يراكتىقتار دا اعىلشىنشا ەركىن سويلەيدى. ال دالادا، سايتتا جۇمىس جاسايتىن جەرگىلىكتى جىگىتتەر ءوز تىلىندە سويلەيدى. مۇنداعى جۇيە باسقاشا، ماسەلەن، ت ش و- دا، NCOC- دا كەڭسەدە ىستەيتىندەردىڭ كوبى اۋدارماشى ارقىلى تىلدەسەدى، ال مۇندا اۋدارماشى جوق. ءبىزدىڭ بولىمدە ىستەيتىن جەرگىلىكتى جىگىتتەردىڭ ءبارى اعىلشىن مەڭگەرگەن.
- ءسىزدىڭ اعىلشىنىڭىز قاي دەڭگەيدە؟
- ورتاشا دەيگەيدە بىلەمىن. ءبىرىنشى بىتىرگەن ماماندىعىم - اعىلشىن ءتىلىنىڭ مۇعالىمى. مەكتەپتە 2-سىنىپتان باستاپ اعىلشىن تىلىنەن تەرەڭدەتىلگەن سىنىپتا وقىدىم. ۇستازدارىمنىڭ جانە جۇمىستاعى پراكتيكانىڭ ارقاسىندا سويلەپ كەتتىك.
- يراك دەسە، كوز الدىمىزعا قانتوگىس، سوعىس كەلەدى عوي بىردەن. ول جاقتا جۇمىس ىستەۋ قاۋىپتى ەمەس پە؟ جۇمىس شارتتارى قانداي؟
- كومپانيا ءوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپ بەرەدى، ءبىزدى ۇنەمى كۇزەتەدى. تاماعىمىز، جاتاتىن ورنىمىز - ءبارى جاقسى. كەشكىلىك سپورتپەن اينالىسامىز. قىتاي باستىقتارىمىز ءادىل، ءوز ءىسىن جاقسى اتقاراتىنداردى باعالايدى.
جۇمىس ىستەۋ شارتتارى قولايلى بولعاندىقتان دا وسىندا كوپ جىلدان بەرى ىستەپ ءجۇرمىن. مۇناي-گاز سالاسىندا ءبىر ورىندا 5 جىل جۇمىس ىستەۋ - وتە ۇزاق مەرزىم. بىزدىكى كوبىنە 2-3 جىلدىق جۇمىستار عوي، كوشىپ-قونىپ جۇرەتىن ادامدارمىز. ولاي بولاتىن سەبەبى، بۇل سالادا پالەن جىل قىزمەت ەتەتىن كومپانيا تابۋ قيىن. مۇناي سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ �- ى مەردىگەر كومپانيادا جۇمىس ىستەيدى، تاپسىرىس بەرۋشى كومپانياعا كىرۋ وڭاي ەمەس. ماعان سونداي كومپانيادا قىزمەت ەتۋ بۇيىردى، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى جۇرگەنىم دە سوندىقتان.
- مۇناي- گاز سالاسىندا وندىرىستىك اپاتتار ءجيى بولادى. ءسىز قىزمەت ەتەتىن كومپانيادا وتەماقى تولەۋ، مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ ماسەلەسى جولعا قويىلعان با؟
- كورپوراتسيامىز تولەيتىن مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قۇنى 4 ميلليون دوللارعا دەيىنگى قىزمەتتەردى جابادى. كەز كەلگەن ەلدە - مەيلى تۇركيا، مەيلى قازاقستان، ءتىپتى امەريكادا ەمدەلۋگە بولادى. ورگانداردى اۋىستىرۋ قىزمەتتەرىن دە وتەيدى. وندىرىستىك اپات بولىپ، جۇمىستا قازا تاپساق، وتباسىنا وتەماقى رەتىندە 300 مىڭ دوللار تولەنەدى.
- وتباسى مۇشەلەرىنە دە قاتىستى ما؟
- جوق، وتباسىنىڭ ەم-دومى ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە كىرمەيدى.
- جۇمىس كەستەسى قالاي؟
- 6 اپتا جۇمىس ىستەپ، 4 اپتا اۋىلدا دەمالامىز. جولعا كەتەتىن ۋاقىتتى ەسەپكە الماعاندا 3,5 اپتا ەلدە تىنىعامىن.
ءبىزدىڭ بولىمدە يراكتىقتار، الجيرلىقتار، قىتايلىقتار، مىسىرلىقتار، پاكىستاندىقتار جانە يندونەزيا، سۋدان، سيريا ازاماتتارى بار. ياعني ءبىر ءبولىمنىڭ وزىندە 9 ەلدىڭ ازاماتتارى بىرگە ەڭبەك ەتىپ ءجۇرمىز.
- ءسىز تانىعان يراك قانداي ەل؟ حالقى، مادەنيەتى قانداي؟
- يراكتىڭ جەرگىلىكتى حالقى وتە كىشىپەيىل، مەيىربان ادامدار. بارىنشا كومەكتەسۋگە دايىن تۇرادى. ءبىزدى ۇيلەرىنە قوناققا شاقىرادى، ءبىراق وكىنىشكە قاراي بىزگە بازادان شىعۋعا رۇقسات جوق.
- ت ش و- دا قىزمەت ەتتىم دەدىڭىز عوي. ونداعى قىزمەتكەرلەر اي سايىن جالاقى، سىياقى، بونۋستاردى قوسقاندا 5 ميلليون تەڭگەدەي تابىس تابادى دەگەن اقپارات قانشالىقتى راس؟ جۇمىسشىلار، ورتاشا قىزمەتكەرلەر مەن مەنەدجەرلەر قانشا الاتىنىن ايتا الاسىز با؟
- ت ش و- دا ورتاشا ينجەنەر ايلىق، بونۋس - ءبارىن قوسقاندا شامامەن ايىنا ءبىر ميلليون تەڭگەگە دەيىن الادى دەپ ويلايمىن.
ماسەلەن، بەس جىل بۇرىن مەن ەكى ءبولىمنىڭ سۋپەرۆايزەرى بولعانىمدا 550 مىڭ تەڭگە جالاقى الىپ ءجۇردىم. مەن كەتكەننەن كەيىن كوپ وزگەرىس بولدى دەپ ەستىدىم. شەتەلدىك قىزمەتكەرلەردى ازايتىپ، جەرگىلىكتى ازاماتتاردى كوبەيتتى. ءبىراق بۇرىننان ىستەپ جۇرگەن جىگىتتەردىڭ ايتۋىنشا، جالاقى كوپ وسە قويعان جوق. ءبىراق ءبىر جاقسىسى، وندا ينفلياتسياعا بايلانىستى ەڭبەكاقى مولشەرى يندەكستەلەدى. سونىڭ وزىندە سىياقى، جالاقى - ءبارىن قوسقاندا ت ش و- دا اي سايىن 5 ميلليون تابىس تابۋ مۇمكىن ەمەس نارسە.
NCOC- دا جالاقى كوبىرەك بولدى. ەكى كومپانيادا بىردەي قىزمەت اتقارسام دا، ت ش و- دا 550 مىڭ، ال قاشاعاندا ايىنا 700 مىڭ تەڭگە الىپ ءجۇردىم.
ت ش و دەسە، جۇرت ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارىن مۇنايشى دەپ ويلايدى. ال شىندىعىندا كەڭسەدەگىلەردىڭ %1- ىنىڭ عانا مۇنايعا قاتىسى بار. ماسەلەن، مەن ساتىپ الۋمەن اينالىستىم، ونىڭ مۇنايعا ەش قاتىسى جوق. كومپانيادا ءارتۇرلى قىزمەتپەن اينالىساتىن قانشاما ءبولىم، مىڭداعان قىزمەتكەر بار.
- «ءونىمدى ءبولۋ كەلىسىمى» (اۆت. مۇناي وندىرىسىندە شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن جاسالاتىن كەلىسىم- شارت ) اياقتالىپ، شەتەلدىك ينۆەستورلار كەتسە، ءبىز ءارى قاراي ءوز مۇنايىمىزدى ءوزىمىز وندىرە الامىز با؟
- بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە مەنىڭ قۇزىرەتىم جەتپەيدى. توپ- مەنەدجمەنتتە جۇمىس ىستەگەن جوقپىن، ەلدىڭ دايىندىعى قانداي كۇيگە ەكەنىن بىلمەيمىن. ءبىراق شەتەلدىكتەردىڭ كەتۋىنە قاتىستى ايتارىم، مۇناي- سالاسىندا ىستەيتىندەردىڭ ءبارى بىلەدى - ءبىزدىڭ جەرگىلىكتى جۇمىسشىلارعا ولاردىڭ كەتپەگەنى جاقسى. ويتكەنى شەتەلدىك مەنەدجەرلەر باسقارسا، ينتريگا بولمايدى. جاقسى جۇمىس ىستەسەڭ - جاقسى جالاقى الاسىڭ، ناشار ىستەسەڭ - ءىلىنىپ- سالىنىپ جۇرەسىڭ. ءبىراق جۇمىستان شىعارىپ جىبەرۋ دەگەن سيرەك. ويتكەنى شەتەلدىكتەر ءوز ەلىندە جۇرمەگەندىكتەن بە، قازاقتارعا جۇمساقتاۋ قارايدى. باسقا ەلدىڭ ازاماتتارىنان گورى ءوز ادامدارىمىز قاتالداۋ كەلەدى: بولماشى سەبەپ تابىلسا، جۇمىستان شىعارىپ جىبەرۋگە اسىعىپ تۇرادى.
شەتەلدىكتەر كەتسە، ورنىن جەرگىلىكتى ماماندار باساتىنى بەلگىلى. ولاردىڭ اراسىندا شەتەلدە ءبىلىم الىپ كەلگەن بىلىكتى كادرلار بار. ءبىراق جوعارى ساناتتى مامان بولعانىمەن، ادامدىعى دا سونداي دەڭگەيدە بولا بەرمەيدى. ءوز كادرلارىمىز باسقارسا، جۇمىستا ينتريگا كوبەيەدى: ءوز ادامدارىن الىپ كەلەدى، بۇرىننان ەڭبەك ەتىپ جۇرگەندەردى شەتتەتتە باستايدى. سوندىقتان بۇل سالادا جۇمىس ىستەيتىن كەز كەلگەن ادامنان سۇراساڭىز، شەتەلدىكتەردىڭ كەتپەگەنى جاقسى دەيدى.
جەلىدە وتىرىپ الىپ «مۇنايدىڭ ءبارىن جاتجۇرتتىقتاردىڭ قولىنا بەرىپ قويدىق، نەگە ءوز ماماندارىمىزعا بيلىك بەرمەيمىز» دەپ داۋرىعاتىندار كوپ. كاسىبيلىك تۇرعىسىنان ءبىزدىڭ كادرلار شەتەلدىكتەردەن كەم ەمەس. 30 جىلدا مۇناي-گاز سالاسىندا مىقتى كادرلار ءوسىپ شىقتى. گاپ ولاردىڭ ادامي قاسيەتتەرىندە. جەرگىلىكتى قىزمەتكەرلەر قولىنا بيلىك تيسە، وزگەرىپ كەتەدى. ال شەتەلدىك ماماندار تەك جۇمىستىڭ ساپاسىنا قارايدى.
مىسالى، ءبىر جوبادا 100 ادام ىستەسە، ونىڭ 30-ى شەتەلدىك بولعانداعى جۇمىس جاعدايى باسقا دا، ول 30 ادام كەتىپ قالعانداعى جاعداي مۇلدە باسقا. الگى 30-دىڭ ورنىن جەرگىلىكتى ادامدار باسقاندا ءبارى وزگەرەدى.
- قاتەلەسپەسەم، بۇدان بۇرىن تۇركيانىڭ فەتحيە قالاسىندا تۇردىڭىز. جۇمىس بابىمەن بە؟
- وتباسىممەن تۇركيادا تۇرىپ كورگىمىز كەلدى. باستاپقىدا 1 جىل دەپ جوسپارلاعانبىز، ءبىراق 2 جىلعا سوزىلدى. قازىر مەن جۇمىس ىستەپ جاتقان كومپانيا قاي ەلدە تۇرساق تا، جول شىعىنىن وتەپ بەرەدى. سونى پايدالانىپ، ۆاحتاعا تۇركيادان بارىپ ءجۇردىم.
- وتباسىڭىز قازىر قايدا تۇرادى؟ نەشە بالاڭىز بار؟ قۇپيا بولماسا.. .
- ءۇش بالام بار. وتباسىم اتىراۋدا تۇرادى. ايەلىم دە - مۇناي- گاز سالاسىنىڭ مامانى. بالا- شاعامدى جەلىدە كورسەتە بەرمەيمىن، ءتىل- كوز دەگەنگە سەنەم.
- ۋاقىت ءبولىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەنىڭىزگە راحمەت. ساتتىلىك تىلەيمىن!
سۇحباتتاسقان ءىلياس باقىت