سامۇرىق-قازىنا قورىنا قاراستى كومپانيالاردىڭ احۋالى قالاي
استانا. KAZINFORM - قور نارىعىنا «سامۇرىق- قازىناعا» قاراستى 7 كومپانيانىڭ اكسيالارى شىعارىلعان. ولار قاي بيرجادا؟ وسى كۇنگە دەيىن جالپى قانشا سوماعا قۇندى قاعازدارىن ساتتى؟ اكسيالارى اۋەلدە قانداي باعادا بولدى جانە قازىر قانشا تۇرادى؟ قور مالىمەتتەرى نەگىزىندە وتاندىق كومپانيالاردىڭ IPO-داعى احۋالىن ساراپتاپ كوردىك.
الدىمەن، حالىقارالىق تەرميندەردىڭ انىقتاماسىنا توقتالىپ وتەيىك.
IPO (Initial Public Offering) تەرمين رەتىندە «باستاپقى جاريا ۇسىنىس» دەپ اۋدارىلادى. قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرسەك، بۇل تىركەس «كومپانيا العاش رەت جالپى كوپشىلىككە ءوز اكسيالارىن ساتىپ الۋدى ۇسىناتىن قارجىلىق وپەراتسيا» دەگەن ماعىنا بەرەدى.
SPO (Secondary Public Offering) - «قايتالاما جاريا ورنالاستىرۋ» . انىعىراق ايتقاندا، قايتالاما نارىقتان الىنعان قولدانىستاعى، بىرەۋگە تيەسىلى اكسيالاردىڭ ۇسىنىسى، ياعني كومپانيانىڭ اكسيالارىن بيرجاعا قايتا ورنالاستىرۋ دەگەندى بىلدىرەدى.
مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن قىسقارتۋ - مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. وسى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا «سامۇرىق- قازىنا» قورى اكتيۆتەردى باسەكەلەستىك ورتاعا بەرۋدى، ياعني ەلدىڭ ءىرى ۇلتتىق كومپانيالارىنىڭ اكسيالار پاكەتىن IPO جانە SPO ارقىلى قور نارىعىنا ءىشىنارا شىعارۋدى جۇزەگە اسىرادى. بۇل شارالار ۇلتتىق قوردى تولىقتىرۋ، قور اكتيۆتەرىنىڭ نارىقتىق قۇنىن قالىپتاستىرۋ، ۇلەسكەرلىك جانە بورىشتىق كاپيتال نارىقتارىنا قولجەتىمدىلىكتى كەڭەيتۋ، كومپانيالاردىڭ قىزمەتىنە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ كۇشەيۋى جانە ۇزدىك تاجىريبەلەرگە بەيىمدەلۋى ەسەبىنەن ولاردىڭ وپەراتسيالىق تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، وتاندىق باعالى قاعازدار نارىعىن دامىتۋ، قازاقستان حالقىنىڭ ينۆەستيتسيالىق مادەنيەتى مەن قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ سياقتى ءبىرقاتار ماڭىزدى مىندەتتى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
مۇنىڭ كوپتەگەن پايدالى تۇسى بار. اتاپ ايتقاندا، قور نارىعىنا شىعۋ قوعام ءۇشىن اشىق، مينوريتارلىق اكسيونەرلەر الدىندا ەسەپتى، قىزمەتى ايقىن جانە ESG قاعيدالارىنا سايكەس كەلەتىن كومپانيالاردى كورپوراتيۆتىك باسقارۋ دەڭگەيىن قالىپتاستىرادى. وسىلايشا، مينوريتارلىق اكسيونەرلەردىڭ قۇقىقتارىن ساقتاۋ جانە مۇددەلەرىن قورعاۋ، كومپانيالاردىڭ ديرەكتورلار كەڭەستەرى مەن اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ قىزمەتى، سونداي-اق قور بيرجالارىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس اقپاراتتى تاراتۋ قىزمەتتەرى جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلەدى.
قور نارىعى - قۇندى قاعازدار، اكسيالار، وبليگاتسيالار ساۋدالاناتىن ونلاين الاڭ جانە ونىڭ دا ءتۇر-ءتۇرى بار. وتاندىق كومپانيالار قازىرگى تاڭدا استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ (AIX)، قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ (KASE) جانە لوندون قور بيرجاسىنىڭ (LSE) ساۋدا الاڭدارىنا شىعارىلعان. ساتۋعا نەگىزىنەن جاي اكسيالار جانە جاھاندىق دەپوزيتارلىق قولحاتتار (ج د ق) ۇسىنىلعان.
ءىرى كومپانيالاردىڭ IPO جانە SPO-سى «سامۇرىق- قازىنا» قورى مەن كومپانيالار ءۇشىن عانا ەمەس، قازاقستاننىڭ قور نارىعى ءۇشىن دە ماڭىزدى. بارلىق مامىلەلەر قازاقستان ازاماتتارىنىڭ ينۆەستيتسياعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىردى. ينۆەستورلار مەن مامىلەلەردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن كۇتۋ بارىسىندا وتاندىق دەپوزيتارلىق جۇيەلەردەگى بروكەرلىك شوتتاردىڭ سانى كۇرت ارتتى.
ماسەلەن، 2021 -جىلدىڭ باسىنان بەرى ورتالىق دەپوزيتاري مەن ا ح ق و دەپوزيتاري جۇيەلەرىندەگى شوتتاردىڭ جيىنتىق سانى 236 مىڭنان 3,9 ميلليونعا دەيىن ارتتى. «قازمۇنايگاز» IPO-سى اياسىندا 2022-2023 -جىلدار ارالىعىندا شوتتار سانى 378 مىڭنان 1,5 ميلليونعا، ال KEGOC SPO-سى ناتيجەسىندە 3,9 ميلليونعا دەيىن (2024 -جىلدىڭ باسىنداعى مالىمەت) ءوستى، ياعني ءار IPO جانە SPO ازاماتتاردىڭ كوبىرەك شوت اشۋىنا جانە بۇل پروتسەسكە بەلسەندى قاتىسۋىنا ىقپال ەتتى.
قازىرگى ۋاقىتتا قور نارىعىندا «سامۇرىق- قازىنا» قورى توبىنا كىرەتىن 7 كومپانيانىڭ اكسيالارى ساۋدالانىپ جاتىر.
ولار: Air Astana ،KEGOC، قازمۇنايگاز، قازاتومونەركاسىپ، قازترانسويل، Kcell جانە قازاق تەلەكوم.
ەير استانا
2024 -جىلى اقپاندا «ەير استانا» ا ق اكسيالارى مەن جاھاندىق دەپوزيتارلىق قولحاتتارى (ج د ق) استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ (AIX)، قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ (KASE) جانە لوندون قور بيرجاسىنىڭ (LSE) ساۋدا الاڭدارىندا ساۋداعا شىعارىلدى.
ءۇش الاڭداعى ورنالاستىرۋدىڭ جيىنتىق كولەمى 356 ميلليون ا ق ش دوللارى بولدى. 1 جاھاندىق دەپوزيتارلىق قولحات (ج د ق) - 9,5 دوللار، 1 جاي اكسيا - 1 073,83 تەڭگەگە (1 ج د ق = 4 اكسيا) باعالاندى.
قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 270,4 ميلليارد تەڭگە (541,8 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى / قازىرگى باعاسى
KASE: ءبىر اكسيا 1 073,83 ت گ / 765 ت گ (-28,76 پايىز)
AIX: ءبىر اكسيا 1 073,83 ت گ / 770 ت گ (-28,29 پايىز)
LSE: ءبىر ج د ق 9,5 دوللار / 5,95 دوللار (- 37,37 پايىز)
KEGOC
2014 -جىلى KEGOC كومپانياسىنىڭ اكسيالارى KASE-گە شىعارىلىپ، ءبىر اكسياسى 505 تەڭگەگە ساۋدالاندى. ورنالاستىرۋ كولەمى 13,1 ميلليارد تەڭگە بولدى. IPO وتكىزىلگەن ساتتەن باستاپ KEGOC اكسيالارىنىڭ باعاسى 194,26 پايىزعا ءوستى (2025 -جىلعى 4-ناۋرىز بويىنشا 1 اكسيا باعاسى - 1486 تەڭگە).
سونىمەن قاتار، 2023 -جىلى KASE جانە AIX الاڭدارىندا KEGOC كومپانياسىنىڭ SPO-سى ءوتتى، ونىڭ جالپى سوماسى - 22,6 ميلليارد تەڭگەدەن استام نەمەسە ورنالاستىرىلعان اكسيالاردىڭ 5,6 پايىزى. 1 اكسيانىڭ باعاسى 1482 تەڭگە بولدى.
قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 409,1 ميلليارد تەڭگە (819,6 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى / قازىرگى باعاسى
KASE (IPO) : ءبىر اكسيا 505 ت گ / 1 486 ت گ (+194,26 پايىز)
KASE (SPO) : ءبىر اكسيا 1 482 ت گ / 1 486 ت گ (+0,27 پايىز)
AIX (SPO) : ءبىر اكسيا 1 482 ت گ / 1 485 ت گ (+0,20 پايىز)
قازمۇنايگاز
2022 -جىلى قور پورتفەلىندەگى ەڭ ءىرى اكتيۆ - «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق مۇناي-گاز كومپانياسىنىڭ IPO-سى KASE جانە AIX بيرجالارىندا ءوتتى. ورنالاستىرۋ كولەمى 153,9 ميلليارد تەڭگە، ءبىر اكسيانىڭ باعاسى 8406 تەڭگە بولدى.
2025 -جىلعى 4-ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا ءبىر اكسيا باعاسى - 14192 تەڭگەگە (KASE) جەتىپ، 68,83 پايىز ءوسىم كورسەتتى.
بۇگىنگى تاڭدا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 8 658,8 ميلليارد تەڭگە (17 348,5 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى/قازىرگى باعاسى
KASE: ءبىر اكسيا 8 406 ت گ./ 14 192 ت گ (+68,83 پايىز)
AIX: ءبىر اكسيا 8 406 ت گ./ 14 244 ت گ. (+69,45 پايىز).
قازاتومونەركاسىپ
2018 -جىلدىڭ قاراشاسىندا قور AIX جانە LSE بيرجالارىندا قوسارلانعان ليستينگپەن قازاتومونەركاسىپتىڭ IPO- سىن جۇزەگە اسىردى. ۇسىنىس باعاسى 1 جاھاندىق دەپوزيتارلىق قولحات (ج د ق) ءۇشىن 11,6 دوللار جانە 1 اكسيا ءۇشىن 4322,74 تەڭگە بولدى. 2019-2020 -جىلدارى قور LSE جانە AIX بيرجالارىندا جەدەل ءوتىنىم جيناۋ ادىسىمەن قازاتومونەركاسىپتىڭ SPO- سىن وتكىزدى:
2019 -جىلدىڭ قىركۇيەگىندە ۇسىنىس باعاسى 1 ج د ق ءۇشىن 13 دوللار بولدى.
2020 -جىلدىڭ ماۋسىمىندا ۇسىنىس باعاسى 1 ج د ق ءۇشىن 13 دوللار جانە 1 اكسيا ءۇشىن 5 230,81 تەڭگە بولدى.
2025 -جىلعى 4-ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا ءبىر اكسيا باعاسى 18155 تەڭگە (AIX) بولدى. IPO وتكەن ساتتەن بەرى باعاسىنىڭ ءوسىمى - 319,99 پايىز.
بۇگىنگى تاڭدا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 4708,6 ميلليارد تەڭگە (9434,0 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى/قازىرگى باعاسى
AIX (IPO): ءبىر اكسيا 4 322,74 ت گ./ 18 155 ت گ. (+319,99 پايىز)
AIX، LSE (IPO) : ءبىر ج د ق $11,6 / $35,00 (+201,72 پايىز)
AIX (SPO) : ءبىر اكسيا 5 230,81 ت گ./ 18 155 ت گ. (+247,08 پايىز)
AIX، LSE (SPO) : ءبىر ج د ق $13,0 / $35,00 (+169,23 پايىز).
قازترانسويل
قازترانسويل IPO-سى 2012 -جىلى ءوتتى. IPO اياسىندا كومپانيا ءبىر داناسى 725 تەڭگەدەن 38463559 قاراپايىم اكسياسىن ورنالاستىردى. 2025 -جىلعى 4-ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا KASE- دەگى ءبىر اكسياسىنىڭ باعاسى - 817 تەڭگە (اكسيا قۇنىنىڭ ءوسىمى - 12,69 پايىز).
بۇگىنگى تاڭدا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 314,2 ميلليارد تەڭگە (629,6 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى/قازىرگى باعاسى
KASE: ءبىر اكسيا 725 ت گ./ 817 ت گ. (+12,69 پايىز) .
قازاق تەلەكوم
قازاق تەلەكوم اكسيالارىن العاش رەت ورنالاستىرۋ قازپوشتا ارقىلى جازىلۋ جانە قازاقستان قور بيرجاسى ارقىلى 2006 -جىلى قاراشا- جەلتوقسان ايلارىندا ءوتتى. ساتۋعا قويىلعان اكسيالاردىڭ باعا دياپازونى 25 مىڭنان 33 مىڭ تەڭگەگە دەيىن بولدى. حالىق جالپى سوماسى 12,2 ميلليارد تەڭگەگە قازاق تەلەكومنىڭ 399187 اكسياسىن ساتىپ الدى، ورنالاستىرۋدىڭ ورتاشا باعاسى - 30560 تەڭگە. 2025 -جىلعى 4-ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا ءبىر اكسيا باعاسى - 45700 تەڭگە (49,54 پايىز ءوسىم).
بۇگىنگى تاڭدا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 489,2 ميلليارد تەڭگە (980,2 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى/قازىرگى باعاسى
KASE: ءبىر اكسيا 30560 ت گ./ 45700 ت گ. (+49,54 پايىز).
كسەلل
2012 -جىلى كسەلل ءوز اكسيالارىن KASE جانە LSE بيرجالارىندا جاريا تۇردە ورنالاستىردى. كومپانيا اكسيالارىنىڭ باعا دياپازونى 1 جاھاندىق دەپوزيتارلىق قولحات ءۇشىن 10,5-13,0 ا ق ش دوللارى ارالىعىندا بەلگىلەندى، ال ساۋدا باستالعان كەزدەگى قاراپايىم اكسيالاردىڭ قۇنى ءبىر داناسى ءۇشىن 1578,68 تەڭگە بولدى. ورنالاستىرۋ كولەمى - 78,2 ميلليارد تەڭگە.
2020 -جىلى AIX بيرجاسىندا اكسيالار مەن ج د ق ساۋدالانا باستادى.
2021-2022 -جىلدارى كسەلل ساۋدانى KASE-گە شوعىرلاندىرۋ جانە ساۋدا قۇرالدارىنىڭ وتىمدىلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋ ماقساتىندا LSE جانە AIX بيرجالارىندا اكسيالار مەن ج د ق-نىڭ دەليستينگىن جۇرگىزدى.
2025 -جىلعى 4-ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا ءبىر اكسيا باعاسى - 3416 تەڭگە (116,38 پايىز ءوسىم).
بۇگىنگى تاڭدا كومپانيانىڭ نارىقتىق كاپيتاليزاتسياسى - 683,2 ميلليارد تەڭگە (1 368,8 ميلليون ا ق ش دوللارى).
انىقتاما: ورنالاستىرۋ باعاسى/قازىرگى باعاسى
KASE: ءبىر اكسيا 1578,68 ت گ./ 3416 ت گ. (+116,38 پايىز).
بۇعان دەيىن حابارلانعانىنداي، ق ت ج IPO-عا شىعۋعا دايىندالىپ جاتىر، ال «QazaqGaz» ازىرگە دايىن ەمەس. ونىڭ IPO-عا شىعۋ مەرزىمى 2027-2028 -جىلدارعا اۋىسۋى مۇمكىن.
اۆتور
ەربول جانات