پرەزيدەنت: قىتايمەن اراداعى ىنتىماعىمىز مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ وزىق ۇلگىسىنە اينالدى

استانا. KAZINFORM - بيىلعى 2-4-شىلدە كۇندەرى ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ شاقىرۋىمەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلەدى.

سونداي- اق شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى كەڭەسىنىڭ 24- وتىرىسىنا قاتىسادى. وسى ساپار قارساڭىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ «جەنمين جيباو» تىلشىسىنە سۇحبات بەرىپ، قىتايمەن دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىكتى ودان ءارى نىعايتۋ باسىمدىققا يە ەكەنىن ايتتى. بۇل ۇستانىم ەكى ەل حالقىنىڭ تۇپكى مۇددەسىنە تولىق جاۋاپ بەرەدى جانە وڭىردەگى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىققا ىقپال ەتەدى.

«ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭ پاندەميادان كەيىنگى العاشقى شەتەلدىك ساپارىن 2022 -جىلى قازاقستانعا جاسادى. مەن بىلتىردان بەرى قىتايعا ءۇش رەت ساپارمەن باردىم. ءبىزدىڭ تۇراقتى دوستىق بايلانىسىمىز مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناستاردىڭ ۇدەمەلى دامۋىنىڭ بەرىك نەگىزى سانالادى. بۇل تۇرعىدا ءوزارا بايلانىسىمىز جاڭا «التىن 30 جىلدىق» اياسىندا دامي تۇسەدى. مەنىڭ دوسىم، قۇرمەتتى ءتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسۋلەرىمىزدى ەرەكشە جىلىلىقپەن ەسكە الامىن. ءبىز ۇنەمى ءوزارا اشىق ءارى سەنىم جاعدايىندا وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلاپ، حالىقارالىق كۇن ءتارتىبى بويىنشا پىكىر الماسامىز. مۇنداي تۇراقتى ءوزارا بايلانىس فورماتى ءبىر-ءبىرىمىزدى جاقسى تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، ياعني بۇل جاعداي حالىقتار اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى دەپ ايتا الامىز»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ قىتاي باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

مەملەكەت باسشىسى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم- قاتىناس دەڭگەيى 2019 -جىلى ماڭگىلىك جان- جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دارەجەسىنە كوتەرىلگەنىن ايتتى. قىتاي - قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى سىرتقى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى. 2023 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكىجاقتى تاۋار اينالىمى 30 پايىزعا ءوسىپ، 41 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قازىرگى كەزدە مۇناي- گاز، حيميا، مەتاللۋرگيا، اگروونەركاسىپتىك، تاۋ-كەن جانە باسقا دا سالالاردا ونداعان ءىرى باسىم جوبالاردى ءساتتى جۇزەگە اسىردى.

ەكى ەلدىڭ جاھاندىق جانە وڭىرلىك كۇن تارتىبىندەگى كوپتەگەن ماسەلە بويىنشا ۇستانىمدارى ۇقساس. بۇل تۇرعىدا حالىقارالىق ۇيىمدار مەن كوپجاقتى قۇرىلىمدار، سونىڭ ىشىندە ب ۇ ۇ، ش ى ۇ، ا و س ش ك، «ورتالىق ازيا- قىتاي» ديالوگى اياسىنداعى كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرىپ كەلەمىز.

«قازاقستان-قىتاي ىنتىماقتاستىعىن مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناستىڭ وزىق ۇلگىسى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

«ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» باستاماسى العاش رەت قازاقستان جەرىندە جاريالانعان ەدى.

«قازاقستان ازيا مەن ەۋروپانى بايلانىستىراتىن ەڭ قىسقا قۇرلىق جولدارىنىڭ تورابىندا قولايلى گەوگرافيالىق ورىنعا يە. ەجەلگى ۇلى جىبەك جولىنىڭ قايتا جاڭعىرۋىنىڭ ستراتەگيالىق تەرەڭدىگى مەن تيىمدىلىگىن باعالاي وتىرىپ، قازاقستان ءبىرىنشى بولىپ وسىناۋ ءورشىل ءارى كەلەشەگى زور جوبانى تولىقتاي قولدادى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» باستاماسى اياسىندا ليانيۋنگان پورتىنداعى قازاق-قىتاي لوگيستيكالىق تەرمينالى، «قورعاس - شىعىس قاقپاسى» قۇرعاق پورتى، كاسپي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنداعى اقتاۋ پورتىنداعى جاڭا ينفراقۇرىلىم، سونداي- اق «قازاقستان- تۇرىكمەنستان- يران» تەمىرجول ءدالىزى، «باتىس ەۋروپا- باتىس قىتاي» حالىقارالىق ترانزيتتىك اۆتوموبيل ءدالىزى، شيان لوگيستيكالىق تەرمينالى سياقتى ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار پايدالانۋعا بەرىلدى. جالپى، قازاقستاننىڭ وڭىرلىك كولىك-لوگيستيكالىق حاب رەتىندەگى ستراتەگيالىق پوزيتسياسى ەرەكشەلەندى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناس ورناعاننان بەرى ەكى ەل ءبىلىم، مادەنيەت، تۋريزم، عىلىم جانە تەحنولوگيا سياقتى سالالارداعى ءوزارا ءىس- قيمىلعا ەرەكشە نازار اۋدارىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

«بيىلعى اقپان ايىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى د. سەرىكبايەۆ اتىنداعى شىعىس قازاقستان تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بازاسىندا قۇرىلعان ءبىرىنشى «لۋ بان شەبەرحاناسىنا» باردىم. وسى ورايدا، قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل ونەركاسىبى ءۇشىن جوعارى بىلىكتى تەحنيكالىق جانە ينجەنەرلىك كادرلاردى دايىندايتىن زاماناۋي زەرتحانالاردى كورىپ، جاقسى اسەر الدىم. ەلىمىزدە وسىنداي زەرتحانالاردىڭ گەوگرافياسىن كەڭەيتۋگە مۇددەلىمىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

وسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا بەيجىڭدە «قازاقستاننىڭ قىتايداعى تۋريزم جىلىنىڭ» سالتاناتتى اشىلۋىنىڭ اۋقىمدى ءىس-شاراسى ءوتتى، بۇل ءوز كەزەگىندە تۋريستىك ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋداعى ماڭىزدى قادام بولۋى ءتيىس.

«قازاقستاننىڭ تۋريزم جىلى اياسىندا ق ح ر قالالارى مەن پروۆينتسيالارىندا قىتاي ازاماتتارىن قازاقتىڭ باي مادەنيەتىمەن، سالت- داستۇرىمىزبەن جانە ونەر سالاسىنداعى جەتىستىكتەرمەن تانىستىراتىن كوپتەگەن ءىس- شارا وتەدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ەكىجاقتى قارىم-قاتىناسقا قازاقستان مەن قىتايدىڭ مادەني ورتالىقتارىنىڭ ءوزارا اشىلۋى قوسىمشا سەرپىن بەرمەك. بۇل ورتالىقتار ەكى ەل حالقىنىڭ اراسىنداعى دوستىقتىڭ بەرىك كوپىرىنە اينالادى.

اتاپ ايتقاندا، 2023 -جىلدىڭ مامىر ايىندا سيان قالاسىندا ءبىرىنشى «ورتالىق ازيا - قىتاي» ءسامميتى ءوتىپ، وعان مەملەكەت باسشىلارى قاتىستى. بۇل رەتتە پرەزيدەنت كەيىنگى جىلدارى ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن ق ح ر اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستار مەن ساۋدا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. بىلتىردىڭ وزىندە قىتايدىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن تاۋار اينالىمى 90 ميلليارد دوللارعا جۋىقتادى.

«سامميت بارىسىندا مەملەكەت باسشىلارى وسى الاڭ اياسىنداعى پراكتيكالىق ءوزارا ءىس- قيمىلدى ودان ءارى دامىتۋ جانە تەرەڭدەتۋ بويىنشا سىندارلى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى. وسى فورماتتاعى ىنتىماقتاستىقتىڭ قۋاتتى الەۋەتى ورتالىق ازيا ەلدەرى مەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا- ەكونوميكالىق ءارى مادەني- گۋمانيتارلىق ءوزارا ءىس- قيمىل ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشاتىنىنا سەنىمدىمىن»، - دەدى توقايەۆ.

وسى جىلدار ىشىندە شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى «شاڭحاي رۋحى» اياسىندا دامىپ، حالىقارالىق ىقپالى ارتا ءتۇستى. بيىل قازاقستان ش ى ۇ- داعى كەزەكتى ءتوراعالىعىن اتقارىپ جاتىر.

«مەن ش ى ۇ قۇرىلۋىنىڭ كۋاسى بولدىم، ياعني كەلىسسوزدەر مەن العاشقى قۇجاتتاردىڭ ازىرلەنۋى جۇمىسىنا قاتىستىم. ۇيىمنىڭ 20 جىلدان استام دامۋىنان كەيىن كوپتەگەن ەل «ش ى ۇ وتباسىنا» قوسىلدى. بيىلعى استانا ءسامميتى بارىسىندا شىۇ ءوزىنىڭ ونىنشى مۇشە مەملەكەتىن قارسى الادى»، - دەدى ق ر پرەزيدەنتى.

ش ى ۇ- نىڭ دامۋى ايماقتاعى جانە الەمدەگى تۇراقتىلىق پەن وركەندەۋدى ىلگەرىلەتۋگە وڭ اسەر ەتەدى. ۇيىمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ءارى كوپجاقتى ديالوگتى دامىتۋدىڭ بەلسەندى قولداۋشىسى رەتىندە قازاقستان ش ى ۇ- نى ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى تۇراقتى باسىمدىق رەتىندە قاراستىرادى.

مەملەكەت باسشىسى ش ى ۇ- عا كەزەكتى ءتوراعالىق كەزىندە كۇش-جىگەر قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن شەشۋدىڭ ورتاق تاسىلدەرىن ازىرلەۋگە، ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋعا، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا جانە حالىقتار دوستىعى بايلانىستارىن نىعايتۋعا باعىتتالاتىنىن ءسوز ەتتى. ش ى ۇ جالپى الەمدىك پروتسەستەردەن شەت قالماۋى كەرەك. سوندىقتان قازاقستان «ادىلەتتى الەم مەن كەلىسىمدى جاقتايتىن دۇنيەجۇزىلىك بىرلىك تۋرالى» ش ى ۇ باستاماسىن ۇسىندى. بۇل باستاما جوعارى باعالانىپ، بارلىق مۇشە مەملەكەتتىڭ قولداۋىنا يە بولدى.

«ءبىز حالىقارالىق قوعامداستىقتى ادال ءارى اشىق جاھاندىق ديالوگتى نىعايتۋعا، يننوۆاتسيالىق قاۋىپسىزدىك ۇلگىلەرىن ەنگىزۋگە، ءادىل ەكونوميكالىق ورتا قۇرۋعا جانە ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا ايانباي ەڭبەك ەتۋگە شاقىرامىز. سامميت ناتيجەسى ءوزارا سەنىم، تەڭدىك، تاتۋ كورشىلىك، ءوزارا كەڭەسۋ، مادەنيەتتەرگە ءوزارا قۇرمەت، بىرلەسىپ دامۋعا ۇمتىلۋ سياقتى «شاڭحاي رۋحىنىڭ» ىرگەلى قاعيداتتارىن قامتيدى دەپ سانايمىز»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭ تاعدىرى ورتاق ادامزات قوعامداستىعىن قۇرۋ تۇجىرىمداماسىن جانە ءۇش نەگىزگى جاھاندىق باستامانى ۇسىنعانىن ايتتى. بۇل ماڭىزدى تۇجىرىمدا مەن باستامالار بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ حالىقارالىق ىستەردەگى نەگىزگى ۇستانىمىن قولدايدى جانە مەملەكەتتەردى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە، ورتاق ماقساتتارعا جەتۋ ءارى ادامزات قوعامىنا پايدا اكەلۋگە شاقىرادى.

«سونىمەن قاتار، بۇل باستامالار ش ى ۇ- نىڭ باسىم دامۋ باعىتىنا سايكەس كەلەدى، اشىقتىق پەن ينكليۋزيۆتىلىك، كوپجاقتى ىنتىماقتاستىق جانە ءار ەلدىڭ ۇلتتىق جاعدايلارىن قۇرمەتتەۋ قاعيداتتارىن قامتيدى»، - دەدى قاسىم- جومارت توقايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ق ح ر ءتوراعاسى شي جينپيڭنىڭ مەملەكەتتىك ساپارىن جانە ش ى ۇ- نىڭ استانا ءسامميتىن اسىعا كۇتىپ وتىرعانىن ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، شىۇ- نىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسى اۋقىمدى. قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى كوپ ساتىلى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ ش ى ۇ- نىڭ دامۋى مەن وسۋىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى.

اۆتور

رۋسلان عابباسوۆ