پرەزيدەنت ا ە س قۇرىلىسىنا قاتىستى كەلىسسوزدەردە ەلىمىزدىڭ مۇددەسىن ەسكەرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى
استانا. KAZINFORM - مەملەكەت باسشىسى عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا تاياۋدا قازاقستانداعى العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ بويىنشا جۇمىستار باستالعانىنا نازار اۋداردى. بۇل تۋرالى اقوردانىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلادى.
جوبانى حالىقارالىق كونسورتسيۋم جۇزەگە اسىرادى. ونىڭ جەتەكشىسى - «روساتوم» كومپانياسى.
- ءتيىستى اگەنتتىك، جالپى، ۇكىمەت وسى كومپانيامەن كەلىسسوزدەر وتكىزگەن كەزدە ءاردايىم ەلىمىزدىڭ مۇددەسىن ەسكەرۋى قاجەت، كەلىسىمدەردىڭ بارلىعى ادىلەتتى، تەڭگەرىمدى، ءتيىمدى بولۋى كەرەك. تابيعي بايلىعىمىزدى، ياعني ۋراندى تالان-تاراجعا سالۋعا بولمايدى. بۇگىن مەن مۇنى عالىمداردىڭ جانە بۇكىل عىلىم قاۋىمداستىعىنىڭ الدىندا ادەيى ايتىپ وتىرمىن. بۇل - اسا ماڭىزدى ماسەلە. ارينە، ءبىز ءبىر اتوم ەلەكتر ستانسياسىمەن شەكتەلىپ قالمايمىز. ەكىنشى، ءۇشىنشى اتوم ستانسياسىن قازىردەن باستاپ جوسپارلاي بەرۋىمىز كەرەك. قىتاي توراعاسىمەن كەزدەسۋدە ءبىز وسى ماسەلەنى تالقىلادىق. ەلدەرىمىز بەيبىت اتوم باعىتىنداعى ىقپالداستىعىن كۇشەيتە بەرەدى. قىتايدىڭ وزىندە الداعى ون بەس جىلدا 76 جاڭا رەاكتور ىسكە قوسىلماق. شىعىستاعى كورشىمىز - وسى سالاداعى جەتەكشى مەملەكەتتىڭ ءبىرى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنت اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋعا ستراتەگيالىق مينەرالدى رەسۋرستار كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
- قازاقستاندا بۇل سالاعا قاجەتتى سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار جەتكىلىكتى. ءبىز - ۋران ءوندىرىسى بويىنشا الەمدىك كوشباسشى مەملەكەتتىڭ ءبىرىمىز. الەمدەگى ۋران قورىنىڭ 40 پايىزى - قازاق جەرىندە. وسى باسىمدىعىمىزدى دۇرىس پايدالانۋ قاجەت. اتوم ستانتسياسى سالىنعان سوڭ ۋراننىڭ ەكونوميكاداعى ءرولى تۇبەگەيلى وزگەرەدى. بۇرىن ەكسپورتقا عانا كەتىپ جاتقان بۇل بايلىق ەندى ىشكى نارىقتىڭ قاجەتىنە جارايتىن بولادى. بۇل جۇمىسقا قازىردەن باستاپ دايىندالعان ءجون، ءتيىستى تالداۋ جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. عالىمدارىمىز وسىنى ەسكەرۋى كەرەك. جالپى، ەلىمىزدە اتوم سالاسىنىڭ عىلىمي نەگىزى بۇرىننان بار. كەزىندە ايگىلى اكادەميك قانىش ساتبايەۆ كسرو مينيسترلەر كابينەتىنە حات جازىپ، قازاقستاندا يادرولىق فيزيكانى دامىتۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن. كوپ ۇزاماي 1957-جىلى الماتىدا يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى اشىلدى. مىنە، سول كەزەڭنەن باستاپ ەلىمىزدە الەمدىك تالاپقا ساي عىلىمي- تەحنولوگيالىق ينفراقۇرىلىم قالىپتاسا باستادى. استانا، الماتى جانە كۋرچاتوۆ قالالارىندا ارنايى قوندىرعىلار ىسكە قوسىلدى، وندا وتاندىق جانە شەتەلدىك عالىمدار بەلسەندى جۇمىس ىستەۋدە. بەرتىنگە دەيىن قازاقستان، نەگىزىنەن، شيكىزات ەكسپورتتادى. ەندى ءبىز يادرولىق وتىن تسيكلىندەگى وڭدەۋ ۇلەسىن دايەكتى تۇردە ارتتىرامىز. مىسالى، 2021-جىلى ەلىمىزدە جىلۋ بولەتىن توراپتار شىعاراتىن زاۋىت اشىلدى. اتوم ەلەكتر ستانسياسى بۇل سالاداعى وندىرىستىك تسيكلدى تولىق اياقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىڭ ارقاسىندا اتوم ەنەرگەتيكاسى سىرتقى نارىققا تاۋەلسىز، ۇلتتىق سالاعا اينالماق. بۇل - وتە كۇردەلى جۇمىس. سوندىقتان عالىمدارىمىزعا زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ اتوم عىلىمىنداعى وزەكتى ماسەلەلەرگە توقتالىپ، ءبىرىنشى كەزەكتە وسى سالانىڭ كادرلىق الەۋەتىن ارتتىرۋ قاجەت ەكەنىن جەتكىزدى.
- ەلىمىزدە بىلىكتى ينجەنەرلەر، تەحنيكالىق ماماندار تاپشى. بۇل - شىن مانىندە، وتە وزەكتى ماسەلە. اتوم سالاسىنداعى جاعداي دا ءدال وسىنداي. احۋالدى جەدەل تۇزەۋ كەرەك. بۇگىندە جوعارى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ جاتقان تۇلەكتەردىڭ 90 پايىزى - باكالاۆرلار. ال عىلىم دوكتورلارىنىڭ ۇلەسى 1 پايىزعا دا جەتپەيدى. سوندىقتان دوكتورانتۋراعا بولىنەتىن گرانت سانىن كوبەيتۋ قاجەت. اسىرەسە، تەحنيكالىق ماماندىقتارعا باسىمدىق بەرگەن ابزال. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا «بولاشاق» ستيپەندياسىنىڭ 70 پايىزعا جۋىعى تەحنيكالىق- ينجەنەرلىك ماماندىق يەلەرىنە بەرىلە باستادى. بىلتىر جاساندى ينتەللەكت سالاسىنا جىل سايىن 50 دەن استام ستيپەنديا ءبولۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىق. كەلەسى جىلدان باستاپ اتوم ماماندارىن دايىنداۋ ءۇشىن جىلىنا 20 كۆوتا بەرىلەدى. مۇنى تەحنوكرات ۇلت بولۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام دەۋگە بولادى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت بەس جىلدا ءبىلىم-عىلىم سالاسىنا سالىنعان ينۆەستيتسيا بەس ەسە وسكەنىن ايتتى.