روزا مۇقانوۆانىڭ شىعارماشىلىق الەمى
استانا. قازاقپارات - بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، فرانس كافكا مەدالىنىڭ يەگەرى، پروفەسسور روزا قاجىعالىم قىزى مۇقانوۆانىڭ 60 جاستىق مەرەيتويىنا وراي ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مەن قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «روزا مۇقانوۆا شىعارماشىلىعى: ادەبيەت، تەاتر، كينو» اتتى حالىقارالىق عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
استاناداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا وتكەن ءىس- شاراعا شەتەلدىك عالىمدار، ادەبيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرى قاتىستى. ولاردىڭ قاتارىندا اۋدارماشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، اسۋان ۋنيۆەرسيتەتى «شەت تىلدەر» فاكۋلتەتىندەگى «ورىس ءتىلى» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مۇحاممەد رياد (ەگيپەت)، جازۋشى، دراماتۋرگ، وزبەكستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى جاۆلون جوۆليەۆ (وزبەكستان)، اۋدارماشى، PhD دوكتورى، قاجى بايرام ۋالي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى جەميلە قىناجى (تۇركيا)، حادجەتتەپە ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «ادەبيەت» فاكۋلتەتىندەگى «قازىرگى تۇرىك ديالەكتىلەرى مەن ادەبيەتى» كافەدراسىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، ونەر ماگيسترى سابينا سايد (تۇركيا) جانە ونەر ماگيسترى، فرايبۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى، ادەبيەت تانۋشى ۆەرەنا تسابەل (گەرمانيا) بار. كونفەرەنتسيانى شىمىلدىعىن قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالايەۆانىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزىن مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترىنىڭ ارحيۆ، قۇجاتتاما جانە كىتاپ ءىسى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى رۋسلان ءالي وقىپ بەردى:
- روزا قاجىعالىم قىزى - قازاق پروزاسى مەن دراماتۋرگياسىنا، وزىندىك قولتاڭباسىن باعدار وقىرماننىڭ جۇرەگىنە جول تارتقان قالامگەر. ونىڭ تۋىندىلارى تەرەڭ پسيحولوگيالىق مانگە يە. ادام جانىنىڭ نازىك قىرلارىن اشىپ، ءومىردىڭ كۇردەلى سالالارىنا جاۋاپ ىزدەيدى. وقىرمان مەن كورەرمەندەردى اسقاق ارمان، ورەلى ويعا جەتەلەيدى. وسىناۋ قاجىرلى ەڭبەك پەن شىعارماشىلىق بولمىستان تۋعان تۇلعانىڭ مەرەيتويىنا ارنالعان بۇگىنگى شارا روزا قاجىعالىم قىزىنىڭ ادەبيەت، تەاتر، كينو جانە پەداگوگيكاداعى جارقىن جولىن تەرەڭنەن تانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سەنەمىن. بۇگىنگى القالى جيىندا قالامگەر شىعارماشىلىعى عىلىمي تۇرعىدا سارالانىپ، سالماقتى وي- پىكىرلەر ايتىلادى دەگەن ويدامىن. بارشاڭىزدى مىقتى دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق تابىس، كونفەرەنتسيا جۇمىسىنا ساتتىلىك تىلەيمىن!»
پروفەسسور، جازۋشى روزا مۇقانوۆانىڭ ۇزاق جىلدار بويى تابان اۋدارماي جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان، سان جۇزدەگەن بولاشاق ونەرپازدىڭ قاناتىن قاتايتىپ، توماعاسىن سىپىرىپ، ونەر كوكجيەگىنە سامعاتىپ ۇشىرعان قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى ۇجىمى دا قۇتتىقتاۋ ءسوزىن ارنادى. ۋنيۆەرسيتەت رەكتورىنىڭ م. ا. , پروفەسسور نۇرتازا راۋشان سابىرجان قىزى بىلاي لەبىز ءبىلدىردى.
- قالامگەر باقىتتى قانداي بولۋ كەرەك دەسە، مەنىڭ كوز الدىما ۇزاق كەلىپ ىستەيدى. ءوزىن ىزدەيتىن شىعارماشىلىعىڭداعى ءار جاڭالىقتى اسىعا كۇتەتىن وقىرمانى بار قالامگەردەن باقىتتى كىم بار؟ قازاق تەاترىن «ماڭگىلىك بالا بەينە» «ساررا» «فاريزا» سىندى تۋىندىلارىنسىز ەلەستەتۋ قيىن. بۇل تۋىندىلار الەمدىك ساحنالارعا جول تارتتى. ۇلت ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتۋ جولىندا قالامگەردىڭ قوسقان ۇلەسى زور. پروفەسسور روزا مۇقانوۆانى شاكىرتتەرى وتە جاقسى كورەدى. «روزا مۇقانوۆانىڭ شاكىرتىمىن!» دەگەندى ماقتانىشپەن ايتادى. ۇستاز ۇلاعاتى بولماي، ۇرپاق ۇلاعاتى بولمايدى. قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇجىمى اتىنان تۋعان كۇنىڭىزبەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن. ءسىز شاكىرتتەرىڭىز عانا ەمەس، تۇتاس ۋنيۆەرسيتەتىڭىزدىڭ ماقتانىشىسىز. سىزگە شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىز.
- قۇرمەتتى ارىپتەستەر! قۇرمەتتى قوناقتار! شىنىندا دا بۇگىن استانانىڭ تورىندە، قۇتتى وردامىز كىتاپحانادا تاماشا شارا باستالىپ جاتىر. روزا حانىمدى تەك ادەبيەتشى، دراماتۋرگ دەپ عانا قاراماي، قازىرگى رۋحانياتتىڭ باعىتىن ايقىنداپ وتىرعان، وزىنەن كەيىنگى جاستارعا ءبىلىم، عىلىم باعىتىندا ونەردى ءتۇسىندىرىپ جۇرگەن ۇلكەن قوعام قايراتكەرى رەتىندە باعالاي الامىز، - دەپ ءسوز العان قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، «قازاق گازەتتەرى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىڭ دوكتورى، پروفەسسور ديحان قامزابەك ۇلى ءوز كەزەگىندە «قازاق گازەتتەرى» ۇجىمى اتىنان جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتتى وقىدى.
- ازات قازاقستاننىڭ بۇگىنگى ادەبيەتىندەگى قايتالانباس شىعارماشىلىعىڭىزدى، تالعامدى جۇرت ىزدەنىستىڭ، ىزگىلىكتىڭ رامىزىندەي كورەدى. «جارىق دۇنيەدەن» «سارراعا» دەيىن، «قۇدىرەت- كيەدەن» «بوپاي حانىمعا» دەيىن قوس جانرداعى قاداۋ- قالاۋ ەڭبەگىڭىز، ۇلت رۋحانياتىنىڭ ولجاسى. دارا بولمىسىڭىز بەن قولتاڭباڭىز ءوزىڭىزدى ءاردايىم بيىك ابىرويعا بولەپ، رۋحانياتتى ورنىنان كوتەرگەنى زامانداستارىمىز ءۇشىن دە، جاستار ءۇشىن دە ايرىقشا ونەگە. «ەگەمەن قازاقستاننان» باستاپ «ۇلان» گازەتىمىزگە دەيىنگى تاريحي باسىلىمداردىڭ اۆتورى رەتىندە دە ورنىڭىز بولەك. زاڭعار جازۋشى، ەڭبەك ەرى اكىم تارازي اعامىزبەن بىرگە ۇل- قىز ءوسىرىپ، ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە شاكىرت تاربيەلەپ، تالانتتى بۋىن قالىپتاستىردىڭىز. بۇل دا ەڭبەكتىڭ جەمىسى. مەرەيتويىڭىزدىڭ اياسىندا ءوزىڭىز بەن وتباسىڭىزعا زور دەنساۋلىق، باق- بەرەكە، شىعارماشىلىعىمىزعا تولايىم تابىس تىلەيمىز!
ءۇش كۇنگە سوزىلاتىن حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ەرتەڭ دە جالعاسىن تاۋىپ، گەرمانيادان، تۇركيادان كەلگەن دەلەگاتتار جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى شەبەرلىك ساعاتىن وتكىزسە، رەسپۋبليكالىق تەاترلار اۆتوردىڭ شىعارماشىلىعىنان قويىلىمدار قويادى. جيىن بارىسىندا ءسوز العان جازۋشى، جۋرناليست، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ءشاربانۋ بەيسەنوۆا روزا مۇقانوۆانىڭ ءار اڭگىمەسى تۋرالى كەڭىنەن ءسوز قوزعاپ، شىعارماشىل تۇلعانىڭ تالانتى مەن تالعامىنا سۇيىنە دالەل- دايەك كەلتىردى. كونفەرەنتسيادا شەتەلدىك قوناقتارمەن قاتار ارنايى الماتىدان كەلگەن ادەبيەتتانۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى «اۋەزوۆ ءۇيى» عىلىمي- مادەني ورتالىعىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ەرمەك حانكەي، ونەرتانۋ كانديداتى، ت. ق. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى، «تەاتر ونەرىنىڭ تاريحى مەن تەورياسى» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى انار ەركەباي مازمۇندى بايانداما جاسادى. سونداي- اق، اقىن، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى وڭايگۇل تۇرجان روزا مۇقانوۆا دراماتۋرگياسىنداعى باستى ەرەكشەلىكتەردى تەرەڭىنەن تالداپ بەردى.