رەسەيدىڭ الىپ ەكونوميكاسى تەڭسەلە باستادى

ساراپشىلار رەسەي ورتالىق بانكى باستى ستاۆكانى رەكوردتىق 21 پايىزعا دەيىن كوتەرۋ ارقىلى ەكونوميكاعا جويقىن سوققى بەرگەنىن ايتۋدا.

Trading Economics دەرەگىنشە، الەمدە ەسەپتىك (بىزشە - بازالىق، رەسەيدە - كليۋچيەۆايا) ستاۆكانى 20 پايىزدان اسىرعان ەلدەر ساناۋلى. قيان-كەسكى سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ۋكراينانىڭ وزىندە بۇل كورسەتكىش - 13 پايىز. يزرايل اسكەرى وڭتۇستىگىنە باسىپ كىرىپ، وككۋپاتسيالاپ جاتقان ليۆاندا - 20 پايىز. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكى 11-قازاندا بازالىق مولشەرلەمەنى 14,25 پايىز دەڭگەيىندە قالدىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

سوندا دۇنيەجۇزىندە ەسەپتىك ستاۆكانى تەك افريكانىڭ 54 مەملەكەتى اراسىنداعى ەڭ قايىرشى 7 ەلى، سونداي-اق ەكونوميكاسى تەرەڭ كۇيزەلىستى وتكەرىپ جاتقان مەملەكەتتەر 20 پايىزدان اسىردى. مىسالى، ۆەنەسۋەلادا - 59,26 پايىز، تۇركيادا - 50 پايىز، ارگەنتينادا - 40 پايىز، يراندا - 23 پايىز.

ەندى وسىلاردىڭ قاتارىنا رەسەي قوسىلدى. رەسەي بانكى (ورتالىق بانكى) 25-قازان كۇنگى وتىرىسىندا باستى ستاۆكانى رەكوردتىق 21 پايىزعا دەيىن ءوسىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. مۇنداي جايت سوڭعى 22 -جىلدا بولماعان. عاسىر باسىندا، 2002 -جىلى رەسەي بانكىنىڭ قايتا قارجىلاندىرۋ ستاۆكاسى (ستاۆكا رەفينانسيروۆانيا) 21 پايىز بولعان.

ءبىراق ساراپشىلار ول كەزدەن باستى ءبىر ايىرماشىلىقتى اتادى: 2002 -جىلى رەسەي ەكونوميكاسى 90-شى جىلدارداعى قۇلدىراۋدان كەيىن ەڭسە تىكتەپ جاتتى. وعان باتىستان ءىرى كورپوراتسيالار كىرىپ، مول ينۆەستيتسيا قۇيدى، وزىق تەحنولوگيالارىن اكەلدى، سىرتقى قىسپاق بولعان جوق. قازىرگى كەزدە رەسەيدەن جاھاندىق جەتەكشى كومپانيالار تەحنولوگيالارىن دا وزدەرىمەن بىرگە الا كەتتى. ماسكەۋ الەمدە بىردە ءبىر ەلگە سالىنباعان الاپات حالىقارالىق سانكتسيالاردىڭ استىندا قالدى.

«گازەتا» اگەنتتىگى سۇراۋ سالعان ەكونوميستەر ورتالىق بانكتىڭ (و ب) شەشىمى كۇتپەگەن جەردەن اسا قاتال بولعانىن مويىندادى. رەسەي بانكى بيىل بۇل ستاۆكانى ءۇش رەت كوتەردى: 26-شىلدەدە - 18 پايىزعا دەيىن، 13-قىركۇيەكتە - 19 پايىزعا دەيىن. قارجى سالاسى ماماندارىنىڭ كوپشىلىگى 25 قازانداعى وتىرىسىندا و ب ونى ءارى كەتسە 20 پايىزعا دەيىن جوعارىلاتادى دەپ بولجادى. 21 پايىز قىلدى.

سونىمەن بىرگە و ب 2024 -جىلعا ارنالعان ينفلياتسيا بويىنشا بولجامىن دا بۇعان دەيىنگى 6,5-7 پايىزدان 8-8,5 پايىزعا دەيىن ارتتىردى. باعالاردىڭ شىنايى قۇنسىزدانۋى بۇدان دا عالامات بولاتىنىنا ساراپشىلار ءشۇبالانبايدى. رەسەي بانكى ءوز تۇسىنىكتەمەسىندە «ينفلياتسيانىڭ وسۋىنە قاتىستى حالىق پەن بيزنەستىڭ كۇتۋلەرى ماكسيمۋمعا جەتكەنىن» مالىمدەدى. رەسەيلىكتەر باعالاردىڭ جاپپاي ءوسىپ، دوللار باعامىنىڭ 200 رۋبلگە دەيىن جەتۋىن كۇتىپ وتىر.

«سول سەبەپتى، ينفلياتسيالىق كۇتۋلەردى تومەندەتۋ جانە ينفلياتسيانى نىسانالى كورسەتكىشتەرگە قايتارۋ ءۇشىن اقشا-نەسيە ساياساتىن ارى قاراي قاتايتۋ قاجەت. ورتالىق بانك تاياۋداعى وتىرىسىندا باستى ستاۆكانى تاعى دا ارتتىرۋ مۇمكىندىگىنە جول بەرەدى»، - دەدى رەسەيلىك قارجىلىق- مونەتارلىق رەتتەۋشى.

اقپارات قۇرالدارى سارى جانە اق مايدى مىسالعا كەلتىرۋدە. رەسەيدە ونىڭ باعاسى بىلتىردان بەرى ەكى ەسەدەي قىمباتتاپ، بۇقاراعا قولجەتىمسىز بولىپ قالعان. سالدارىنان، قاپتاماداعى وسى مايلاردى ۇرلاۋ فاكتىلەرى كوبەيگەن. جالپى، الەۋمەتتىك جەلىدە جازىلعانداي، رەسەيلىكتەر سۋپەر- گيپەرماركەتتەردە مايدى جۇمساق قاپتاماسىنان قاراپايىم سەللوفان پاكەتكە اۋدارىپ الادى دا، قوينىنا سالىپ، تايىپ تۇرادى. ءتىپتى مايدى اشىق كۇيدە قالتاسىنا تەز قوتارا سالعاندار بەينەجازباعا ءتۇسىپ قالعان.

سوندىقتان ساۋدا ورىندارى سارى جانە اق ماي ساتىلاتىن ۆيترينالاردى قۇلىپتاپ تاستاۋدا: العىسى كەلگەن ادامدار زالداعى مەرچەندايزەرلەرگە جۇگىنۋگە ءتيىس، ول سورەنى نە كونتەينەردى اشىپ، تاۋاردى كاسساعا اپارىپ بەرەدى. نەمەسە، ماي تولى توڭازىتقىش كاسسيردىڭ ارتىندا ورنالاسادى، سودان ءوزى الىپ بەرەدى. جاعدايعا فەدەرالدىق انتيمونوپوليالىق قىزمەت ارالاستى: ول كوتەرمە جانە بولشەك ساۋدا نىساندارىنىڭ قوجايىندارىن سارى جانە اق ماي باعاسىن كوتەرمەۋگە مىندەتتەپ جاتىر.

باستى ستاۆكانىڭ رەكوردتىق ءوسىمىنىڭ مۋلتيپليكاتيۆتى اسەرى زور. ماسەلەن، وسىعان بايلانىستى رەسەيدە بانكتەردىڭ تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەر بويىنشا سىياقى ستاۆكالارى - 33 پايىز (بۇعان دەيىن ورتا ەسەپپەن 17 پايىز بولعان)، يپوتەكا بويىنشا - 29 پايىزعا (23 پايىز) دەيىن كۇرت ۇلعايىپ، ول دا قولجەتىمسىز بولا باستادى. ونىڭ ۇستىنە ستاۆكا تاعى كوتەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. سالدارىنان، رەسەيدە كەيىنگى ونجىلدىقتا توقتاۋسىز جۇرگەن «قۇرىلىس ءدۇمپۋى» توقىراپ، سالا داعدارۋى مۇمكىن.

«بيزنەسىن دامىتۋ، شيكىزات الۋ جانە باسقاسى ءۇشىن بانكتەردەن ۇنەمى كرەديت الاتىن وندىرۋشىلەر مەن بيزنەس ونىڭ شىعىنىن ءونىمىنىڭ باعاسىنا قوسادى. وسىنىڭ كەسىرىنەن دۇكەندەردە ازىق- تۇلىك، زاتتار قىمباتتايدى. باستى ستاۆكا كوتەرىلگەن سايىن نەسيە- زاەم ستاۆكالارى دا وسەدى. بۇل اقىر سوڭىندا تاۋارلاردىڭ دا ارى قاراي قىمباتتاۋىنا ىقپال ەتەدى. ەندەشە ورتالىق بانكتىڭ باستى ستاۆكانى كوتەرۋى ءاربىر رەسەيلىككە اسەر ەتەدى»، - دەدى «بەلىي وستروۆ» كومپانيالار توبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، قارجىلىق كەڭەسشى سەرگەي وستروۆسكي.

ول «داعدارىستىڭ ۇزاپ بارا جاتقانىن» نۇسقادى. بۇل حالىقتى قارىز قۇردىمىنا قۇلاتۋدا: تەك 2024 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا رەسەيلىكتەر 4,8 تريلليون رۋبل قارىز العان. بىلتىرعى ۇقساس كەزەڭدەگىدەن 42 پايىزعا كوپ. 9 اي قورىتىندىسىندا بۇل سان 11,1 تريلليون رۋبلگە جەتتى. نەسيە قۇنى قىمباتتاعانىمەن، رەسەيلىكتەر زاەم الۋدى توقتاتپايدى، تەك ولاردىڭ قارىزى ەسەلەپ ۇلعايادى.

ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پلەحانوۆ اتىنداعى رەسەي ەكونوميكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى ميحايل گورديەنكونىڭ تۇسپالداۋىنشا، تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر بويىنشا ستاۆكالار - 44 پايىزعا، يپوتەكا بويىنشا ستاۆكالار - 32 پايىزعا دەيىن ارتۋى مۇمكىن. ءارى قاراي ينفلياتسيالىق كۇتۋلەر مەن قورلاندىرۋ قۇنى وسكەن سايىن، قارجى ۇيىمدارىنا كرەديتتىك ستاۆكالارىن وسىرۋگە تۋرا كەلەدى. مۇنى رەسەيلىك ساراپشىلار «نارىقتاعى جاڭا ءومىر شىنايىلىعى» دەپ اتادى.

«رەسەي بانكى اناليتيكتەر كۇتكەننەن دە اناعۇرلىم قاتاڭ شەشىم قابىلدادى. بۇل شەشىمگە ەلدەگى جۇمىس كۇشىنىڭ تاپشىلىعى، دەفيتسيتكە وراي نارىقتاعى سۇرانىستىڭ كۇرت ءوسۋى جانە رۋبل باعامىنىڭ قۇلدىراۋى ىقپال ەتتى. حالىق پەن بيزنەستىڭ ينفلياتسيالىق كۇتۋلەرى وسۋدە. بيلىك ازىق- تۇلىك جانە باسقاسىنىڭ باعاسىن قۇرىقتاپ ۇستاي المادى. وسىنىڭ ءبارى وب- نى قاتال قادامعا يتەرمەلەدى. الايدا تىم جوعارعى ستاۆكا ەكونوميكاعا جويقىن سوققى. ول كاسىپورىنداردى نەسيە الۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرادى، قارجىلىق جاعدايىنا قىسىم كورسەتەدى، قورىن ازايتادى. بانكروت قىلىپ تىنۋى مۇمكىن»، - دەدى ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «ب ك س مير ينۆەستيسي» ساراپشىسى ميحايل زەلتسەر.

«سوۆكومبانك» باس اناليتيگى ميحايل ۆاسيليەۆتىڭ ايتۋىنشا، و ب 20-جەلتوقسانداعى كەلەسى وتىرىسىندا باستى ستاۆكانى 23 پايىزعا دەيىن ءوسىرۋى ىقتيمال. وعان ينفلياتسيانىڭ 8,5 پايىزدان اسۋى سەپ.

بازالىق ستاۆكانى كوتەرۋ - «سابان اقشاعا» اينالا باستاعان رۋبلدى قولداۋعا باعىتتالعان. ساراپشىلار بۇدان تۇك شىقپايتىنىن ايتادى.

«قاتاڭ اقشا- نەسيە ساياساتى رۋبلدى قولدايدى، ويتكەنى شەتەلدىك ۆاليۋتاعا سۇرانىستى تومەندەتەدى جانە بيرجادا رۋبلدىك اكتيۆتەردىڭ تارتىمدىلىعىن ارتتىرادى. الايدا رۋبل 2023 -جىلعى قازاننان بەرگى ەڭ مينيمالدى دەڭگەيلەرىنە دەيىن قۇلدىرادى. بۇگىندە تومەن دەڭگەيدە قالۋدا. بۇعان ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ ءتۇسىمىن رەپاترياتسيالاپ، رەسەيگە قايتارۋ تالاپتارىنىڭ السىرەۋى، سونداي-اق شيكىزات، ءبىرىنشى كەزەكتە مۇناي-گاز باعاسىنىڭ تومەندەۋى تۇرتكى بولدى»، - دەدى زەلتسەر.

Deutsche Welle ءتىپتى ۋكرايناعا قارسى سوعىسىن باستاعاندا، رەسەيدەگى باستى ستاۆكا مۇنشا جوعارى بولماعانىن ەسكە سالادى. بۇل - رەسەيلىك ەكونوميكاداعى سۇراپىل كۇيزەلىستەن حابار بەرەدى. ءرۋبلدىڭ كۇرت قۇلدىراعانىنا جانە باتىستىڭ سانكتسيالاردى ەنگىزۋىنە ءۇن قاتقان رەسەي بانكى 2022 -جىلعى 28-اقپاندا باستى ستاۆكانى تەك 20 پايىزعا دەيىن كوتەرگەن بولاتىن. سودان كەيىن ستاۆكا بىرتە- بىرتە تومەندەدى. سودان 2023 -جىلعى جەلتوقسانعا شەيىن 16 پايىز دەڭگەيىندە تۇراقتاپ تۇردى.

بيىل قايتا-قايتا وسىرۋدە. مۇنداي قارقىنمەن ر ف الەمدىك انتيرەكورد يەسى ۆەنەسۋەلانى (ستاۆكاسى 59,26 پايىز) باسىپ وزۋى عاجاپ ەمەس.

«و ب 2022 -جىلدىڭ اقپانىندا ستاۆكانى 20 پايىزعا دەيىن كوتەرۋگە باردى. ول كەزدە ۋكرايناعا شاپقىنشىلىق باستالدى، رەسەيلىكتەر دۇربەلەڭگە ءتۇسىپ، ءبىر بولىگى تاپقان-تايانعانىنا دوللار مەن ەۋرونى ساتىپ الىپ جاتتى. ەكىنشى بولىگى ازىق-تۇلىكتەن، باسقاسىنان قور جاساۋ ءۇشىن دۇكەندەرگە جۇگىردى. بۇگىندە ءبىر قاراعاندا، جاعداي تىنىش، تۇراقتى. شىنىندا، بارلىعى قىمباتتاۋدا. ينفلياتسيا قىركۇيەكتىڭ قورىتىندىسىندا 8,6 پايىزعا جەتتى. جاڭا استىقتىڭ نارىققا كىرۋى دە باعانى ەلەۋلى تۇسىرە المادى. جىلدا وسى ماۋسىمدا ينفلياتسيا كۇرت تومەندەيتىن. بۇل جولى ولاي بولمادى. ينفلياتسيا احۋالى پەسسيميستىك بولجامداردان دا ناشار بولىپ شىقتى»، - دەيدى ەكونوميكالىق شولۋشى ولگا شامينا.

ونىڭ ايتۋىنشا، ينفلياتسيانىڭ تىم تەز ءوسۋى ەل تابىسىنىڭ ءبىر بولىگىن «جەپ» قويادى. مىسالى، بلوگەرلەر بىلتىر 5 مىڭ رۋبلگە گيپەرماركەتتە بىرنەشە پاكەت تاۋار الا السا، بيىل سول سوماعا ءبىر پاكەتتى ازەر تولتىرعانىن پاش ەتۋدە. رۋبل قالتادا جاتىپ، قۇنىن جوعالتۋدا.

«رەسەيدە ادامداردىڭ كرەديت الۋى اۋىرلادى، يپوتەكا بولسىن، جالاقىعا دەيىنگى زاەم بولسىن، ستاۆكالار جوعارىلاپ بارادى. سونىڭ كەسىرىنەن حالىقتىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى تومەندەدى. بەيسەنبى كۇنى رف مەمدۋماسى كەلەسى جىلدىڭ بيۋدجەتىن ءبىرىنشى وقىلىمدا قابىلدادى. وندا سوعىس شىعىندارى ايتارلىقتاي ۇلعايتىلدى. سوعىستىڭ رەكوردتىق شىعىستارى باعالاردىڭ ءوسۋ قارقىنىنا ودان ءارى عالامات سەرپىن بەرمەك. ورتالىق بانك ءوز مالىمدەمەسىندە جاڭا بيۋدجەتتى «ينفلياتسياعا قىزمەت ەتەدى» دەپ اتادى. بۇعان قوسا، جاڭا بيۋدجەتتى قالىپتاستىرعاندا ماسكەۋ ءرۋبلدى ارى قاراي قۇنسىزداندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل دا - ينفلياتسياعا قىزمەت ەتەتىن فاكتور. ونىڭ اسەرىنەن شەتەلدىك يمپورتتىق تاۋارلار بارعان سايىن قىمبات بولا تۇسەدى»، - دەپ جازادى DW.

ناتيجەسىندە، ا ق ش دوللارىنىڭ رەسمي باعامىنىڭ ءوزى 95-تەن بۇگىندە 97,19 رۋبلگە دەيىن كۇرت كوتەرىلدى. ءبىرقاتار ايىرباستاۋ پۋنكتەرى دوللاردى 130 رۋبلدەن ساتا باستاعان. رۋبلدىڭ قۇنسىزدانۋى قازاقستاندىق ۆاليۋتانىڭ ديەۆالۆاتسياسىنا سەرپىن بەرگەلى تۇر. ەلوردانىڭ ايىرباستاۋ بەكەتتەرى دوللاردى 490 تەڭگەدەن ساتىپ جاتىر. ياعني، 500 مەجەسىنە تاياپ قالدى.

ساراپشىلار رەسەيدە ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ كۇشەيە بەرەتىنىنە سەنىمدى. پۋتين «بريكس» سامميتىندە سوعىستى توقتاتۋعا نيەتى جوعىن جەتكىزدى. ۋكراينامەن قاقتىعىستىڭ جالعاسۋى رەسەيدەگى جۇمىس قولىنىڭ تاپشىلىعىن كۇشەيتەدى. سونىڭ ىشىندە مامانداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى جالاقىنىڭ ارى قاراي وسۋىنە سەرپىن بەرەدى. كومپانيالار بىلىكتى كادردى جوعارى جالاقىمەن، بونۋستارمەن قىزىقتىرىپ، ءبىر-بىرىنەن تارتىپ الۋدا.

سانكت-پەتەربۋرگتەگى پرەزيدەنتتىك اكادەميانىڭ ەكونوميكا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى ليندا ءرىجيحتىڭ ايتۋىنشا، ورتالىق بانك رف ەكونوميكاسىن تەجەۋگە بار كۇشىن سالۋدا. تىم جوعارى ستاۆكا حالىق پەن بيزنەستى كرەديت الۋدان باس تارتۋعا ماجبۇرلەۋگە باعىتتالعان. سول ارقىلى اينالىمداعى اقشا ماسساسىن، ينفلياتسيانى تومەندەتۋدەن دامەلى. ءبىراق بۇل قاتاڭ شارا ەكونوميكالىق ءوسىمدى دە توقتاتادى.

«و ب رەسەي ەكونوميكاسى جوعارى قارقىنمەن دامىماۋى ءۇشىن بارىن سالۋدا. ينفلياتسيانى تومەندەتۋدە ونىڭ بۇدان باسقا قۇرالى جوق. ويتكەنى قازىرگى ءوسىم قارقىنى ينفلياتسيانىڭ وسۋىنە ارانداتادى. الايدا جالعىز عانا ستاۆكامەن ورتالىق بانك ينفلياتسيانى قۇرىقتاي المايدى. بۇل ءۇشىن كەشەندى شارالار قاجەت. نارىقتاعى جوعارى سۇرانىس، ۇسىنىستىڭ ونى قاناعاتتاندىرا الماۋى، كادرلىق اشتىق جانە ينفلياتسيالىق كۇتۋلەر ءبارىبىر باسىم تۇسەدى. سوندىقتان رەتتەۋشىگە وتىرىستان وتىرىسقا قاراي شارالارىن دا قاتالداندىرا تۇسۋىنە تۋرا كەلىپ جاتقانىنا تاڭعالۋعا بولمايدى»، - دەدى رىجيح.

ول باستى ستاۆكانىڭ كوتەرىلۋىنىڭ ناعىز اسەرى ءدال قازىر بولمايتىنىن ەسكەرتتى. ونىڭ نەگە سوقتىرعانىن بايقاۋ ءۇشىن بىرەر اي كۇتە تۇرۋ قاجەت. ماسەلەن، ر ف-تا ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ تومەندەۋىنە، ينۆەستيتسيالاردىڭ قۇلدىراۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. جاسىراتىنى جوق، بۇدان رەسەي كۇيرەمەيدى، ىدىرامايدى. ءبىراق سولتۇستىك كورشى دامۋدا ارتتاپ قالادى.

ساراپشىلار بۇدان شىعار ءبىر جول بارىن نۇسقايدى. ۋكراينامەن قارۋلى شيەلەنىستى دوعارىپ، بەيبىت بىتىمگە كەلۋ، سوعىس شىعىستارىن تىيۋ، باتىستان اۋىر سانكتسيالارىن الىپ تاستاۋعا قول جەتكىزۋ.

 

دەرەككوز: inbusiness.kz