قىتايدان كەلگەن جازۋشىنىڭ قىزىقتارى

استانا. قازاقپارات- قىتايدان كەلگەن سەرىك قاپشىقباي ۇلى دەگەن اقىن اعامىز بار. قازاق ادەبيەتىندە ورنى بيىك اقىن كوپتەگەن ولەڭ، تولعاۋ، باللادا، داستانداردىڭ اۆتورى. شاشپا ۇيقاسپەن (تونيكالىق ولەڭ) شايقاپ جازادى. بۇگىن سول اعامىزدىڭ ەل اۋزىندا جۇرگەن، ءوزىم ەستىگەن بىرنەشە قىزىقتارىن ايتقىم كەلىپ وتىر.

سەمىز قول

سەكەڭ استاناداعى مينيسترلىكتىڭ بىرەۋىنە كىرىپ شىعىپتى. ءاسىلى، ءبىر شارۋاسىن رەتتەپ الماق بولعان كورىنەدى. ءبىراق، ءىسىنىڭ ىڭعايى كەلمەگەن سىڭايلى. ۇيىنە ورالعان سوڭ دوس-جاراندارى «سەكە، ويعا العان شارۋاڭىز ىڭعايلاندى ما، باستىقتار قالاي قابىلدادى» دەپ سۇرايدى.

سوندا سەكەڭ «ە، ە، ە، باستىقتىڭ الدىنا ءولىپ-ءتىرىلىپ ءجۇرىپ كىرەدى ەكەنسىڭ، ات شاپتىرىم كابينەتتىڭ ىشىندەگى قارقاراداي ۇستەلدىڭ باسىندا قارعاداي بولىپ بىرەۋ وتىرادى ەكەن، تۇرىپ قارسى الۋ، امانداسۋ دەگەن رىمعا جوق، ۇستەلدىڭ ۇستىندە ءبىر دومالاق، سەمىز قول جاتادى ەكەن، سونى ءوزىڭ بارىپ الىپ، قوس قولداپ قىسىپ-قىسىپ قايتا ورنىنا قويىپ قويادى ەكەنسىڭ، ءبىراق، سوندا دا جۇمىسىڭ بىتپەيدى ەكەن» دەپتى اينالاسىنداعىلارعا قاراپ باسىن شايقاپ.

كوجە

بىردە سەكەڭنىڭ ۇيىنە اقىن-جازۋشى ىنىلەرى كەلىپ، تۇسكى اسقا كوجە ءىشىپ وتىرىپتى. سالدەن سوڭ شاي دا قۇيىلا باستايدى. وسى كەزدە كوجەسىن تاۋىسقان سەكەڭە جۇبايى «كوجە قۇيايىن با، الدە شاي ىشەسىڭ بە؟» دەسە اعامىز، «جوق، كەمپىر، مەن ءبىرىڭعاي كەتەيىن» دەگەن ەكەن.

«ەسەك بولۋ»

سەكەڭنىڭ الماتى قالاسى ماڭىنان ءۇي سالىپ جاتقان كەزى بولسا كەرەك. اقىندى الدەبىر بۇيىمتايمەن ىزدەپ كەلگەن جاقىن ىنىلەرىنىڭ ءبىرى ونىڭ «قول اربانى» ءوزى سۇيرەپ، تاس-توپىراق تاسىپ جۇرگەنىن كورەدى. «ءۇيباياۋ اعا، مىناۋىڭىز نە، ەڭ بولماعاندا ارباعا ەسەك الىپ شەكپەدىڭىز بە» دەسە، سەكەڭ ارباسىن جۇرە سۇيرەگەن كۇيى «ءاي، ءىنىم! مەنەن ارتىق قانداي ەسەك كەرەك» دەپ ونىڭ جانىنان وتە شىعىپتى.

ءيا، ءازىل بولعانىمەن ءار مىسقىلىنا استار جاسىرىنعان سەكەڭ سىندى ارداگەرلەر امان بولسىن! قازاق ادەبيەتىنىڭ جۇگىن قارا نار بولىپ كوتەرگەن اعالارىمىز، قازاقتىڭ قارا شاڭىراعىنا جەتىپ، قارا جۇمىستىڭ ەسەگى بولۋعا دا شىن رازى بولىپ ءجۇر. بۇل ارعى بەتتەگى ەلىنە كەلۋگە ەكى ويلى بولىپ جۇرگەن اعا-باۋىرلارىمىزعا ۇلگى بولاتىن-اق ءىس!

مۇرات الماسبەك ۇلى. 2014-جىل

**

سەرىك قاپشىقباي ۇلى - 1935-جىلى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا تۋعان. 1956 -جىلى شىڭجاڭ ينستيتۋتىنىڭ ءتىل-ادەبيەتى فاكۋلتەتىن تامامداعان. ەڭبەك جولىن «شىڭجاڭ وقۋ-اعارتۋ» جۋرنالىندا باستاپ، 1957-جىلى ەلدە جۇرگىزىلگەن «ءىس-ءتىل دۇرىستاۋ» قوزعالىسىندا «ۇلتشىل» اتانىپ، 1979-جىلعا دەيىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى. 1984-جىلدان باستاپ «تارباعاتاي» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىن اتقارعان.

1994 -جىلى اتا مەكەنى - قازاقستانعا قونىس اۋداردى. بىرنەشە جىر جيناقتارى مەن پروزالىق شىعارمالار دىڭ اۆتورى. 1986 -جىلى «جىلدار اراسىندا» اتتى تاڭدامالى ولەڭدەر جيناعى ءۇشىن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى بەرىلگەن. قازاقستاندا رەسپۋبليكالىق «بالدىرعان» جۋرنالىندا ءبولىم رەداكتورى بولعان.

«تاس»، «جىلقى ىشىندە الا ءجۇر»، «جوق»، «كۇنشىعىس»، «جەر باسىپ جۇرگەندەر»، «بالا» كىتاپتارىنىڭ اۆتورى. قازاقستانعا كەلگەلى 5 رەت حالىقارالىق اقىندار ءمۇشايراسىنىڭ باس بايگەسىن العان. «قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنە 10 جىل» مەرەكەلىك مەدالىمەن ماراپاتتالعان.

«ۋىتىن جايىپ ىسكىشە،
وزگەنىڭ شىقسا اتاعى. 
اتاعىم مەنىڭ كۇشىكشە،
ۇيشىگىندە جاتادى»، - دەپ جىر تولعاعان  اقىن 2018- جىل 83 جاسىندا استانا قالاسىندا ومىردەن وزدى.