قىتاي دەموگرافيالىق داعدارىستى ەڭسەرە الا ما

استانا. KAZINFORM - قىتايدا حالىق سانىنىڭ ۇدايى ازايۋى ەل ەكونوميكاسىنىڭ وسۋىنە ەلەۋلى اسەر ەتە باستاعانى قۇپيا ەمەس. وسىعان بايلانىستى قىتاي بيلىگى جاس جۇبايلاردى بالا سۇيۋگە ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان اقشالاي جاردەماقى جۇيەسىن ەنگىزبەك.

Lianhe Zaobao ۇسىنعان دەرەكتەرگە سايكەس، ۇلتتىق باعدارلاما اياسىندا 2025-جىلى 1-قاڭتاردان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن ءار بالاعا جاسى ۇشكە تولعانعا دەيىن بيۋجەتتەن جىل سايىن 3600 يۋان (شامامەن 250000 تەڭگە) كولەمىندە جاردەماقى تولەنەدى.

قىتاي ۇكىمەتىنىڭ «ءبىر بالا ساياساتىنان» باس تارتقانىنا 10 جىلدىڭ ءجۇزى بولسا دا، دەموگرافيالىق احۋال كۇتكەندەگىدەي جاقسارىپ كەتە المادى. 2022-جىلدان كەيىن ەل حالقىنىڭ سانى قاتارىنان 3 جىل بويى تەرىس ءوسىم كورسەتتى. قىتايدىڭ ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنە سايكەس، 2024-جىلى ەلدە 9,54 -ميلليون ءسابي جارىق دۇنيە ەسىگىن اشقان، بۇل كورسەتكىش 2023-جىلمەن سالىستىرعاندا 520 مىڭعا كوپ. الايدا «ءبىر ۇيگە ءبىر بالا» ساياساتىنا نۇكتە قويىلعان 2016-جىلعى كورسەتكىشتىڭ جارتىسىنداي عانا. سول جىلى ەلدە 18,8 ميلليون شاقالاق دۇنيەگە كەلگەن ەدى.

دەموگرافيالىق داعدارىسقا نە تۇرتكى؟

دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ توقىراۋى الەمنىڭ ءبىرقاتار ايماعىندا، اسىرەسە جاپونيا مەن وڭتۇستىك كورەيا سياقتى شىعىس ازيا ەلدەرىندە ايرىقشا كوزگە شالىنىپ وتىر. ءومىر ءسۇرۋ قۇنىنىڭ ءوسۋى، جاستاردىڭ ۇيلەنۋ مەن بالا ءسۇيۋ جوسپارىن كەيىنگە شەگەرۋى، ونىڭ ورنىنا جوعارى ءبىلىم مەن كاسىبي دامۋعا كوبىرەك دەن قويۋى حالىق ءوسىمىنىڭ باياۋلاۋىنىڭ ورتاق سەبەبى رەتىندە اتالعانمەن، قىتايدا دەموگرافيالىق داعدارىستىڭ وزىندىك تاريحي نەگىزى بار ەكەنىن ەسكەرگەن ءجون.

ق ح ر شاڭىراق كوتەرگەننەن كەيىن، ەل حالقىنىڭ سانى تاڭعالارلىق قارقىنمەن وسە باستادى، ناقتىراق ايتقاندا 1950-1970-جىلدار ارالىعىندا حالىق سانى شامامەن 50 پايىزعا ارتتى. بۇنىڭ ءبىر سەبەبى سوعىستان كەيىن قىتاي ۇكىمەتى حالىقتى كوبىرەك بالا تابۋعا ىنتالاندىردى جانە وسى ماقساتتا كەڭەستەر وداعىنىڭ ۇلگىسىمەن «باتىر انا»، «انا داڭقى» سياقتى اتاقتار بەلگىلەپ، كوپبالالى انالاردى ماراپاتتاپ وتىردى.

وتباسىن جوسپارلاۋ ارقىلى حالىق سانىنىڭ جىلدام ءوسىمىن شەكتەۋ تۋرالى عىلىمي قاۋىمداستىقتىڭ ۇسىنىسى 1950-جىلداردىڭ ورتا شەنىنە قاراي ەل بيلىگىنىڭ نازارىنا ءىلىنىپ، قولداۋ تابا باستاعانمەن، بۇل كەزەڭدە ەلدىڭ دەموگرافيالىق ساياساتى تۇراقتى بولعان جوق، ق ك پ جۇيەسىندەگى ساياسي كۇرەستىڭ قاجەتىنە بايلانىستى ۇنەمى قۇبىلىپ وتىردى. 1958-جىلى ساۋىردە ماو تسزەدۋن «كۇشىمىز كوپتىكتە» دەپ مالىمدەپ، دەموگرافيالىق شەكتەۋ شارالارىن تەرىسكە شىعاردى. 1959-1961-جىلدار ارالىعىنداعى اشارشىلىق سالدارىنان قىتايدا دەموگرافيالىق ءوسىم العاش رەت توقىراپ، وتباسىن جوسپارلاۋ ساياساتى توقتاتىلدى.

حالىق سانىنىڭ كۇرت ءوسۋى مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىنە ايتارلىقتاي قيىندىق تۋدىرعانىن ەسكەرگەن قىتاي ۇكىمەتى 1970-جىلدارى تۋۋدى باقىلاۋ شارالارىن قايتا ەنگىزە باستادى. 1973-جىلى باستالعان «كەشىرەك، سيرەگىرەك، ازىراق» (كەشىرەك ۇيلەنۋ جانە سيرەگىرەك، ازىراق بالا تابۋ) قوزعالىسى اياسىندا نەكە جاسى ەرلەر ءۇشىن 25 كە، ايەلدەر ءۇشىن 23 كە شەگەرىلىپ، تۋۋ ۋاقىتىنىڭ اراسىنداعى ينتەرۆال كەمىندە ءۇش جىل بولۋى قاجەت دەپ بەلگىلەندى ءھام ءار وتباسىنا ەكى بالادان ارتىق تۋماۋعا كەڭەس بەرىلدى. ەرەجەنى بۇزعاندار قاتال جازاعا تارتىلا باستادى. اتالعان ساياسات ءوز ناتيجەسىن بەردى. 1970-1980-جىلدار ارالىعىندا ەلدىڭ فەرتيلدىك كوەففيتسيەنتى 6,1 دەن 2,7 گە دەيىن تومەندەدى.

قىتاي ۇكىمەتى 1980-جىلى «ءبىر ۇيگە ءبىر بالا» ساياساتىن جاپپاي قولدانىسقا ەنگىزدى، شىن مانىندە بۇل «كەشىرەك، سيرەگىرەك، ازىراق» ناۋقانىنىڭ جەتىلدىرىلگەن، قاتايتىلعان نۇسقاسى ەدى. جاڭا ساياسات، اسىرەسە قالا تۇرعىندارىنا قاتىستى قاتاڭ ساقتالدى - ولاردان ءبىر بالامەن شەكتەلۋ تالاپ ەتىلدى. 1980-جىلداردىڭ ورتاسىنا قاراي اتىشۋلى ساياسات ءسال جۇمسارتىلىپ، ەتنيكالىق ازشىلىقتارعا جانە تۇڭعىشى قىز بولعان اۋىل تۇرعىندارىنا ەكىنشى بالانى دۇنيەگە اكەلۋگە رۇقسات بەرىلدى.

ءماجبۇرلى تۇسىك پەن ستەريلدەۋ شارالارىنا تىيىم سالىنعانىنا قاراماستان، جەرگىلىكتى اكىم-قارالار ورتالىق ۇكىمەت بەلگىلەگەن تۋۋ كورسەتكىشىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ايتىلعان شارالارعا جيى ەرىك بەرىپ وتىردى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكى جىنىس اراسىنداعى تابيعي ۇيلەسىمنىڭ بۇزىلۋىنا جول اشتى. ۋشىققان احۋالدىڭ استارىندا قىز بالانى قور كورەتىن ءداستۇرلى تۇسىنىك پەن ەركەكتىڭ ارتىقشىلىعىنا نەگىزدەلگەن الەۋمەتتىك بەيىمدىلىك جاتقان ەدى. 2021-جىلعى ستاتيستيكا بويىنشا، قىتايدا ەر كىسىلەردىڭ سانى ايەلدەردەن شامامەن 30 ميلليونعا ارتىق. 2025-جىلى اقپان ايىندا جاريالانعان رەسمي دەرەككە سايكەس، قىتايدا گەندەرلىك قاتىناس 100 ايەلگە 104,34 ەر ادام بولىپ وتىر.

قىسقاسى، قىتايدا حالىق سانىنىڭ شۇعىل ازايۋىنا 1980-جىلدان 2015-جىلعا دەيىن جالعاسقان «ءبىر بالا» ساياساتىن، سونداي-اق قارقىندى ۋربانيزاتسيا ءۇردىسىن، ءومىر ءسۇرۋ مەن بالا وقىتۋ شىعىندارىنىڭ جوعارىلىعىن، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ تۇراقسىزدىعىن جانە الەۋمەتتىك قىسىمنىڭ ارتۋىن نەگىزگى سەبەپتەر رەتىندە اتاۋعا بولادى. 2021-جىلى قىتاي بيلىگى ەل ازاماتتارىنا 3 بالالى بولۋعا رۇقسات ەتكەنمەن، دەموگرافيالىق كورسەتكىشتەردىڭ جاقسارا قويماۋى وسىعان دالەل.

دەموگرافيالىق ديۆيدەندكە نۇكتە قويىلدى ما؟

«رەفورما مەن اشىق ەسىك» ۇستانىمى ەل ساياساتىنىڭ تۇتقاسىنا اينالعان 1980-جىلداردان كەيىن، حالىق سانىنىڭ مولدىعى، ءىس جۇزىندە ەكونوميكانىڭ دامۋىن ورگە سۇيرەگەن نەگىزگى لوكوموتيۆتەردىڭ ءبىرى بولدى. قىتاي دەموگرافيالىق ديۆيدەندتىڭ، ناقتىراق ايتقاندا، ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى حالىقتىڭ ۇلەسى جۇمىس ىستەمەيتىن ادامداردىڭ ۇلەسىنەن جوعارى بولۋى ارقاسىندا ەكونوميكالىق كەرەمەتكە قول جەتكىزدى.

دەموگرافيالىق ديۆيدەند كەزەڭى قىتايدىڭ باتىس الەمىنە «ەسىك اشۋىمەن» تۇسپا-تۇس كەلدى. از عانا جىلدىڭ ىشىندە جۇمىس كۇشىنىڭ ارزاندىعىمەن الەمدىك فابريكاعا اينالىپ ۇلگەرگەن قىتايدا ءجۇز ميلليونداعان جاس جۇمىسكەر ادال ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا كەدەيلىكتەن قۇتىلدى. وتىز جىلعا جالعاسقان ورلەۋ كەزەڭىنىڭ كوپ بولىگىندە قىتايدىڭ ەكونوميكاسى ەكى تاڭبالى ءوسىم قارقىنىن كورسەتتى. دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرگەننەن كەيىن قىتاي كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن العا وزىپ، ەلدە ورتا تاپتىڭ ۇلەسى ارتا باستادى.

وپتيميستىك كوڭىل-كۇي 2008-جىلعى بەيجىڭ وليمپياداسى كەزىندە شىرقاۋ شەگىنە جەتتى. جاھاندىق قارجى داعدارىسىنىڭ ۇدەي تۇسكەنىنە قاراماستان قىتاي ەكونوميكاسى جىلدام ءوسىمىن ساقتاپ قالدى. قىتاي جاھاندىق ەكونوميكانى داعدارىستان شىعارا الاتىن جالعىز ەل رەتىندە قاراستىرىلدى. ارادا بىرەر جىل وتكەندە، قىتاي جاپونيانى باسىپ وزىپ، الەمدەگى ەكىنشى ءىرى ەكونوميكاعا اينالدى.

الايدا گاۆاي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ەندريۋ مەيسون مەن كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتى يرۆاين فيليالىنىڭ پروفەسسورى ۆان ءفەننىڭ زەرتتەۋىنە سۇيەنسەك، 2013-جىلعا قاراي قىتايدا دەموگرافيالىق ديۆيدەند نەگىزىنەن اياقتالعان.

وسىلايشا ەلدە قالىپتاسقان قازىرگى دەموگرافيالىق ءۇردىس قىتايدىڭ ەكونوميكالىق وسىمىنە تۇساۋ بولىپ، تاۋەكەلگە تولى كۇردەلى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە ۇلاسۋى مۇمكىن. اسىرەسە حالىقتىڭ جەدەل قارتايۋىنا وراي قىتاي قوعامى تاپ بولعان قيىندىقتار ودان سايىن ۋشىعا تۇسپەك.

دەموگرافيالىق داعدارىس الەۋمەتتىك شيەلەنىس تۋدىرماي ما؟

ۆيسكونسين-مەديسون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋشىسى ي فسياننىڭ بولجاۋىنشا، 2050-جىلعا قاراي قىتايدا حالىق سانى 1 ميللياردقا دەيىن ازايادى. ال عاسىر سوڭىنا تامان ەلدە 800 ميلليون شاماسىندا ادام تۇرادى، ءتىپتى 600 ميلليونعا جەتەر-جەتپەس ادام قالۋى دا عاجاپ ەمەس.

دەگەنمەن، قىتايعا حالىقتىڭ ازايۋىنان گورى قارتايۋى كوبىرەك اۋىر تيەتىن ءتۇرى بار. وتكەن ونجىلدىقتاردا ەكونوميكانىڭ قارقىندى ءوسىمى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا بولىنەتىن قارجىنى ەداۋىر ۇلعايتىپ، مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ دامۋىنا سەرپىن بەردى. 2000-جىلى قىتايدا مەديتسينالىق شىعىن كولەمى نەبارى 550 ميلليارد دوللار بولسا، 2021 -جىلعا قاراي 1,2 تريلليون دوللارعا شارىقتاپ ءوستى. بۇل حالىقتىڭ بولجامدى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ايتارلىقتاي ۇزارتتى، 2024-جىلى بۇل كورسەتكىش 79 جاسقا جەتتى.

بولجامدى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ ۇزارۋى مەن فەرتيلدىك كوەففيتسيەنتتىڭ ۇدايى تومەندەۋى اراسىنداعى سايكەسسىزدىك حالىقتىڭ قارتايۋىن ۇدەتە ءتۇستى. قىتايدا جان باسىنا شاققانداعى ءجىو 2024-جىلى 13,4 مىڭ دوللارعا جەتىپ، تابىسى جوعارى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا تاياق تاستام قالىپ تۇر. ءبىراق، ەلدەگى جاسى 65 تەن اسقان ەگدە ادامداردىڭ حالىق سانىنداعى ۇلەس تابىسى ورتادان جوعارى ەكونوميكالاردىڭ ورتاشا دەڭگەيىنەن الدەقايدا جوعارى. بولجال بويىنشا، 2050-جىلعا قاراي قىتايدا زەينەتكەرلىك جۇكتەمە كوەففيتسيەنتى (جاسى 65 تەن اسقان ادامدار سانىنىڭ 15-64 جاس ارالىعىنداعى ەڭبەككە قابىلەتتى جۇمىس كۇشىنىڭ سانىنا قاتىناسى) 52 پايىزعا جەتپەك.

دەمەك، ەلدەگى ەڭبەككە قابىلەتتى ءار ەكى ادامنىڭ موينىنا جاسى 65 تەن اسقان ءبىر ادامنىڭ زەينەتى جۇكتەلەدى دەگەن ءسوز. ال 2080-جىلدارعا قاراي بۇل كورسەتكىش 90 پايىزعا دەيىن شارىقتاۋى ىقتيمال.

ەلدىڭ زەينەتاقى جۇيەسى قازىردىڭ وزىندە اۋىر سىناققا تاپ بولىپ وتىر. DW- ءنىڭ جازۋىنشا، قىتايدا اسكەري شىعىس پەن ينفراقۇرىلىمدىق شىعىندار جىل سايىن وسكەنمەن، نەگىزى ءالسىز الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسى قۇلاۋعا شاق قالىپ تۇر. زەينەتاقى جارناسىن تولەۋدەن ەرىكتى تۇردە باس تارتقان قىتايلىقتاردىڭ قاتارى بارعان سايىن كوبەيىپ كەلەدى.

قىتاي قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ 2019-جىلعى ەسەبىنە سايكەس، ەلدىڭ زەينەتاقى قورى 2035-جىلعا قاراي تولىق سارقىلۋى مۇمكىن.

ءوندىرىس سالاسى ەكسپورتقا تاۋەلدى جانە ءالى دە ارزان جۇمىس كۇشىنە مۇقتاج قىتاي ءۇشىن حالىقتىڭ قارتايۋى، باسقاشا ايتقاندا ەڭبەككە قابىلەتتى ادامنىڭ ازايۋى ەلدىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ومىرىنە اۋىر سىن تۋدىرماق. اسىرەسە ترامپ بيلىككە كەلگەلى ۇدەي تۇسكەن «ساۋدا جانجالىنىڭ» سالدارىنان ەكسپورتى تىعىرىققا تىرەلىپ، ەسەسىنە ىشكى نارىقتىڭ ماڭىزى ارتا تۇسكەن كۇردەلى كەزەڭدە، حالىقتىڭ قارتايۋى مەن جاستار اراسىندا جۇمىسسىزدىقتىڭ ۇدەۋىنە بايلانىستى ىشكى سۇرانىستىڭ تۇرالاۋى قىتايدا دەفلياتسيانى ودان سايىن ۋشىقتىراتىن ءتۇرى بار.

بيلىكتىڭ ىنتالاندىرۋ شارالارى ناتيجە بەرە مە؟

2024-جىلى ەلدىڭ ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندارى تۋۋ كورسەتكىشىن كوتەرۋدى كوزدەيتىن ءبىرقاتار شارانى قولعا الدى. جەلتوقسان ايىندا كەي جوعارى وقۋ ورىندارىندا نەكە جانە «ماحاببات تاربيەسى» وقۋ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلە باستادى.

2024-جىلدىڭ قاراشا ايىندا قىتايدىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسى جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەرگە رەسۋرستاردى دەموگرافيالىق داعدارىستى شەشۋگە كوبىرەك باعىتتاۋ جانە ەل ازاماتتارىنا ۋاقتىلى ۇيلەنۋ مەن بالا ءسۇيۋدىڭ ماڭىزىن ناسيحاتتاۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.

ءسوز اراسىندا قىستىرا كەتەر ءبىر قىزىق جايت، ءدال وسى قاراشا ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى ەرلان قارين قىتايعا ساپارى اياسىندا بەيجىڭدە قىتايلىق عىلىمي قاۋىمداستىق وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزەدى. سول كەزدەسۋدە قىتايلىق ساراپشىلاردىڭ ءبىرى ورتاعا ەبەدەيسىز سۇراۋ تاستاپ، ونىڭ سوڭى ۇزاققا سوزىلعان جانە ەلدىڭ دەموگرافيالىق ساياساتىنا وتكىر سىندار ايتىلىپ، قوعامدىق پىكىرگە قوزعاۋ سالعان اۋقىمدى پىكىرتالاسقا ۇلاسادى. البەتتە، وسىعان وراي قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-دەموگرافيالىق ساياساتىنا قاراپايىم قىتايلىقتاردىڭ تاڭدانىس پەن ءسۇيىنىش بىلدىرگەنىن ايتپاي كەتۋگە بولماس.

پىكىرتالاستىڭ ەل ساياساتىنا قانشالىقتى اسەرى بولعانى قازىرشە بەلگىسىز، دەگەنمەن ناۋرىز ايىنان كەيىن قىتايدىڭ ءار وڭىرىندە دەموگرافيالىق ءوسىمدى ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان شارالار قولعا الىنا باستاعان. CCTV- ءدىڭ حابارلاۋىنشا، چجەتسزيان پروۆينتسياسى نەكەلەسۋ، بالا ءسۇيۋ، تاربيەلەۋ مەن وقىتۋ، كاسىبي دامۋ جانە دەموگرافيالىق وسىمگە ىڭعايلى الەۋمەتتىك كليمات قالىپتاستىرۋ باعىتتارى بويىنشا ساياساتتىق شارالار كەشەنىن ۇسىنعان. ال كوك-حوت قالالىق اكىمدىگى ءبىرىنشى بالاعا ون مىڭ، ەكىنشى بالاعا ەلۋ مىڭ، ءۇشىنشى بالاعا ءجۇز مىڭ يۋان كولەمىندە ءبىر رەتتىك جاردەماقى بەرىلەتىنىن مالىمدەدى. ەلدىڭ ءبىرقاتار ايماعىندا جۇكتىلىك جانە بوسانۋ بويىنشا بەرىلەتىن جاردەماقىلار تىكەلەي جەكە تۇلعالاردىڭ قولىنا تابىستالاتىن بولعان. شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ جازۋىنشا، ەلدىڭ بارلىق وڭىرىندە دەكرەتتىك دەمالىس 158 كۇنگە ۇزارتىلعان.

الايدا ساراپشىلاردىڭ دەنى قىتايدىڭ دەموگرافيالىق داعدارىستى ەڭسەرە الاتىنىنا كۇدىك كەلتىرەدى. DW- ءنىڭ دەرەگى بويىنشا، ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ الەۋمەتتانۋشىسى چجوۋ يۋن قىتايدا جاستاردىڭ ەكونوميكالىق بولاشاعى كۇڭگىرت تارتا تۇسۋىنە بايلانىستى حالىق سانىنىڭ ازايۋ ءۇردىسى جالعاسا بەرەتىنىن بولجايدى. سونىمەن قاتار، ونىڭ پىكىرىنشە، ايەلدەردىڭ جۇمىس ورنىندا «تامىرى تەرەڭ گەندەرلىك كەمسىتۋشىلىككە» ۇشىراۋى جاعدايدى ۋشىقتىرا ءتۇسۋى مۇمكىن.

باستا ايتقانىمىزداي، رەسمي ستاتيستيكا 2024-جىلى ءومىر ەسىگىن اشقان سابيلەردىڭ سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ازداپ وسكەنىن كورسەتتى. دەگەنمەن، سينگاپۋر ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى شىعىس ازيا ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى چجاو ليتاو بۇل ءوسىمنىڭ باياندى بولمايتىنىن ايتادى. سەبەبى الداعى ونجىلدىقتاردا بالا تاباتىن جاستاعى ايەلدەردىڭ سانى ايتارلىقتاي ازايادى دەگەن بولجام بار.

قىتايلىق تاۋەلسىز دەموگراف-عالىم حە يافۋ 2024-جىلى تۋۋ كورسەتكىشىنىڭ بولماشى كوتەرىلۋىن پاندەميا سالدارىنان كوپتەگەن جاس جۇبايدىڭ بالا ءسۇيۋ جوسپارىن كەيىنگە قالدىرۋىمەن بايلانىستىرادى. بۇعان قوسا، 2023-2024-جىلدارى ەلدە تىركەلگەن نەكەنىڭ سانى وسكەن. ونىڭ ۇستىنە، قىتايلىقتار ءۇشىن قادىرى بولەك ۇلۋ جىلىندا تۋۋ كورسەتكىشىنىڭ وزگە مۇشەلدەردەن جوعارى بولۋى ۇيرەنشىكتى قۇبىلىس.

ونىڭ پىكىرىنشە، ەلدە حالىق سانى تۇراقتى تۇردە ازايا بەرمەك. ەگەر ەل ۇكىمەتى جاستاردى بالا تابۋعا ىنتالاندىراتىن ناقتى ءارى پارمەندى شارالار قابىلداماسا، حالىقتىڭ قارتايۋىن توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس.

قىسقاسى، قارىزعا بەلشەسىنەن باتقان جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر ءۇشىن جۇمىس كۇشىنىڭ ازايۋى، تۇتىنۋشىلىق قابىلەتتىڭ باسەڭدەۋى، قارتتاردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا بولىنەتىن شىعىس پەن زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ ارتۋى «جىعىلعان ۇستىنە جۇدىرىق» بولماۋى ءۇشىن، قىتاي بيلىگى تۋۋ كورسەتكىشىنە سەرپىن بەرەتىن، ەل ەكونوميكاسىن قالىپتاسقان احۋالعا بەيىمدەيتىن شارالار كەشەنىن دايىنداۋعا مۇقتاج.

اۆتور ەرلان مازان