قوس وليمپياداداعى ساتسىزدىك: بوكستىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر ما
استانا. KAZINFORM - جازعى وليمپيادانىڭ جۇلدەسى جايلى اڭگىمە تۋىنداسا، قازاقستاندىق بوكسشىلارعا سەنىم ارتاتىن جانكۇيەر كوپ. توكيو وليمپياداسىندا التىن مەدالدىڭ بۇيىرماۋىن ساتسىزدىككە بالاپ، ءوزىمىزدى جۇباتقانداي بولىپ ەدىك. پاريج وليمپياداسىنان كەيىن جۇرتشىلىق قازاقستان بوكس فەدەراتسياسىنىڭ جۇمىسىنا قان جۇگىرتەتىن وڭ وزگەرىستەر قاجەت ەكەنىن جارىسا جازدى. تۇرعىنداردىڭ پىكىرى نازارعا الىندى ما ەكەن، الدە فەدەراتسيانىڭ تىڭ جوسپارى بار ما ەكەن، كەشە قازاقستان بوكس فەدەراتسياسى پاريج وليمپياداسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا كەڭەس وتكىزىپ، بوكستان ەرلەر كومانداسىنىڭ باپكەرلىك قۇرامى تولىعىمەن جۇمىستان شەتتەتىلدى.
«التىن مەدال» ۇرپاقتارى
ۆاسيلي جيروۆ
قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن جەكە قۇراما رەتىندە 1996 -جىلى ا ق ش-تىڭ اتلانتا قالاسىندا وتكەن جازعى وليمپيادا ويىندارىنا قاتىستى. بىردەن 11 جۇلدە ەنشىلەپ، كوماندالىق ەسەپتە 24-ورىنعا جايعاستى. بوكستان 1 التىن مەدال بۇيىردى.
شىنىن ايتۋ كەرەك، وسى وليمپيادادان باستاپ «بوكستان مىندەتتى تۇردە التىن الامىز» دەگەن سەنىمدىلىك قالىپتاستى. اتلانتا تورىندە بالقاش قالاسىنىڭ تۋماسى، قازاقستاننىڭ جانە ازيانىڭ بىرنەشە دۇركىن چەمپيونى ۆاسيلي جيروۆ 81 كەلىگە دەيىن سالماقتا 5 قارسىلاسىن جەڭىپ، التىن مەدال يەلەندى. سونداي-اق، شەبەرلىگى ءۇشىن باركەر كۋبوگىنىڭ يەگەرى اتاندى. مانسابىن ءساتتى اياقتاعان ول كەيىن ا ق ش-قا قونىس اۋدارىپ، ايگىلى پروموۋشنمەن كەلىسىمشارتقا وتىردى.
بەكزات ساتتارحانوۆ پەن ەرماحان ىبرايىموۆ
ءتورت جىلدان كەيىن سيدنەي وليمپياداسى ويىندارىندا قازاقستان قۇراماسى 7 مەدال السا دا بۇرىنعى كورسەتكىشىن جاقسارتىپ، كوماندالىق ەسەپتە 22-ورىندى يەلەندى. بۇعان بوكستا 57-گە دەيىنگى جانە 71 كەلىگە دەيىنگى سالماقتا ەل قورجىنىنا تۇسكەن ەكى التىن سەبەپ بولدى.
19 جاسىندا ازيا چەمپيونى اتانعان بەكزات ساتتارحانوۆ ءبىر جىلدان كەيىن وليمپيادا ويىندارىنا العاش رەت قاتىسىپ، بىردەن توپ جاردى. وكىنىشكە قاراي، 2001 -جىلى جاڭا جىل قارساڭىندا جول اپاتىنان قايتىس بولدى.
ەرماحان ىبرايىموۆ سول كەزدە 28 جاستا ەدى. ول 1996 -جىلعى وليمپيادا ويىندارىندا باق سىناپ، قولاعا قول جەتكىزگەن ەدى. سيدنەيدە فينالدا رۋمىن ماريان سيموندى جەڭىپ، التىندى موينىنا تاقتى. 2002 -جىلى كاسىبي مانسابىن اياقتاپ، باپكەرلىك قىزمەتتى باستاپ، ۇلتتىق قۇرامانى باسقاردى.
باقتيار ارتايەۆ
ەرماحان ىبرايىموۆ باسشىلىعىمەن قازاقستاندىق بوكسشىلار 2004 -جىلعى افينا وليمپياداسىنا قاتىستى. بۇعان دەيىنگى وليمپيادالاردان كەيىن بوكسشىلارعا ۇلكەن سەنىم ارتىلىپ، «التىن الۋى مىندەتتى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقانى جاسىرىن ەمەس. بۇل وليمپيادادا 21 جاستاعى باقتيار ارتايەۆ جاسىنداي جارقىلدادى. 69 كەلىگە دەيىنگى سالماقتى التىن الىپ، باركەر كۋبوگىن يەلەندى. دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورتتى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن «بارىس» وردەنىمەن دە ماراپاتتالدى. الايدا ول ءتورت جىلدان كەيىن وتكەن بەيجىڭ وليمپياداسىندا بىلگەنىنەن جاڭىلىپ، شيرەك فينالدان ءارى اسا المادى. كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتشى اتانىپ، بوكستان ۇلتتىق قۇرامانى باسقاردى.
باقىت سارسەكبايەۆ
بەيجىڭدەگى وليمپيادا ويىندارى قازاقستان ءۇشىن ءساتتى بولعان جوق. سوڭعى كۇنگە دەيىن ۇلتتىق قۇرامانىڭ قورجىنىندا تەك 2 التىن مەدال بولدى. بىرەۋىن اۋىر اتلەت يليا يلين جەڭىپ الدى. ايتا كەتەيىك، كەيىن دوپينگ داۋىنا بايلانىستى ول اتاقتان ايىرىلدى. قىتايلىق اۋىر اتلەت تساج لەي دە التىن مەدالىن قايتارىپ، ەكىنشى ورىن يەلەنگەن وتانداسىمىز اللا ۆاجەنينا اۆتوماتتى تۇردە وليمپيادا چەمپيونى اتاندى.
وليمپيادا ويىندارىنىڭ سوڭعى كۇنىندە بوكستان 69 كەلىگە دەيىنگى سالماقتا جۇدىرىقتاسقان باقىت سارسەكبايەۆ كۋبالىق كارلوس بانتونى جەڭىپ، قازاقستان قۇراماسى داستۇردەن «جاڭىلماي»، بوكستان التىن الدى. ءبىر جىلدان كەيىن سارسەكبايەۆ بوكستاعى مانسابىن اياقتاپ، قازاقستاننىڭ اۋەسقوي بوكس فەدەراتسياسىن باسقاردى.
سەرىك ساپيەۆ
لوندون-2012 وليمپيادا ويىندارى باستالماي جاتىپ، «69 كەلى سالماق قازاقستاندىق بوكسشىلارعا تيەسىلى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقانى انىق. بۇل جولى 2 دۇركىن الەم چەمپيونى سەرىك ساپيەۆ ەل نامىسىن قورعادى. ايتپاقشى، ول بەيجىڭ وليمپياداسىنا دا قاتىسقان بولاتىن. ءبىراق، جۇلدە بۇيىرمادى. دەسە دە، ءتورت جىلدان كەيىن التىن الۋ ماڭدايىنا جازىلىپتى. قالا بەردى، باركەر كۋبوگىن يەلەندى. كەيىن ول مانسابىن اياقتاپ، دەپۋتات اتاندى. سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
دانيار ەلەۋسىنوۆ
2016 -جىلى ريو-دە-جانەيرودا وتكەن وليمپيادا ويىندارىندا دانيار ەلەۋسىنوۆ قازاقستاننىڭ بوكستان التىن مەدال الۋ ءداستۇرىن جالعاستىرا الدى. فينالدا وزبەك شاحرام عياسوۆتى جەڭدى. وليمپيادادان كەيىن ءسال ءۇزىلىس الىپ، ءبىر جىلدان كەيىن كاسىبي سپورتقا قادام باستى.
وكىنىشكە قاراي، دانياردىڭ بۇل جۇلدەسى سوڭعى 8 جىلدا ەل قورجىنىنا تۇسكەن وليمپيادانىڭ سوڭعى التىنى بولىپ قالۋدا.
قازاقستان بوكسىنداعى قارا جولاق
توكيو وليمپياداسى 2020 -جىلى ءوتۋى كەرەك ەدى، ءبىراق كوروناۆيرۋستىق ينفەكسيا سالدارىنان ءبىر جىلعا شەگەرىلدى. بۇل وليمپيادادان دا بوكستان التىن جۇلدە كۇتكەنىمىز راس. وكىنىشكە قاراي، وزگە سالماقتار بىلاي تۇرسىن، قازاق بوكسشىلارىنىڭ سالماعى سانالعان 69 كەلىدەن دە التىن بۇيىرمادى. قولا جۇلدەنى ساكەن بيبوسىنوۆ پەن قامشىبەك قوڭقابايەۆ يەلەندى.
ارينە، توكيو وليمپياداسىنان كەيىن باسقا-باسقا، بوكسشىلاردى سىناعاندار كوپ بولدى. سەبەبى، قازاقستاندىق جانكۇيەرلەر كەز كەلگەن وليمپيادادا بوكستان كەم دەگەندە ءبىر التىن بۇيىراتىنىنا سەنىمدى ەدى. «قانىمىزعا جاقىن سپورت» دەپ ەرەكشە ءمان بەرىپ، تاقىم قىساتىن.
2021 -جىلى سول كەزدە بوكستان ق ر مەملەكەتتىك جاتتىقتىرۋشىسى باقتيار ارتايەۆ ءساتسىز وليمپيادا ءۇشىن قازاقستاندىقتاردان كەشىرىم سۇرادى. ول ەل بوكسىنداعى پروبلەمالار جۇيەلى تۇردە ورىن الىپ جاتقانىن، ونى شەشۋ ءۇشىن تالداۋ جۇرگىزىلەتىنىنە سەندىردى.
وزگەرگەن ەشتەڭە جوق
پاريج وليمپياداسى ويىندارىنان دا التىنسىز قايتتىق. بۇل جولى باس باپكەر مىرزاعالي ايتجانوۆ كەشىرىم سۇرادى. كەيىن قىزمەتىنەن كەتەتىنىن سەزدى مە ەكەن؟ ول ساتسىزدىكتى ينفراقۇرىلىم سياقتى اۋقىمدى ماسەلەمەن ەمەس، بوكسشىلاردىڭ باسىنا باق قونباعانىمەن بايلانىستىردى. سوندا ميللياردتاعان بيۋدجەتتىك ينۆەستيتسيالارعا نەگىزدەلگەن سالا ساتتىلىككە سۇيەنىپ وتىر ما؟
«ءبىز قولىمىزدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادىق، تىرىستىق. ءبىراق قارسىلاستىڭ باعى باسىم بولدى. جالپى، فينال وتە اسەرلى، قىزىقتى ءوتتى (نۇربەك ورالبايدىڭ كەزدەسۋى - رەد). بۇل مەنىڭ پىكىرىم عانا ەمەس، جەكپە-جەكتى باسقا جاتتىقتىرۋشىلار دا جوعارى باعالادى. ءبىزدىڭ بوكسشىلارعا رەنىش جوق. ولار شارشامادى، شارشى الاڭدا بار بىلگەنىن كورسەتتى»، - دەدى ول.
قازاقستان بوكس فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى شاحمۇرات ءمۇتالىپ ورىندالماعان ۋادەلەر ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك وعان جانە جاتتىقتىرۋشىلارعا جۇكتەلگەنىن بىردەن كەسىپ ايتتى.
«بارلىعى ءبىزدىڭ قاتەلىك پەن كەمشىلىكتى كوردى. ءبىز قورىتىندىعا كەلدىك. قازاقستان بوكس فەدەراتسياسى ۇلكەن رەفورماعا مۇقتاج، - دەدى ول.
دەگەنمەن، مۇنداي سوزدەر حالىقارالىق ارەناداعى ءاربىر ساتسىزدىكتەن كەيىن سپورت فۋنكتسيونەرلەرىنىڭ اۋزىنان شىعاتىنى ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالعانى قاشان. قازاقستاندىقتار ءالى كۇنگە دەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە بوكستىڭ «بولدىرىپ» قالعانىن جازىپ جاتىر.
سپورت كوممەنتاتورى ەربول قايىروۆ قازاقستاندىق بوكسشىلاردىڭ ناتيجەلەرى ناشارلاپ باراتىنىن جاسىرمايدى.
«سەبەبى، ۇلتتىق قۇرامانىڭ جاتتىقتىرۋشىلارى دا، فۋنكتسيونەرلەرى دە، ءتىپتى شەنەۋنىكتەر دە ءوز بوكسشىلارىنا ءباس تىگۋدە. بۇعان جالاقى مەن سىيلىقاقىلاردى قوسىڭىز. كوپتەگەن بوكسشىلار حوككەيشىلەر مەن فۋتبولشىلاردان الدەقايدا كوپ اقشا تابا باستادى. بۇعان قارسى ەمەسپىن، ءبىراق بۇل پروگرەسكە ىنتالاندىرۋدى ايتارلىقتاي تومەندەتەدى. وليمپيادا ويىندارىندا مەدال الدىڭ با، ماراپاتىڭدى ال. ەگەر ەكى-ءۇش جىل ناتيجە كورسەتپەسەڭ، ورنىڭدى باسقا ءورشىل بوكسشىلارعا بەر»، - دەدى ول.
ەربول قايىروۆ ساتسىزدىكتەردەن كەيىن ۇلكەن رەفورمالار قولعا الىنىپ، وڭ وزگەرىستەر بولاتىنىنا سەنىمدى.
«تىڭ يدەيانى ءتيىمدى جۇزەگە اسىراتىن كانديداتۋرانى تاڭداۋ قاجەت. ەڭ الدىمەن، سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ كەرەك. ءبىراق سپورتپەن قاتار وزگە سالالار جەمقورلىقتىڭ قامىتىن كيسە، قايتپەك كەرەك؟ - دەپ تۇيىندەدى ول.
كىم كىنالى؟
وليمپيادا، كەشىرىم سۇراۋ، ۇلكەن وزگەرىستەر تۋرالى ۋادەلەر - تاڭ قالاتىن جاعداي ەمەس. وزگەرگەن جالعىز دۇنيە بار: بوكس فەدەراتسياسىنىڭ سپورتشىلار مەن جاڭا تالانتتاردى دايارلاۋ شىعىندارى.
توكيو وليمپياداسىنا قاتىسۋ ءۇشىن قازاقستاندىق سپورتشىلاردى دايارلاۋعا 15 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن. 2016 -جىلى ريو ويىندارىنا 6 ميلليارد تەڭگە جەتكىلىكتى بولىپتى. پاريج وليمپياداسىنا دايىندىق ءۇشىن شىعىنداردى ميللياردقا دەيىن قىسقارعان (980 ميلليون تەڭگە). سپورتقا جاۋاپتى ماماندار التىن الماۋدىڭ سەبەبىن شىعىنداردىڭ ازايۋىمەن بايلانىستىرا قويماس.
وكىنىشكە قاراي، ءار وليمپيادادا بوكستان التىن الۋ ارمانعا اينالىپ، تاريح ءبىز قالاعانداي جازىلىپ جاتقان جوق. بۇل سپورتتاعى ماسەلەلەر ارا-تۇرا ايتىلسا دا، جۇيەلى وزگەرىس العانىن كورمەدىك. جاس تالانتتاردىڭ كاسىبي بوكسقا قادام باسۋى نەمەسە وزگە سالاعا كەتۋى كوپ نارسەنى اڭعارتقانداي.
لوندون مەن ريو وليمپياداسىندا بوكستان ەرلەر قۇراماسىنىڭ باس باپكەرى مىرزاعالي ايتجانوۆ بولدى. 2019 -جىلى ونىڭ ورنىنا عالىمبەك كەنجەبايەۆ، ال 2021 -جىلى قايرات ءساتجانوۆ تاعايىندالدى. سوڭعىسى 2023 -جىلى ءوز قىزمەتىن ايتجانوۆقا قايتا تاپسىردى. ەگەر بوكس فەدەراتسياسى قاتەلىكتەردى جاتتىقتىرۋشىلاردى اۋىستىرۋمەن رەتتەيمىز دەسە، بۇل وليمپياداعى ساتسىزدىك نەنى بىلدىرەدى، كىم كىنالى؟
قازاقستاندىق بوكسشىلاردى ەندى كىم باپتايدى؟
قازاقستان بوكس فەدەراتسياسى پاريج وليمپياداسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا كەڭەس وتكىزىپ، بوكستان ەرلەر كومانداسىنىڭ باپكەرلىك قۇرامى تولىعىمەن جۇمىستان شەتتەتىلدى.
اتاپ ايتساق، باس باپكەر مىرزاعالي ايتجانوۆ پەن جاتتىقتىرۋشىلار شتابىنىڭ 10 مامانى قىزمەتىنەن بوساتىلدى. سونداي-اق قازاقستان بوكس فەدەراتسياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى ءازيز قوجامبەتوۆ قىزمەتىنەن كەتتى.
ال، ق ر بوكستان ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشىسى تۇرسىنعالي ەدىلوۆ قازاقستان بوكس فەدەراتسياسى پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى.
ال جاڭا جاتتىقتىرۋشىلار قۇرامى كەيىنىرەك تانىستىرىلماق.
اۆتور
ورالحان قوجانوۆ