قورشاۋداعى حالىق جىلاپ تۇرىپ وقىعان جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» جىرى حاقىندا
استانا. KAZINFORM - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى ەڭ قاسىرەتتى وقيعانىڭ ءبىرى - لەنينگرادتىڭ قورشاۋعا الىنۋى. وندا 1 ميلليون استام قالا تۇرعىنى قىرىلعان. وسى ادام ايتقىسىز ازاپتان امان شىققان ادامدار كەيىن ءبىر جايدى تەبىرەنە ەسكە الادى. ول - ۇرەي بيلەگەن حالىققا ءۇمىت پەن جىگەر سىيلاعان «لەنينگرادتىق ورەنىم» اتتى ولەڭ حاقىندا ەدى.
لەنينگراد قورشاۋى - ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق بلوكادا
لەنينگراد قالاسى 1941 -جىلعى 8 -قىركۇيەكتەن 1944 -جىلعى 27- قاڭتارعا دەيىن جاۋ قورشاۋىندا بولدى. وقىرماننىڭ كەيبىر تاريحي دەرەكتەردى ءبىلۋى ءبىر بولەك تە، ونى جەتە ءتۇيسىنىپ، جان-دۇنيەسىمەن قابىلداۋى تىپتەن بولەك نارسە. ماسەلەن، بىرەۋلەر ءۇشىن بۇل ەكىنشى جاھان سوعىسىنداعى كەزەكتى ءبىر قالانىڭ جاۋ قۇرساۋىندا قالۋ وقيعاسى عانا. ال وعان جۇرەك كوزىمەن ۇڭىلە العاندارعا - ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق بلوكادا؛ قورشاۋداعى 872 ۇرەيلى كۇن؛ 632 مىڭ ادامنىڭ اشتان قىرىلۋى (ونىڭ 150 مىڭدايى - بالا)؛ فاشيستەردىڭ 272 اۋە شابۋىلى (ونىڭ 193 تۇندە جاسالعان)؛ 70 مىڭداي ورتەۋشى بومبانىڭ، 4 جارىم مىڭنان استام فۋگاس بومباسىنىڭ تاستالۋى؛ 642 رەت اۋە دابىلىنىڭ قاعىلۋى (جالپى دابىل ويناۋ ۋاقىتى 702 ساعاتقا سوزىلعان)؛ كەڭەس اسكەرىنىڭ قورشاۋدى بۇزۋ ءۇشىن جاساعان 5 جويقىن اسكەري وپەراتسياسى، وسى شابۋىلدار كەزىندە شەيىت بولعان مىڭداعان سولدات... بۇل ءتىزىمدى سوزا بەرسە ءبىر ماقالا ەمەس، ءبىر كىتاپقا جۇك بولادى. ءبىزدىڭ ماقسات تا بلوكادا كەزىندەگى زارداپتى ءتىزىپ شىعۋ ەمەس. كەرىسىنشە، وسى ءبىر قانكەشتى كەزەڭدە قامىققان جۇرتقا ءۇمىت سىيلاپ، جىگەرىن جانىعان ورەلى ولەڭ جايلى ءسوز قوزعاماقپىز.
اعىلعان حاتتار مەن سالەمدەمەلەر
1941 -جىلدىڭ شىلدە- تامىز ايلارىندا جاۋ ەكى باعىتتا شابۋىلعا شىعىپ، لەنينگراد پەن ماسكەۋدى باسىپ الۋعا تىرىسىپ باعادى. ول كەزدە مايدانداعى جاعدايدى كۇن سايىن سوۆينفورمبيۋرو حابارلاپ تۇرعان. حالىق قانشا ۇمىتتەنىپ جاقسى جاڭالىق كۇتسە دە، ءبىر كۇنگى حاباردان ءبىر كۇنگىسى سوراقى بولا بەرەدى. اقىرى 4 -قىركۇيەك كۇنى لەنينگرادتا اۋە دابىلى قاعىلىپ، 5 -قىركۇيەكتە قالا سىرتىنان ارتيللەريانىڭ جويقىن ءۇنى ەستىلەدى. ال 6 -قىركۇيەكتە شاھاردىڭ ورتالىق كوشەلەرىندە فاشيستەردىڭ العاشقى سنارياد، بومبالارى جارىلادى. وسىلاي 3 ميلليون استام تۇرعىنى بار، سول زامانداعى الەمدەگى وزىق مەگاپوليستەردىڭ ءبىرى سانالاتىن قالا ىرگەسىنە جاۋ اسكەرى جەتەدى.
كەڭەس وداعى ءۇشىن اسكەري-ستراتەگيالىق ماڭىزىن ايتپاعاندا، قازان توڭكەرىسىنىڭ التىن بەسىگى سانالاتىن بۇل قالانىڭ سيمۆوليكالىق ءمانى دە ەرەك ەدى. فاشيستەر وسى باتىر قالانىڭ ىرگەسىنە جەتتى دەگەندە، بۇكىل وداق حالقى دەمىن ىشىنە تارتىپ، نازارىن تىگەدى. لەزدە «لەنينگرادتى قورعاۋشى جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحىن كوتەرەيىك!»، «قۇرساۋدا قالعان قاھارمان قالا تۇرعىندارىنا سۇيەنىش بولايىق!» دەگەن ۇراندار كوتەرىلىپ، ك س ر و- نىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ۆاگون-ۆاگون سالەمدەمە، حاتتار جونەلتىلەدى. سول كەزدە قازاقتىڭ قارت اقىنى جامبىل جابايەۆ «لەنينگرادتىق ورەنىم» اتتى ولەڭىن جازادى.
جۇرتقا جىگەر سىيلاعان جىر
جامبىل جابايەۆ 1936 -جىلعا دەيىن بۇكىل كەڭەستىك اۋقىمدا تانىمال اقىن بولماعان. قازاق ك س ر ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ميرزويان حالىق اعارتۋ كوميسسارى تەمىربەك جۇرگەنوۆكە قازاقستاننىڭ ماسكەۋدەگى العاشقى دەكاداسىنا دەيىن داعىستاندىق سۋلەيمان ستالسكي سەكىلدى ءبىر قارت اقىن تابۋدى تاپسىرادى. جۇرگەنوۆ بۇل جۇمىستى ءابدىلدا تاجىبايەۆقا جۇكتەيدى. وسىلايشا ءوز ەلىنە عانا تانىمال جامبىلدىڭ بۇكىل كەڭەس وداعىنا ءماشھۇر بولۋىنا جول اشىلادى. وعان، ءبىرىنشى كەزەكتە، ارينە، اقىن ولەڭدەرىنىڭ ورىسشاعا اۋدارىلۋى سەبەپ بولادى.
جامبىلدىڭ جىرلارىن العاش ورىسشا سويلەتكەندەردىڭ ءبىرى - قازاقستاندىق اقىن، اۋدارماشى، جازۋشى، جۋرناليست پاۆەل كۋزنەتسوۆ.
1941 -جىلعى 5 -قىركۇيەكتە «لەنينگرادتىق ورەنىم» ولەڭى رەسپۋبليكالىق «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە، ال كۋزنەتسوۆ اۋدارعان ورىسشا نۇسقاسى ورتالىق «پراۆدا» گازەتىندە بىردەي جاريالانادى. 6 -قىركۇيەك كۇنى بۇل ولەڭدى كەڭەستىك اقىن، اۋدارماشى مارك تارلوۆسكيدىڭ تارجىماسىمەن «لەنينگرادسكايا پراۆدا» گازەتى باسقان. ءدال سول كۇنى كەشكە ونى ديكتور م. مەلانەد ەفير ارقىلى وقىپ، بۇكىل ەلگە تاراتادى. وعان قوسا، ءبىر مەزەتتە بۇل ولەڭ مىڭداعان دانامەن پلاكاتقا باسىلىپ، سولتۇستىك- باتىس مايدانداعى بارلىق قالالار مەن ەلدى مەكەندەرگە جونەلتىلەدى. وسىلايشا جامبىلدىڭ ءۇنى، قازاق اقىنىنىڭ جىرى مايداننىڭ بۇكىل شەبىنە، جاۋ ەنتەلەگەن ءاربىر ەلدىمەكەنگە گازەت، پلاكات تىلىمەن، راديو ۇنىمەن جەتەدى دە، ءبىر ساتتە ميلليونداعان حالىققا تانىلادى.
وسى تۇستا «مۇنشا كەڭ اۋقىمدا تاراعان جامبىلدىڭ جىرى قورشاۋداعى جۇرتقا قالاي اسەر ەتتى؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. وعان تەك سول كەزدىڭ كۋاسى بولعان جانداردىڭ ەستەلىكتەرى جاۋاپ بەرە الادى.
كورنەكتى اقىن، لەنينگرادتى قورعاۋعا بەلسەنە قاتىسقان ا. پروكوفيەۆ:
«جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم!» دەگەن جىرى لەنينگراد قالاسىنا قاتەر تونگەن، سونداي ءبىر اسا اۋىر شاقتا جاريالاندى. حالىقتىڭ رۋحىن ەرەكشە كوتەرگەن بۇل جىر لەنينگراد راديوسى ارقىلى كۇنىنە الدەنەشە رەت وقىلىپ تۇردى. جىر ءىرى ارىپتەرمەن تەرىلىپ، كوشەلەرگە پلاكات بولىپ ءىلىندى. سول پلاكاتتى ۇيمەلەپ وقىپ، كوزىنەن جاسى سورعالاعان تالاي ادامدى كوردىم»، - دەپ ەسكە الىپتى.
بۇكىل ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى لەنينگرادپەن تىعىز بايلانىستى بولعان، «ءبىز كرونشتادتانبىز!»، «وپتيميستىك تراگەديا» سياقتى اتاقتى تۋىندىلاردىڭ اۆتورى، كورنەكتى جازۋشى ۆس. ۆيشنيەۆسكيي دە «پراۆدا» گازەتىنە باسىلعان ەستەلىگىندە:
«پلاكاتتان جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم!» دەگەن ولەڭىن وقىعاندا، بارلىعىمىز كوزىمىزگە جاس الدىق، جىلاپ تۇرىپ وقىدىق، سوندا قازاق حالقىنىڭ دوستىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگىنە شەكسىز ريزا بولدىق»، - دەپ اعىنان جارىلعان.
لەنينگرادتىڭ تۋماسى، كەڭەس ادەبيەتىنىڭ سوقتالى وكىلى ن. تيحونوۆتىڭ «زامانا ساڭلاقتارى» كىتابىنا كىرگەن «اقىندار اتاسى» دەگەن تولعانىسىندا:
«مەن پەتروگرادتى 1917 -جىلعى يۋدەنيچتەن قورعاپ، اشتىق-جالاڭاشتىقتىڭ زاردابىن تارتقانداردى دا كوردىم. پەتروگراد پرولەتارياتىنىڭ تاپ جاۋىنا دەگەن ىزاسى ولاردىڭ تۇرلەرىنەن- اق بايقالاتىن. ەندى، مىنە، مەنىڭ توڭىرەگىمدە ۇلى وتان سوعىسىنداعى لەنينگرادتى قورعاۋشىلار. وسىلاردىڭ ءبارى دە قالاي تەز كۇندەلىكتى ىستەرىنىڭ قامىن ويلاۋدان بوساعاندارىنا تاڭعالامىن. وسىلاردىڭ ءارقايسىسىندا قانداي جىگەر، ماقتانىش، ءومىردى سۇيۋشىلىك بار دەسەڭىزشى! بۇلار سونشالىق توپىرلاپ نە قاراپ تۇر ەكەن؟ ايبارلى، ىزالى تۇرلەرى كەيدە جىلى ۇشىراي ءتۇسىپ، نە كورىپ تۇر ەكەن؟ كوشەنىڭ بۇرىشىنداعى قوڭىرقاي ءبىر تاقتايعا قالىڭ سۇر قاعاز جاپسىرىلىپتى. ول قاعازعا ۇلكەن ارىپتەرمەن بىرنەشە ولەڭ شۋماقتارى جازىلعان، قاسىنان كوڭىل قويماي ءوتۋ مۇمكىن ەمەس. ول جازىلعان جولدار - ساعان كەنەت ءۇن قاتقان، بالا كۇنىڭنەن تانىس، كوشەدە كەزدەستىرەمىن دەپ ويلاماعان دوسىڭنىڭ داۋسى. مەن:
«لەنينگرادتىق ورەنىم!
ماقتانىشىم سەن ەدىڭ!
نيەۆا وزەنى سۇيكىمدى.
بۇلاعىمداي كورەمىن!» - دەگەن ولەڭ جولدارىن وقىدىم.
مەن قاباعى تۇنجىراپ، تۇنگى قورقىنىش دابىلدارىنان ۇيقىسى قانباعان جانداردىڭ ورتاسىندا تۇرمىن. بۇل جەردە سولداتتار، وفيتسەرلەر، تەڭىزشىلەر، ۇستەرىندە كوك كومبينەزوندارى بار، پروتيۆوگاز اسىنعان قىزدار بار. سولاردىڭ بارلىعى جامبىلدىڭ ولەڭىن ومىرىندەگى ەڭ ءبىر اۋىر جاعدايدا دەمەۋ بولارلىقتاي تۋىس ادامنان كەلگەن حات سياقتى وقىپ ءوتىپ جاتىر. سول كۇنى اسكەري تاپسىرمامەن قايدا بارسام دا، الگى ولەڭ جولدارى ويىمنان كەتپەي- اق قويدى. ول ولەڭ بۇكىل قالاعا تارالىپ ىلىنگەن بولاتىن، لەنينگرادتىڭ ءار ۇيىندەگى راديودان ساڭقىلداي ەستىلىپ جاتتى. بۇل ولەڭدى راديو مايدانعا دا جەتكىزدى. بۇل ولەڭ جولدارى ءاربىر وكوپقا، لەنينگرادتىڭ تاعدىرى شەشىلىپ جاتقان مايداننىڭ العى شەبىنە دە جەتىپ ۇلگەردى. قالانىڭ سوعىسقا قالاي دايىندالعانىن، ءتىپتى كوشەلەر مەن الاڭداردا، ۇيلەر مەن باقتىڭ ىشتەرىندە دوتتار سالىنعانىن، بۇرىشتاعى ءار ۇيگە پۋلەمەت ورناتىلعانىن، بارريكادالار قۇرىلىپ، جەر قازىلىپ، بومبادان ساقتاناتىن بەكىنىستەردىڭ جوندەلىپ جاتقانىن كورگەنىمدە، مەن تاريح دەمىن، قايعىلى تاعدىر قادامىن سەزىندىم. ... مەن ءوز ءۇيىمنىڭ بالكونىندا تۇنەرگەن قالاعا كوز سالىپ تۇردىم. ءتۇن. مەن جامبىلدىڭ:
«قايتىپ ۇيقى كورەمىن!
جەتسىن دەيمىن سەندەرگە،
جىل قۇسىنداي ولەڭىم.
قالاسىنداعى لەنيننىڭ،
سايىپقىران ورەنىم!» - دەگەن سوزدەرىن قايتالادىم.
جامبىلعا قاريالىق دانالىقتى بەرگەن ۋاقىت، وعان كەلەشەكتى سەزىنۋدى دە بەردى. العاشقىدا مەن ونىڭ باسىنان وتكەن ءداۋىردى وتە ۇزاق، سوندىقتان بۇگىنگى كۇندى ەپوس رەتىندە، ونەردىڭ كەلەسى ءبىر بەتى دەپ سەزىنەدى عوي دەپ ويلادىم. ەندى ماعان جامبىل لەنينگرادتىڭ قورعاۋشىلارى سياقتى ۇيقىسى بۇزىلعان، كۇزگى ساردالاعا جەتكەن الىستاعى بالتىق تەڭىزىنىڭ مازاسىز، اۋىر لەبىن سەزىپ تۇرعانداي بولىپ ەلەستەدى. مەن كوز الدىما توبە باسىندا وتىرعان اقىندار اتاسىن ەلەستەتتىم. ول وتىرعان توبەنىڭ ۇستىنەن كۇزگە قاراي ءوزىنىڭ قاناتتى دوستارىن جيناعان تىرنالار قيقۋ سالىپ، الىسقا ۇشىپ بارادى. ونىڭ ماڭىندا ۇشىپ جۇرگەن قۇستاردىڭ داۋسى قاۋىپتىڭ حابارشىسىنداي. دالادان كوتەرىلگەن شاڭ الىستاعى ءورتتىڭ تۇتىنىندەي. بوكتەردەگى قىرعيلار مەن قارشىعالار اۋە سوعىسىنا ازىرلەنگەندەي ءتۇيىلىپ ۇشىپ ءجۇر. وسى كەزدە قارتقا دانا ءسوزدى تالاپ ەتەتىن داۋىل دابىلىنىڭ تايانعان سەزىمى وسە باستادى. ءسويتىپ، ول الىستاعى بالالارىنا ۇندەۋ قاتقانداي. ويتكەنى، وندا اكەلىك سەزىم لاۋلاي تۇسكەن ەدى. مىنە، ءدال وسى كەزدە ول جان تولقىنىسىن تەك: «لەنينگرادتىق ورەنىم!» دەپ باستاي الدى. لەنينگرادتىڭ ءتۇنىن پروجەكتورلار ساۋلەسى كەسىپ ءوتتى. ۇلى قالا جامبىلدىڭ ولەڭىنە جارىق سەمسەرىمەن ساليۋت بەرگەندەي بولدى!» - دەپ تەبىرەنەدى.
ءسوزدىڭ ورايى كەلىپ تۇرعان وسى تۇستا ايتا كەتەرلىك ءبىر جايت بار، 1948 -جىلى 30 -قىركۇيەكتە سارى ارقانىڭ وڭتۇستىگىندە، بالقاش كولى مەن بەتپاقدالانىڭ تۇيىسكەن جەرىندە قازاق ەلى ءۇشىن عانا ەمەس، قازاق عىلىمى ءۇشىن دە زور قايعى سانالعان اپات بولعان. الماتىدان شىققان ۇشاق بالقاش قالاسىنان جانارماي قۇيىپ، اۋەگە كوتەرىلگەن سوڭ 15 مينۋتتان كەيىن جارىلىپ كەتەدى. ۇشاقتا اكادەميك، بيولوگيا عىلىمى دوكتورى كارىم مىڭبايەۆ باستاعان، ماسكەۋگە اكادەميك ت. لىسەنكونىڭ 50 جاسقا تولعان تويىنا شاقىرىلعان قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمىنىڭ بەتكە ۇستار تۇلعالارى بولعان. ونىڭ ىشىندە قىلىش بابايەۆ، ساپار نۇعىمانوۆ، حاسەن ناۋرىزبايەۆ، فەدور سولودنيكوۆتار بار ەدى، ءبارى مەرت بولعان. وسى كارىم مىڭبايەۆ لەنينگراد قورشاۋعا الىنعان كەزدە سوندا اسپيرانت ەكەن ءارى قالانى قورعاۋ ءۇشىن قۇرىلعان حالىق جاساعىنىڭ مۇشەسى بولىپتى. اقىن جامبىلدىڭ ولەڭى پلاكاتقا باسىلىپ قالا كوشەلەرىنە ىلىنگەندە، ول جىر اتاسىنا بىلاي دەپ حات جازعان ەكەن:
«قىمباتتى جاكە! ءسىزدىڭ ءۇنىڭىزدى بۇكىل لەنينگراد ەستىدى. ءوز حالقىما، ءوز اقىنىما دەگەن ماقتانىش سەزىمى مەنىڭ جۇرەگىمدى كەرنەدى، ءسىزدىڭ سوزدەرىڭىز ءبىزدىڭ لەنينگرادتىقتاردىڭ ءبارىن جاڭا ەرلىككە جىگەرلەندىردى».
بۇل ەستەلىكتەردەن جامبىلدىڭ ايگىلى جىرى جاۋ قورشاۋىنداعى قالا تۇرعىندارىنا قالاي كۇش بەرگەنى، قىسىلتاياڭ ساتتە جىگەرىن جانىپ، رۋحتاندىرعانى انىق بايقالادى.
قازىرگى سانكت-پەتەربۋرگ جامبىلدى تاني ما؟
راس، قازىر ۋاقىت تا باسقا، قوعام دا وزگەرىپ كەلەدى. وسى تۇستا «كەزىندەگى لەنينگراد حالقىنا جاناشىر بولعان جىرشى جامبىلدى قازىرگى سانكت- پەتەربۋرگ تۇرعىندارى تاني ما، اسپەتتەي مە؟ » دەگەن زاڭدى ساۋال تۋادى. بۇل ساۋالعا جاۋاپتى ءومىرى وسى قالامەن تىعىز بايلانىستا بولعان، «لەنينگراد جانە جامبىل» تاقىرىبىن تەرەڭ زەرتتەگەن فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى سۇلتانعالي سادىربايەۆ كوزى تىرىسىندە قالدىرىپتى. 2009 -جىلى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ قارا نارى جانبولات اۋپبايەۆقا ايتقان ەستەلىگىندە:
- قالاداعى ءبىز سياقتى كونەكوز مادەنيەت وكىلدەرى جاكەڭدى ءوز اقىندارىنا بالايدى. ونى سونداعى عالىمداردىڭ جامبىل تۆورچەستۆوسىنا دەگەن ەرەكشە قۇرمەت، ءىلتيپاتىنان كورەمىز. ماسەلەن، 1998 -جىلعا دەيىن جاكەڭنىڭ ونداعى ادەبي مۇرالارى ەكى سالادا توپتاسقانىن جاقسى بىلەمىن. ءبىرىنشىسى - جامبىلدىڭ ءوز ولەڭدەرى، ەكىنشىسى - جامبىل تۋرالى جازىلعان ماعلۇماتتار مەن عىلىمي- زەرتتەۋلەر. ولاردى سالتىكوۆ- شەدرين اتىنداعى كىتاپحانا مەن قالانىڭ ۆوينوۆ كوشەسىندەگى №34 ۇيدەگى ادەبيەت جانە كوركەمونەرگە ارنالعان مەملەكەتتىك ارحيۆتەن تابۋعا بولادى. وندا اقىننىڭ شەتەلدە شىققان ولەڭدەرى، ول تۋرالى باسقا ۇلت رەسپۋبليكالارىندا جاريالانعان ماقالالار، مونوگرافيالار، جيناقتار، باسقا دا قىزىقتى مالىمەتتەر جيناقتالعان.
تاعى ءبىر ايتاتىن نارسە، ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە جامبىلدىڭ پلاكات بولىپ شىققان ولەڭى. كەزىندە ول قالانىڭ ورتالىق الاڭدارىنا، ەرميتاجدىڭ قابىرعالارىنا، ازىق- تۇلىك دۇكەندەرىنىڭ تەرەزەلەرىنە، اسكەري كەمەلەر مەن بەكىنىستەرگە ىلىنگەن ەكەن. قازىر سول پلاكاتتى لەنينگرادتىقتار قاسيەتتى تۇمارداي ساقتاپ وتىر. ماسەلەن، سونىڭ بىرەۋى قالانىڭ تاريحي مەملەكەتتىك مۋزەيىنىڭ ورتالىق ءبولىمى - پەتروپاۆلوۆ قامالىندا ءىلۋلى تۇر. جاكەڭنىڭ تاريح الدىنداعى بيىك پاراساتى قالا تۇرعىندارى ءۇشىن ەستە قالدىرىلعان. ونى سانكت- پەتەربۋرگتەگى م. گوركيي تەاترىنىڭ الدىنداعى تۇيىق كوشەنىڭ جامبىل ەسىمىمەن اتالۋىنان انىق اڭعارۋعا بولادى. كوشەنىڭ ءار جەرىندە تۇسىنىكتەمە بەرەتىن ەسكەرتكىش تاقتالار قويىلعان. وعان وسى قالاداعى اقىن ەسكەرتكىشىن قوسىڭىز. وتكەننەن بەلگى، ادامدار زەردەسىندەگى ۇمىتىلماعان قۇرمەت دەگەن مىنە، وسى، - دەپتى.
ەندى سۇلتانعالي اعامىز ايتقان كوشە، ەسكەرتكىش تاقتا، ەسكەرتىشتىڭ وزىنە جەكە- جەكە توقتالايىق.
1952 -جىلى جامبىلدىڭ ەسىمى قالانىڭ ورتالىق اۋدانىنداعى ءبىر قىسقا كوشەگە بەرىلىپتى.
بۇل كوشە فونتانكا وزەنىنىڭ جاعالاۋىنان (لەشتۋكوۆ كوپىرى تۇسىنان) باستاپ زاگورودنىي داڭعىلىنا دەيىن سوزىلىپ جاتىر. كوشەنىڭ باس جاعىندا، №2 ۇيدە، 1996 -جىلعى 13 -ساۋىردە اقىننىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولۋىنا وراي، كوشە اتاۋىن تۇسىندىرەتىن ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلعان.
اۆتور
ەربول جانات