قازاقتىڭ ۇلتتىق زەرگەرلىك بۇيىمدارىنىڭ اتاۋىن بىلەسىز بە؟

قازاقتىڭ ۇلتتىق زەرگەرلىك بۇيىمدارىنىڭ وزىندىك ءمان-ماعىناسى بار، - دەپ حابارلايدى قازاقپارات Almaty.tv تەلەارناسىنا سىلتەمە جاساپ.

اسىل مەتالداردان كوپ جاعدايدا التىن مەن كۇمىستەن قىمبات تاستارمەن بەزەندىرىپ بۇيىمدار جاسالادى. قازاق قولدانبالى ونەر تۋىندىلاردىڭ شىعارماشىلىق بەينەسىنە كوركەمدىك ءتىل ىقشامدىعى جانە ساندەۋ شەشىمدەرى ءتان. قازاق شەبەرلەرىنىڭ قيالىندا جان-جانۋار، اڭ مەن قۇس بەينەلەنەدى. ءتۇرلى ساندىك كومپوزيتسيالار ايەل ادامنىڭ اشەكەيلەرىنەن كورىنىس تاپقان.

تۇمارشا (بويتۇمار)

بۇل - ىرىمدىق زات. بويتۇمارعا جازۋ جازىلىپ، بەدەر سۋرەتتەر تۇسىرىلگەن. قىز-كەلىنشەكتەر ونى القاعا، كىشكەنە قوراپشاعا، ءاميانعا سالىپ جۇرگەن. بولماسا بىلعارىدان، شۇبەرەكتەن جاساعان قالتاشاعا تىگەدى. تۇمارشا - كوز تيۋدەن، پالە-جالادان، اپاتتان قورعايدى دەپ سەنگەن.

جۇزىك ساقينا

ايەلدەردىڭ ساۋساعىنا تاعىلاتىن زەرگەرلىك بۇيىمنىڭ ءبىر ءتۇرى. جۇزىك نەمەسە ساقينانى زەرگەرلەر التىننان، كۇمىستەن قۇيىپ، قاقتاپ، سوعىپ، شەكىمەلەپ، قارا الا جۇرگىزىپ شيىرشىق تەمىردەن تورلاپ، نەبىر تاماشا ورنەكتەر سالىپ، اسىل تاس قوندىرىپ الۋان ءتۇرىن جاساعان. ساقينانىڭ وتاۋ جۇزىك، قۇس مۇرىن جۇزىك، تاسباقا جۇزىك سەكىلدى ت. ب. تۇرلەرى بار.

شولپى شاش تەڭگە

بۇل بۇيىمدى قىز-كەلىنشەكتەر شاشتارىنىڭ ۇشىنا تاعادى. شاش تەڭگەلەر مەن شولپىلار اسەم شيىرشىقتالعان كۇمىس ۇزبە باۋلارعا بەكىتىلگەن توعىز تەڭگەدەن تۇرادى. توعىز - قازاق ۇعىمىندا كيەلى ساننىڭ ءبىرى. ولار ءبىر-بىرىمەن ۇزىننان ۇزاق جالعاسىپ، شاشتىڭ ۇشىنا بىرگە ورىلەدى.

شاشباۋ

شاشباۋ دا ءبىر-بىرىنە سىم ۇزبەلەر ارقىلى بەكىتىلەدى. ورتالارىنا اسىل تاستاردان كوز قوندىرىلعان تەڭگەلەر تىزبەگىنەن قۇرالادى. ۇشى ءساندى شاشاقپەن، كۇمىس اشەكەيلەرمەن اسەمدەلەدى. شاشباۋ شاشتىڭ تۇبىنە بەكىتىلىپ، بۇرىممەن بىرگە سالبىراي توگىلىپ تۇرادى.

بىلەزىك

بىلەزىك سىڭار قولعا دا، قوس قولعا دا تاعىلا بەرەدى. بىرنەشە بولشەكتەن قۇرالعان، اشپالى-جاپپالى، سوم تەمىردەن تۇتاس قۇيىلعان جۇمىر تۇرلەرى بولادى. سوعان وراي ولاردى سوم بىلەزىك، جۇمىر بىلەزىك، بەس بىلەزىك دەپ بولەدى. ولاردىڭ ىشىندە شىنجىرمەن جالعاسىپ جاتاتىن بىرنەشە جۇزىگى بار بىلەزىكتەر دە كەزدەسەدى. ولارعا نەشە ءتۇرلى ورنەكتەر سالىپ، تاس قوندىرىپ، قارالا جۇرگىزىپ، بۇرالا شيراتىپ اسەمدەگەن. مۇنداي اشەكەي كوبىنە كۇمىستەن سوعىلادى.

سىرعا

قىز- كەلىنشەكتەردىڭ اسا ءسۇيىپ تاعاتىن اسەمدىك بۇيىمدارىنىڭ ءبىرى. قازاق زەرگەرلەرى جاسايتىن اي سىرعا، تاس كوزدى سىرعا، كۇمبەز سىرعا، سالپىنشاق سىرعا، ساباقتى سىرعا، شاشاقتى سىرعا دەپ ءار وڭىردە الۋان ءتۇرلى اتالاتىن سىرعالاردىڭ تۇرلەرى وتە كوپ.

قاپسىرما

قاپسىرما - ءبىر-بىرىنە توپسا ارقىلى بەكىتىلەتىن ەكى بولىكتەن تۇرادى. ولار ءۇش بۇرىش، ءسۇيىر، دوعا تارىزدەس ءار ءتۇرلى پىشىندە بولادى. قاپسىرمانىڭ بەتىنە اڭ-قۇستىڭ، اي مەن كۇننىڭ نەمەسە وسىمدىك تەكتەس ورنەكتەر سالىنىپ، تاستار قوندىرىلادى.

القا

ونى وڭىرجيەك دەپ تە اتايدى. القا ءبىر-بىرىنە شىعىرشىق ارقىلى جالعاسادى جانە بىرنەشە ءتورت بۇرىشتى اشەكەيلەردەن قۇراستىرىلادى. ءار اشەكەيدىڭ ورتاسىنا، جيەكتەرىنە اسىل تاستار ورناتادى.

ءار اشەكەيدى تاعاتىن وزىندىك ءتارتىپ پەن تالابى بار. شولپى مەن شاشباۋدى بويجەتكەندەر تاققان. تۇرمىستاعى كەلىنشەكتەر كوبىنە قاپسىرما، ساقينا، بىلەزىك پەن اي سىرعانى تاعىنعان. قازاق حالقىنىڭ زەرگەرلىك ونەرى التايدان ورالعا جانە سىرداريادان سولتۇستىك ورمان دالالارىنا دەيىنگى جەرلەرىن مەكەندەگەن كوشپەلى حالىقتار مادەنيەتىنىڭ ءداستۇرى نەگىزىندە قالىپتاستى.

ارحەولوگيالىق قازبالار جۇرگىزگەن كەزدە وسى اتالعان ايماقتاردان التىن، كۇمىس، قولادان جاسالعان، قىمبات تاستارمەن اشەكەيلەنگەن ەسكەرتكىشتەر تابىلعان. عالىمدار مەن ارحەولوگتار تابىلعان زاتتار ارقىلى قازاقتىڭ زەرگەرلىك ونەرىمەن سالىستىرىپ، ءتۇرلى-ءتۇستى اسىل تاستاردى، التىندى پايدالانۋ تاسىلدەرىنىڭ سول ۋاقىتتان بەرى كەلە جاتقانىن انىقتاعان.