قازاقتىڭ «جەتى اتا» ءداستۇرى ۇلت ساۋلىعىن ساقتايدى
استانا. قازاقپارات- قازاقتىڭ جەتى اتادان جاڭىلماۋى - ۇلت ساۋلىعىنىڭ كەپىلى. ال كەيىنگى جاستار ءۇشىن رۋلىق، اتالىق، تۋىستىق قۇندىلىق قانشالىقتى ماڭىزدى؟ بۇگىنگى قوسىلعان ەكى جاس ءبىر-ءبىرىنىڭ جەتى اتاسىن سۇراي ما؟ مۇنىڭ ماڭىزىن بىلە مە؟
قازاق بىرلىگىن ساقتادى. ويتكەنى ۇلكەنىن تىڭدادى. ءبىر جولمەن ءجۇرىپ داستۇرگە بەرىك بولدى. سوسىن ومىرگە سالاۋاتتى ۇرپاق اكەلدى.
بالقيا ءابدراحمانوۆا، استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينالىق گەنەتيكا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى:
- قازىرگى كەزدە شەتەلدىڭ عالىمدارى وسى قازاق پوپۋلياتسياسىن زەرتتەۋگە وتە كوپ قىزۋعىشىلىق تانىتىپ جاتىر. بىزدە قازاقتاردا 7 اتادان اسپاي ۇيلەنۋى ونىڭ قانىنىڭ تازالىعىن كورسەتەدى. قازاقتىڭ ۇلت ەكەنىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جەتى اتاعا دەيىن قىز الماۋ بەرىك ءداستۇر ەدى. قاننىڭ تازالىعى دەننىڭ ساۋلىعى عانا ەمەس، سانانىڭ دا دۇرىستىعى ءۇشىن قاجەت- ءتى. ءبىراق قازىر زامان باسقا.
جەتى اتاعا تولماي قىز الىسپاۋ - كەلەر ۇرپاقتىڭ دەنىنىڭ ساۋلىعى مەن قانىنىڭ تازالىعىنا ءمان بەرگەن باعزىدان بەرگى قاعيدا. بۇرىندارى تاۋكە حاننىڭ «جەتى جارعىسىندا» جازىلعان دالا زاڭىنا قايشى كەلگەن ەكى جاسقا ءولىم جازاسىنا دەيىن ۇكىم شىعارىلعان. سول كەزدەگى بيلىكتى مۇنداي قاتالدىققا بارۋعا يتەرمەلەگەن نە؟ مۇنىڭ ءمانىسى قانداي؟ ال بۇگىنگى ۇرپاق بۇل تۋرالى نە بىلەدى؟ قازاق نەگە جەتى اتادان اسىرىپ قىز العانىن كوپشىلىك بىلەدى. ءبىراق ونى جاستار ۇعا ما؟ بۇگىن الىپ ۇشقان كوڭىل ەرتەڭگى كۇندى ويلاي بەرمەيدى. سول قيىن.
بالقيا ءابدراحمانوۆا، استانا مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينالىق گەنەتيكا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى:
- مىسالى، ولاردىڭ گەندەرى ۇقساس بولعاندىقتان، ءبىرىنشى ۇرپاعىندا ول اۋرۋ رەتسەسسيۆتى، كورىنبەي تۇرعان گەندەردىڭ جيىلىگى P قۇرايدى. ال ەكىنشى، ءۇشىنشى، جەتىنشى اتالارعا كەلگەندە وسى گەندەردىڭ كورىنۋ جيىلىگى %1- كە جەتەدى. 7 اتادا گەن جاڭارادى. ال 1-2 اتادان ۇيلەنگەن وتباسىندا ساۋ بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋى سيرەك. كوبى داۋن، پاتاۋ سىندى تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋلارمەن تۋادى. ەڭ قيىنى، ولارعا ەم جوق. جازىلمايدى.
جامبىل ارتىقبايەۆ، تاريحشى:
- مىنا وتىرىقشى ەلدەردە جەتى اتا دەگەن جوق. سارت قاۋىمدارىندا، يراندىقتاردا جوق. نەگە دەسەڭىز، ولارداعى تۋىستىق جۇيە كورشىلىك جۇيەگە باعىنادى. ال ەندى ءبىزدىڭ داستۇرىمىزدە ول تۋىستىق جۇيەگە باعىنادى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا جىل سايىن 240000 شاقالاق تۋعاننان كەيىن 28 كۇن ىشىندە شەتىنەيدى. بۇدان بولەك، ءبىر ايدان بەس جاسقا دەيىنگى 170000 بالا قايتىس بولادى. بۇلاردىڭ بارلىعى - تۋىس ادامداردىڭ ءوزارا نەكەلەسۋىنەن تۋىنداعان جاعداي. مۇنىڭ سىرتىندا مىڭداعان بالا مۇگەدەك بولىپ تۋادى.
www.24.kz