قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ۇسىنىسىن قابىلداۋعا دايىنبىز - يوردانيا ەلشىسى

استانا. KAZINFORM - يوردانيا جاڭارتىلعان ەنەرگيا، حيميا، ءدارى-دارمەك جانە جەڭىل ونەركاسىپ سالالارىندا قازاقستانمەن ءوزارا تاجىريبە الماسىپ، ينۆەستيتسيا جاساۋعا پەيىلدى.

ال قازاقستاننان تاۋ-كەن ءوندىرىسى مەن اتوم ەنەرگيا سالالارى بويىنشا قارىمتا بايلانىس بولۋىن قالايدى.

Kazinform شەتەلدىك ديپلوماتتارمەن سۇحباتتار سەرياسى اياسىندا يوردانيا حاشيميت كورولدىگىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلشىسى حامزا ماحمۋد يۋسەف ءال-وماريمەن سۇحباتتاستى.

- قۇرمەتتى حامزا ءال-وماري مىرزا، قازاقستان مەن يوردانيا اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناعالى 30 جىلدان استى. وسى جىلدار ىشىندە 30 دان اسا ەكىجاقتى كەلىسىمگە قول قويىلدى. ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس قالاي دامىپ جاتىر؟

- ەكى مەملەكەت اراسىندا ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناعان 1993-جىلدان بەرى يوردانيا مەن قازاقستان باسشىلارى ەكىجاقتى قاتىناستى نىعايتۋعا جانە ونى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋگە بار كۇش-جىگەرىن سالىپ كەلەدى. 2007-جىلى اممان مەن استانادا ەلشىلىكتەرىن اشىپ، جۇمىسقا كىرىستى. سول ۋاقىتتان بەرى ەلارالىق ەكونوميكالىق، مادەني جانە ساياسي بايلانىستار ءوزارا قارىم- قاتىناسىمىزدىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى فاكتورىنا اينالدى. وسى جىلدار ىشىندە ۇلى مارتەبەلى كورول ابداللا II ءال-حۋسەين قازاقستانعا 7 رەت رەسمي ءىس-ساپارمەن كەلىپتى. ەكى ەل كوپتەگەن حالىقارالىق ماسەلەلەر بويىنشا، سونىڭ ىشىندە تاياۋ شىعىستاعى بەيبىتشىلىك پروتسەسى، ەكى مەملەكەتتىڭ قاتار ءومىر ءسۇرۋ پرينتسيپى مەن ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قارارلارى نەگىزىندە حالىقارالىق ساحنادا ءبىر-بىرىنە قولداۋ كورسەتۋ بويىنشا ورتاق ۇستانىمدارعا يە. سونداي-اق ۇلى مارتەبەلى كورول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى مارتەبەلى قاسىم-جومارت توقايەۆ مىرزامەن 2019-جىلعى 25-قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتە وتكەن ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ وتىرىستارىندا كەزدەسكەنىن ايتا كەتكىم كەلەدى.

- قازاقستان مەن يوردانيا اراسىنداعى تاۋار اينالىمى بيىلعى جارتى جىلدىقتا 4,8 ملن اقش دوللارى كولەمىندە بولدى. اسا كوپ ەمەس، ءبىراق قالاي بولعاندا دا ەلارالىق ساۋدا- ساتتىقتاعى قالىپتاسقان ءۇردىستىڭ جەمىسى بار. وسى ورايدا ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا پەرسپەكتيۆالارى مەن مۇمكىندىكتەرى تۋرالى نە ايتاسىز؟

- ءسىزدىڭ ەلگە ەلشى بولىپ وتكەن جىلدىڭ قىركۇيەگىندە كەلدىم. سودان بەرى ىنتىماقتاستىقتىڭ ەكى ەلگە دە ءتيىمدى تىڭ مۇمكىندىكتەرى كوپ ەكەندىگىن بايقادىم. قازىرگى ۋاقىتتا ەكى ەل دە تاۋ-كەن ونەركاسىبى، ساۋدا، ەنەرگەتيكا جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالالارىنا اسا نازار اۋدارىپ وتىر.

يوردانيادا قازاقستانعا يمپورتتاۋعا بولاتىن جانە قازاقستان نارىعىندا سۇرانىسقا يە بولاتىن ونىمدەر بار. مىسالى، ءدارى- دارمەكتەر، وزىق تەحنولوگيالار، توقىما ونىمدەرى، فوسفات، كالي، تىڭايتقىشتار، جەمىستەر، كوكونىستەر، ءزايتۇن مايى جانە ءولى تەڭىز ونىمدەرى. مەن بۇل تۇرعىدا يوردانيا قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ۇسىنىسىن قابىلداۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزگىم كەلەدى.

مەنىڭ ويىمشا، كورول II ابداللا جانە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باسىشىلعىمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ بارلىق سالالارىندا مول مۇمكىندىك اشاتىنى ءسوزسىز. ەكى ەل باسشىلارى يوردانيا مەن قازاقستان اراسىنداعى باۋىرلاستىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋ ءۇشىن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ تۇرادى. ولار نيۋ-يوركتە ەكى رەت كەزدەسىپ، ەكىجاقتى قاتىناستاردى دامىتۋعا باسىمدىق بەرۋگە كەلىستى. بۇل يوردانيانىڭ قازاقستانمەن قارىم-قاتىناسقا زور ءمان بەرەتىنىن كورسەتەدى.

- ەكى ەل اراسىندا قازاقستان- يوردانيا ۇكىمەتارالىق كوميسسياسى جۇمىس ىستەيدى. سونداي- اق، قازاقستان-يوردانيا پارلامەنتارالىق دوستىق توبى بار. وسى اتالعان بىرلەستىكتەر ەكى ەلدىڭ ءتۇرلى سالاداعى ىنتىماقتاستىعىنىڭ نىعايۋىنا قانشالىقتى ىقپال ەتىپ وتىر؟

- يوردانيا مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتتەرىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ كەزدەسۋلەرى بارىسىندا ەكىجاقتى ساۋدا كولەمىن ۇلعايتۋ ءۇشىن ماڭىزدى تالقىلاۋلار جۇرگىزىلدى. وسى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ساۋدا جانە ينۆەستيتسيالىق قاتىناستاردى نىعايتۋ ءۇشىن جانە بۇرىنعى كەلىسىمدەردى جانداندىرۋ ماقساتىندا امماندا بەسىنشى ۇكىمەتارالىق بىرلەسكەن كوميسسيا جانە بىرلەسكەن بيزنەس كەڭەس جيىندارى وتەدى. ساۋدا كولەمىن ۇلعايتۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن قيىندىقتاردى ەڭسەرۋ بويىنشا تالقىلاۋلار جۇرگىزىلەدى. سونىڭ ىشىندە تاسىمالداۋ جانە لوگيستيكا شىعىندارىن ازايتۋ، سونداي-اق ەكى ەل اراسىنداعى تىكەلەي اۋە رەيستەرىنىڭ بولماۋى سەكىلدى ماسەلەلەردى تالقىلايدى.

يوردانيا مەن قازاقستاننىڭ تۋريزم سەكتورىنداعى مۇمكىندىكتەردى كەڭىنەن پايدالانۋ ءۇشىن ەكى ەل تاراپىنان قابىلدانىپ جاتقان ءىس- شارالاردىڭ ءتيىمدى بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. استانادا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارمەن كەزدەسۋلەرىمدە ەكى ەلدەگى تۋروپەراتورلارعا مۇمكىندىكتەر ەسىگىن اشۋ، يوردانيا مەن قازاقستان ءۇشىن تابىستى تۋريستىك نارىقتارعا نازار اۋدارۋ ماقساتىندا ءبىرقاتار ءىس-شارالار مەن يدەيالار ۇسىنىلدى. ماسەلەن، ءبىز يوردانياداعى تاريحي جەرلەردەن، اسىرەسە يۋنەسكونىڭ بۇكىل الەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگەن جانە الەمنىڭ جاڭا جەتى كەرەمەتىنىڭ ءبىرى سانالاتىن پەترا (ەسكى قالا - رەد.) سياقتى مادەني ورىنداردان قازاقستاندىق تۋريستەردى كوپتەپ كورگىمىز كەلەدى. قازىر ەكى ەل ءوزارا ۆيزاسىز رەجيم ورناتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزۋ جۇمىستارىمەن اينالىسىپ جاتىر. يوردانيالىق ورگاندار بىرنەشە مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىنا، سونىڭ ىشىندە قازاقستان ازاماتتارىنا شەكارالىق بەكەتتەردە ۆيزا بەرە الادى. سونىمەن قاتار، وتكەن جىلى يوردانيانىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ەلەكتروندى ۆيزا بەرۋ جۇيەسىن ىسكە قوستى. تاعى ءبىر جاعىمدى جاڭالىق - ەكى باعىتتا دا جولاۋشىلار مەن جۇك تاسىمالىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن يوردانيا مەن قازاقستان اراسىندا تىكەلەي اۋە قاتىناسىن ورناتۋ مۇمكىندىگى تالقىلانىپ جاتىر.

- يوردانيالىق كاسىپكەرلەردى قازاقستاندا قاي سالالار قىزىقتىرادى؟

- يوردانيادا ونەركاسىپ وتە جاقسى دامىعان. اسىرەسە جاڭارتىلعان ەنەرگيا، حيميا، ءدارى- دارمەك جانە جەڭىل ونەركاسىپ سەكىلدى سالالاردا يوردانيانىڭ جەتىستىگى وتە كوپ. سول سەبەپتى، يوردانيا وسى سالالاردا قازاقستانمەن ءوزارا تاجىريبە الماسىپ، ينۆەستيتسيا جاساۋعا پەيىلدى. ال قازاقستاندا تاۋ- كەن ءوندىرىسى مەن اتوم ەنەرگيا سالالارى جەتىك دامىعان، سول سەبەپتى قازاقستان تاراپى يوردانيامەن وسى سالالاردا تاجىريبە الماسىپ، ينۆەستيتسيا جاساۋ جاعىن قاراستىرسا دەيمىن.

ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستارىنا كەدەرگى بولىپ وتىرعان ماسەلە - تىكەلەي تاسىمال جولدارىنىڭ بولماۋى. ءقازىر وسى ماسەلەنى شەشۋگە تىرىسىپ جاتىرمىز. بۇل ماسەلە ورايىمەن جۇزەگە اسسا، ەكى ەلدىڭ دە مۇددەسى ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىندىكتەردىڭ ەسىگى اشىلارى ءسوزسىز.

- قازاقستان مەن يوردانيانىڭ اراسىنداعى مادەني- گۋمانيتارلىق بايلانىس تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- يوردانياداعى كەيبىر وقۋ ورىندارى، سونىڭ ىشىندە يوردانيا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ كەيبىر بولىمدەرى اسا تانىمال عۇلاما عالىم ءابۋ ناسىر ءال-فارابيدىڭ ەسىمىمەن اتالادى. سونداي-اق يوردانيادا قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا ارنالعان الدەنەشە ءىس-شارا وتكىزىلدى ءارى اممان قالاسىنىڭ ءبىر كوشەسىنە جانە اتاقتى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كىتاپحاناسىنا ابايدىڭ ەسىمى بەرىلدى.

يوردانيا مەن قازاقستان اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ قارقىندى دامىپ جاتقان تاعى ءبىر باعىتى - ءبىلىم سالاسى. قازاقستاننىڭ ءتورت ۋنيۆەرسيتەتىندە 300 گە جۋىق يوردانيالىق ستۋدەنت ءبىلىم الادى. ويتكەنى قازاقستاندا ءبىلىم ساپاسى وتە جوعارى. قازاقستاننىڭ ءبىلىم سالاسىن دامىتۋ ورايىنداعى جاڭا باستامالارى مەن باعدارلامالارى كوڭىل كونشىتەدى. الەمدەگى الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن اشۋ جوسپارلانعانىنان حاباردارمىن. بۇل - وتە ماڭىزدى قادامدار. ساتتىلىك تىلەيمىن!

سۇحباتتاسقان: نۇرلان قابداي ۇلى