قازاقستانداعى مۇناي سالاسى قالاي جاڭارىپ جاتىر
استانا. KAZINFORM - شىلدە ايىندا ەل ۇكىمەتى مۇناي وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ 2025- 2040 -جىلدارعا ارنالعان ۇزاقمەرزىمدى تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى. جاڭا ستراتەگيا ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا قالاي اسەر ەتەدى - Kazinform اناليتيكالىق شولۋشىسىنىڭ ماتەريالىنان وقىڭىز.
قۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ جانە جاڭا نارىقتار
قۇجات مۇناي وڭدەۋ جانە مۇناي حيمياسى سالاسىنداعى نەگىزگى باعدارلاردى ايقىندايدى، سونداي-اق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋعا، ەكسپورتتىق الەۋەتتى كەڭەيتۋگە جانە ورنىقتى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە اۋقىمدى ينۆەستيتسيالار سالۋدى كوزدەيدى. بۇل قازاقستاننىڭ ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازيا نارىقتارىنداعى پوزيتسياسىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
تۇجىرىمداماعا سايكەس، قازاقستان وڭدەۋ قۋاتتارىن ەكى ەسەدەن استام ارتتىرۋدى جوسپارلاپ وتىر - اعىمداعى 18 ميلليون توننادان جىلىنا 39 ميلليون تونناعا دەيىن جەتەدى. ق ر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، بۇل كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزۋ قولدانىستاعى مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن (ءموز) جاڭعىرتۋ، سونداي-اق جاڭا مۇناي- حيميا كەشەنىن سالۋ ەسەبىنەن مۇمكىن بولادى.
مۇناي-گاز ساراپشىسى، PACE Analytics ديرەكتورى اسقار يسمايلوۆ مۇنايدى قايتا وڭدەۋ بويىنشا نەگىزگى ماقساتتارعا قول جەتكىزگەن كەزدە ءبىزدىڭ ەلىمىز ىشكى نارىقتىڭ قاجەتتىلىكتەرىن جابا الادى دەپ سانايدى.
- قازاقستان قازىرگىدەن ەكى ەسەگە جۋىق كوبىرەك مۇناي وڭدەۋدى جوسپارلاپ وتىر. سونداي-اق، وڭدەۋ تەرەڭدىگىن الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس كەلەتىن � عا دەيىن جاقسارتۋ نيەتى بار. بۇل، بىرىنشىدەن، ىشكى قاجەتتىلىكتى تولىق وتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەكىنشىدەن، ەكسپورتتى دامىتۋعا بولادى. ەگەر ءبارى ويداعىداي ىسكە اسسا، وندا جاڭا جۇمىس ورىندارى قۇرىلادى، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى ساراپشى.
قازاقستانداعى مۇنايدى قايتا وڭدەۋ تەرەڭدىگى بۇگىندە �- 89 دەڭگەيىندە.
مۇناي وڭدەۋ ستراتەگياسىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى:
• ىشكى نارىقتى ساپالى مۇناي ونىمدەرىمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ، بۇل جەردە ۋربانيزاتسيا مەن ونەركاسىپتىڭ دامۋى ەسەبىنەن تۇتىنۋ كولەمى جىلىنا 1,5-2%- عا وسەدى دەگەن بولجامعا سۇيەنەمىز؛
• 2040 -جىلعا قاراي ەكسپورتتىڭ جالپى ءوندىرىس كولەمىندەگى ۇلەسىن 0 عا دەيىن ارتتىرۋ ماقساتىندا قىتاي، ءۇندىستان جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ نارىقتارىنا باعىتتالعان ەكسپورتتى كۇشەيتۋ؛
• 5 ميلليارد دوللارعا دەيىن ينۆەستيتسيا تارتا وتىرىپ، پوليمەرلەر مەن تىڭايتقىشتار ءوندىرىسىن قوسا العاندا، جاڭا تىزبەكتەر قۇرۋ ارقىلى مۇناي- گاز حيمياسىن دامىتۋ؛
• قايتا وڭدەۋدى تەرەڭدەتۋ جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ ەسەبىنەن ج ءى ءو ۇلەسىن ارتتىرۋ؛
• زاۋىتتاردى جاڭعىرتۋ جانە ك6+ ەكولوگيالىق ستاندارتىن ەنگىزۋ؛
• تەحنولوگيالارمەن الماسۋ ءۇشىن حالىقارالىق كومپانيالارمەن سەرىكتەستىكتى قوسا العاندا، رەتتەۋشىلىك بازانى جانە كادرلىق الەۋەتتى جەتىلدىرۋ.
قازاقستانداعى مۇناي وڭدەۋ سالاسىنىڭ دامۋى جاھاندىق سىن- قاتەرلەرگە، سونىڭ ىشىندە ازياداعى مۇناي ونىمدەرىنە سۇرانىستىڭ ارتۋىنا بەيىمدەلۋ قاجەتتىلىگىمەن دە بايلانىستى. ماسەلەن، حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق اگەنتتىكتىڭ مالىمەتىنشە، مۇنايعا، دەمەك، مۇناي ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس 2050 -جىلعا دەيىن ارتا بەرەدى. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە دامۋشى ازيا ەلدەرىنە قاتىستى، وندا حالىق سانى دا، اۆتوموبيلدەر سانى دا ارتىپ كەلەدى.
«ەۋرازيالىق مونيتورينگ» ساراپتامالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى الىبەك تاجىبايەۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇناي وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسى - جاي عانا سالالىق قۇجات ەمەس، قازاقستاننىڭ بۇكىل ونەركاسىپتىك ساياساتى ءۇشىن ستراتەگيالىق باعدار. قابىلدانعان قۇجات ينۆەستورلار ءۇشىن ۇزاق مەرزىمدى جانە بولجامدى ويىن ەرەجەلەرىن بەلگىلەيدى، ءوندىرىس قۋاتتارىن جاڭعىرتۋعا جانە قايتا وڭدەۋدىڭ تەحنولوگيالىق دەڭگەيىن ارتتىرۋعا كەڭىستىك اشادى.
- وڭدەۋ قۋاتتارىن نىعايتۋ شيكىزاتتى تەرەڭىرەك وڭدەۋگە، مۇناي ونىمدەرىنىڭ يمپورتىنا تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا، دەمەك، ىشكى ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ۇدەرىس ماشينا جاساۋدان لوگيستيكاعا دەيىنگى ارالىقتاعى ىرگەلەس سالالاردىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرىپ، «تىزبەكتى ءوسىم» اسەرىن تۋدىرارى ءسوزسىز. ۇزاق مەرزىمدى جانە ناقتى بەلگىلەنگەن باعىت قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق جانە ازيالىق نارىقتارداعى، اسىرەسە جەتكىزىلىمدەردىڭ تۇراقتىلىعى مەن ءونىمنىڭ جوعارى ساپاسى باعالاناتىن كوپجاقتى ەكونوميكالىق باستامالار اياسىنداعى ۇستانىمىن نىعايتادى. مۇنداي جاعدايدا مۇناي وڭدەۋ جاي عانا سالا ەمەس، ەلدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن ەسەلەپ ارتتىرۋعا قابىلەتتى ونەركاسىپتىك ءوسىم نۇكتەسىنە اينالۋدا، - دەدى ساياساتتانۋشى.
ەكسپورتتى 0 دەيىن ارتتىرۋ
تۇجىرىمداماداعى باسىم مىندەتتەر قاتارىندا 2040 -جىلعا قاراي جالپى ءوندىرىس كولەمىندەگى ەكسپورت ۇلەسىن 0 عا دەيىن ارتتىرۋ كورسەتىلگەن. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ماقسات ءورشىل، ءبىراق وعان جەتۋگە بولادى. بۇل ءۇشىن قازاقستاندا بىرنەشە فاكتور بىرەگەي ۇيلەسىم تاپقان: ەۋرازيانىڭ ءىرى نارىقتارى اراسىنداعى قولايلى گەوگرافيالىق ورنالاسۋى، باي رەسۋرستىق بازاسى جانە ە ا ە و، قىتاي مەن پارسى شىعاناعى ەلدەرىن بايلانىستىراتىن كولىك- لوگيستيكالىق باعىتتارعا قولجەتىمدىلىگى.
- ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن وڭدەۋ تەرەڭدىگىنە جانە زاماناۋي ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى ساقتاۋعا باسا نازار اۋدارا وتىرىپ، دايەكتى جاڭعىرتۋ قاجەتبولادى. بۇل ءونىمنىڭ سىرتقى نارىقتارداعى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى، - دەپ اتاپ ءوتتى ا. تاجىبايەۆ.
وسى رەتتە ەكسپورتتىق ينفراقۇرىلىمدى كەڭەيتۋ، ونىڭ ىشىندە كاسپييدەگى پورتتار مەن شىعىس جانە باتىس باعىتتاعى تەمىرجول ماگيسترالدارىن دامىتۋ دا ماڭىزدى بولماق.
مۇناي- گاز سالاسىنىڭ ساراپشىسى اسقار يسمايلوۆ ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكا سەكتورىنداعى ىشكى قاجەتتىلىكتەر مەن نارىقتىڭ سىرتقى مۇمكىندىكتەرى اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى وزگەرتە الاتىن بولجامدى قادامداردى اتاپ ءوتتى.
- تۇجىرىمداما جۇمىس ىستەپ تۇرعان م ءو ز-دى كەڭەيتۋ جانە جاڭالارىن ىسكە قوسۋ ەسەبىنەن ىشكى قاجەتتىلىكتەردى جابۋدى كوزدەيدى. وسىدان كەيىن جالپى ءوندىرىس كولەمىنىڭ شامامەن 0 ىن وزبەكستان، قىتاي، ءۇندىستان، پاكىستان سەكىلدى جىلدام ءوسىپ كەلە جاتقان نارىقتارعا ەكسپورتقا باعىتتاۋعا بولادى، - دەدى ا. يسمايلوۆ.
بۇل ماسەلەدە قازاقستاننىڭ قازىردىڭ وزىندە بەنزين مەن ديزەلدى ەكسپورتتاۋ تاجىريبەسى بار ەكەنى جانە مەملەكەتتىڭ ءتيىستى قولداۋىمەن ەكسپورتتىق باعىت تۇراقتى تابىس كوزىنە اينالۋى مۇمكىن ەكەنى ماڭىزدى.
ينۆەستيتسيا تارتۋ
قۇجاتتا قازاقستاننىڭ 30 ميلليارد باررەل مۇناي قورى بار ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، سەرىكتەستەردەن شەتەلدىك ينۆەستيتسيا تارتۋ پەرسپەكتيۆاسى كورسەتىلگەن.
- «جاسىل» ەنەرگياعا جاھاندىق بەتبۇرىس جاعدايىندا بۇل ەلدى شيكىزات ەكسپورتىنان جوعارى تەحنولوگيالىق وڭدەۋگە كوشۋدە وڭىرلىك كوشباسشى رەتىندە كورسەتەدى. اتالعان شارا ەكونوميكانىڭ مۇناي باعاسىنىڭ اۋىتقۋىنا تاۋەلدىلىگىن ازايتۋى مۇمكىن، - دەپ مالىمدەدى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى.
شيكىزات دەرجاۆاسىنا اينالامىز با؟
قابىلدانعان شيكىزات بازاسى جونىندەگى تۇجىرىمداما ءىرى كەن ورىندارىنا باعدارلانعان. اسقار يسمايلوۆتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، بۇل كەن ورىندارى ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمدەرمەن رەتتەلەدى، ال بۇگىندە ءموز- ءدى مۇنايمەن تولىق جۇكتەۋدى قامتاماسىز ەتەتىن جەتىلگەن كەن ورىندارى باسىمدىققا يە بولا الماي وتىر. مۇنداي كەلىسىمدەر مەملەكەت پەن ينۆەستور اراسىنداعى كەن ورنىن يگەرۋ تۋرالى شارتتى بىلدىرەدى. وندا ينۆەستور قاراجات سالادى (تاۋەكەلدەر سونىڭ ىشىنە كىرەدى)، ال ونىڭ ورنىنا وندىرىلگەن ءونىمنىڭ ءبىر بولىگىن جانە جەر قويناۋىن يگەرۋ قۇقىعىن الادى.
- تەڭىز كەن ورنى بويىنشا 2033 -جىلى تاعى قانداي كەلىسىمدەرگە كەلەتىنى بەلگىسىز، ال قاشاعان جوباسىنىڭ 2041 -جىلعا دەيىنگى وبك (ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىم - رەد.) مەرزىمى بار. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن، وبك بويىنشا بۇل كەن ورنىنىڭ بارلىق مۇنايى ەكسپورتقا جىبەرىلەدى. مەنىڭ ويىمشا، ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بۇل ءبولىمدى پىسىقتاۋى كەرەك. ايتپەسە، مۇناي وڭدەۋ كولەمىن ۇلعايتۋ بويىنشا بارلىق جۇمىس ءتيىمسىز بولىپ، ەلدەگى وتىن-ەنەرگەتيكا سالاسى تۇرالاپ قالادى، - دەدى ا. يسمايلوۆ.
ەكونوميكالىق اسەر
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، تۇجىرىمداما مىندەتتەرى ورىندالسا، ونىڭ ەكونوميكالىق اسەرى ايقىن. بۇل - ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ءوسۋى، ينۆەستيتسيا تارتۋ، جاڭا سالالاردى دامىتۋ، ىشكى نارىقتا نەعۇرلىم ساپالى جانە ەكولوگيالىق تازا مۇناي ونىمدەرى. جالپى، بۇل قازاقستاننىڭ يندۋستريالانۋى مەن تەحنولوگيالىق دەربەستىگىن ارتتىرۋعا جاسالعان قادام بولماق.
تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ كەزىندە حالىقارالىق كەلىسىمدەر شەڭبەرىندە ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتار جاساۋ قوسىمشا اسەر بەرەدى، بۇل قازاقستاننىڭ الەمدىك نارىقتىڭ نەگىزگى سەگمەنتتەرىندەگى پوزيتسياسىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بولاشاقتا بۇل ەكسپورتتىڭ ءوسۋىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار حالىقارالىق ەكونوميكاداعى بەدەلى تۇراقتىلىققا، بولجامدىلىققا جانە ءوندىرىستىڭ جوعارى ستاندارتتارىنا نەگىزدەلەتىن سەنىمدى جانە تەحنولوگيالىق ارىپتەس رەتىندەگى ەلدىڭ بەينەسىن قالىپتاستىرۋدى بىلدىرەدى.
ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ تۇسىندىرۋىنشە، قابىلدانعان ستراتەگيانى ىسكە اسىرۋ بيىل مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن تسيفرلاندىرۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبالاردان باستالادى.
اۆتور
باقىتجان سەرىك ۇلى