قازاقستانداعى ەڭ كونە كاتوليك شىركەۋى قايدا ورنالاسقان

پەتروپاۆلدىڭ ورتالىعىندا قازاقستانداعى ەڭ كونە كاتوليك ماحاللالارىنىڭ ءبىرى - يسانىڭ اسا قاسيەتتى جۇرەگى شىركەۋى بار. Kazinform اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ ماتەريالىندا 100 جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن سالىنعان عيماراتتىڭ تاريحى تۋرالى باياندالادى.

مۇراعات قۇجاتتارىنا سايكەس، قالانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان قازاقستان كونستيتۋتسياسى كوشەسىندەگى عيباداتحانانى 1911-1912 -جىلدارى جەر اۋدارىلعان پولياكتار مەن نەمىستەر سالعان.

ول كەزدە پەتروپاۆلدا 3 مىڭنان استام ءدىني قاۋىم مۇشەلەرى تۇرعان. عيباداتحانانىڭ اعا پوپى دجوزەف سەنۆايتيس بولدى.

«كيەلى قازاقستان» ەنسيكلوپەدياسىندا وبلىستىق مەملەكەتتىك ارحيۆتەگى قۇجاتتاردى قۇپياسىزداندىرۋ كەزىندە قالادا كەڭەس وكىمەتى كەزىندە 1928 -جىلعا دەيىن لەنين كوشەسىندە (قازىرگى قازاقستان كونستيتۋتسياسى كوشەسى) ورنالاسقان كوستەلدە ريم-كاتوليكتىك ءدىندار توبى بولعانىن كورسەتەتىن قۇجاتتار تابىلعانى تۋرالى قۇجاتتار تابىلدى.

كوستەل تۋرالى مالىمەتتەر «گۋبەرنيا اتقارۋ كوميتەتى 1921- 1928 ج ج. اقمولا اكىمشىلىك ءبولىمى» قورىنىڭ ماتەريالدارىندا بار. اكىمشىلىك ءبولىم سول جىلدارى ءدىني بىرلەستىكتەر مەن جاماعاتتاردى تىركەپ، باقىلاۋعا العان.

«ⅩⅨ عاسىردىڭ اياعىندا پەتروپاۆل قالاسىنىڭ ريم-كاتوليك قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرى س. ر. ۆونسوۆيچ، ك. و. دوبروۆولسكي، ر. ي. كلوپوتوۆسكي جانە ت. ب. دالا ولكەسىنىڭ گەنەرال- گۋبەرناتورىنا، ىشكى ىستەر مينيسترىنە، ارحيەپيسكوپقا پەتروپاۆل قالاسىندا كوستەل سالۋعا رۇقسات سۇراپ، بىرنەشە رەت ءوتىنىش ءبىلدىردى. اقىرىندا، مۇنداي رۇقسات 1898- 1908 ج ج. (ناقتى كۇنىن انىقتاۋ مۇمكىن بولمادى) الىندى. شىركەۋ كاتوليكتىك قاۋىمداستىق مۇشەلەرى جيناعان قاراجاتقا سالىندى، قۇرىلىسقا رۇقسات سۇراعان وتىنىشكە پەتروپاۆل قالاسى مەن ونىڭ ماڭايىنداعى 205 تۇرعىن قول قويدى. پەتروپاۆلدىڭ 1910 -جىلعى كارتاسىندا شىركەۋ قۇرىلىسىنا بولىنگەن اۋماق كورسەتىلگەن، بۇل اۋماق قالا باعىمەن، مۇسىلمان زيراتىمەن جانە جاڭا اۋرۋحانامەن شەكتەسەدى» دەلىنگەن ەنتسيكلوپەديادا.

«اقمولا وبلىسىنىڭ ەستەلىك كىتابى. 1914 -جىلعى مەكەنجاي- كۇنتىزبەدە» (ومبى، 1914) وسى جىلدارى پەتروپاۆلدا «1 سوبور، 6 پراۆوسلاۆيە شىركەۋى، 1 ريم-كاتوليك شىركەۋى، ەۆرەي سيناگوگاسى، 6 مۇحاممەد مەشىتى…» بولعانى تۋرالى اقپارات بار.

«1924 -جىلى پەتروپاۆلداعى ءدىني بىرلەستىكتەر مەن توپتاردى تىركەۋ كىتابىندا» 7-نومەرمەن كوستەل جانىنداعى ريم-كاتوليك توبى جازىلعان.

«1925 -جىلعا ءدىني توپتارمەن جانە قاۋىمدارمەن كەلىسىم-شارتتار جاساۋ جانە ءدىني عيماراتتاردى ساقتاندىرۋ تۋرالى اكىمشىلىك ءبولىمنىڭ گۋبەرنيا اتقارۋ كوميتەتىمەن حات الماسۋى» ىسىندە ساقتاندىرىلعان شىركەۋلەر، مەشىتتەر مەن عيبادات ۇيلەرىنىڭ ءتىزىمى، ءار عيماراتتىڭ مەكەنجايى بار. بۇل تىزىمدە № 16 بولىپ كوستەل تۇر.

باستاپقىدا شىركەۋ اعاش عيماراتتا ورنالاسقان. ول جەردە كاتوليكتەردىڭ بالالارىن ساۋاتتىلىققا ۇيرەتەتىن جەكسەنبىلىك مەكتەپ تە بولدى. كسەندز دە سول عيماراتتا تۇرعان.

ءبىراق شىركەۋدىڭ اۋدانى شاعىن بولعاندىقتان، كاتوليك قاۋىمداستىعى دالا ولكەسىنىڭ گەنەرال- گۋبەرناتورى مەن ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە بۇرىننان بار اعاشتان سالىنعان كستەل جانىنا جاڭا كىرپىش شىركەۋ سالۋ تۋرالى وتىنىشپەن جۇگىندى.

1917 -جىلعى قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن شىركەۋ ۇلتتاندىرىلدى. سول ۋاقىتتان بەرى عيمارات ونداعان جىلدارعا ءوزىنىڭ باستاپقى ماقساتىن جوعالتتى.

قالانىڭ بايىرعى تۇرعىندارىنىڭ ايتۋىنشا، وتكەن عاسىردىڭ 20-جىلدارى شىركەۋ مۇناراسى بۇزىلىپ، عيمارات قويماعا اينالدىرىلعان. 30-جىلدارى عيمارات وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىلارىنا ارنالعان تۇرعىن ءۇي رەتىندە قايتا سالىندى.

وندا تۇرعىن بولمەلەردەن بولەك پەتروپاۆلعا كەلەتىن جوعارعى پارتيا قىزمەتكەرلەرىنە ارنالعان بولمەلەر مەن اسحانا بولدى. 1956 -جىلدان باستاپ عيماراتتا بالاباقشا ورنالاسقان.

«…الەكساندر كوتسەرۋبا «بوگەت شىركەۋ» ماقالاسىندا بىلاي دەپ جازادى: «كاتوليكتەر شىركەۋدى توڭكەرىسكە دەيىن ءوز قاراجاتىنا سالدى. ودان كەيىن ونىڭ ىشىندە كوميسسارلار وتىردى، پارتيا جەتەكشىلەرى تۇردى، مۋزىكا مەكتەبى مەن بالاباقشا بولدى. جاپپاي جەكەشەلەندىرۋ كەزەڭىندە عيماراتقا كۇماندى كومپانيا قونىستانىپ، ول بانكروتقا ۇشىراعاننان كەيىن شىركەۋ قالالىق مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىنا بەرىلدى. ساۋىققويلار ونىڭ ىشىندە تابىس اكەلەتىن مەكەمە، باسقاشا ايتقاندا، كازينو ورنالاستىرعىسى كەلدى، ول ءۇشىن تاريحي قۇندى عيماراتتى قايتا جوبالاپ، وعان بەس كابينا قوسىپ سالدى»، - دەلىنگەن ەنسيكلوپەديادا.

عيماراتتى ءدىني ماقساتىنا قايتارۋ ۇزاق جانە قيىن بولدى. ريم-كاتوليك قاۋىمداستىعىنىڭ مۇشەلەرى قالانىڭ جانە ونىڭ توڭىرەگىندەگى بايىرعى تۇرعىنداردان بۇل عيماراتتىڭ شىن مانىندە عيباداتحانا بولعانى جانە وندا ءىس جۇزىندە قىزمەت اتقارىلعانى تۋرالى دالەلدەر جينادى.

پەتروپاۆل قالاسىنداعى ساۋلەت-تاريحي نىساندارعا عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزگەن رەسپۋبليكالىق «قازپروەكترەستاۆراتسيا» ينستيتۋتى تاعايىنداۋدى راستاپ، نىساندى ءدىني ساۋلەت ەسكەرتكىشى رەتىندە مەملەكەت قورعاۋىنا قابىلداۋدى ۇسىندى.

تەك 1999 -جىلى عيمارات «قاسيەتتى ترويتسانىڭ» ريم-كاتوليك پريحودىنا بەرىلدى. شىركەۋ قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى.

عيباداتحانا 2002 -جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ تۇر.