قازاقستاندا ازيا ساۋداسى مەن مادەنيەتىن قاتار الىپ جۇرەتىن قاۋىمداستىق قۇرىلدى
استانا. KAZINFORM - استانادا «قازاقستان- ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ قاۋىمداستىعى» ز ت ب قۇرىلىپ، ونىڭ ءتورالقاسىنىڭ العاشقى وتىرىسى ءوتتى.
ءتورالقانىڭ قۇرامىنا ەلگە بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، ساياسي جانە مادەنيەت قايراتكەرلەرى ەنگەن. اتاپ ايتقاندا، ءتورالقا مۇشەلىگىنە قازاقستاننىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، پروفەسسور دۇيسەن قاسەيىنوۆ، ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ كەڭەسشىسى، قازاقستاننىڭ مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ەرالى توعجانوۆ، ق ر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، ەكونوميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، قازاقستاننىڭ مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى نۇرتاي سابيليانوۆ، ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى، قازاقستاننىڭ مەملەكەت قايراتكەرى، ديپلومات ايگۇل قۇسپان، ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق قاتىناستار، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ حاتشىسى، قازاقستاننىڭ مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى دارحان قىدىرالى، قازاقستاننىڭ ساياسات جانە قوعام قايراتكەرى، ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى جانداربەك كاكىشەۆ، ق ر ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى قايرات تورەبايەۆ، ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى ەربول تاسجۇرەكوۆ، «قازاقستان- ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ قاۋىمداستىعى» باسقارما ءتوراعاسى قانات بەيسەك كىرىپ وتىر.
جيىندا كۇن تارتىبىنە ەنگىزىلگەن ماسەلەلەر بويىنشا ءتورالقانىڭ ءتوراعاسى مەن حاتشىسى سايلاندى. قاۋىمداستىق جارعىسىنا سايكەس، ءتوراعا - كونسۋلتاتسيالىق-كەڭەسشى ورگاننىڭ قىزمەتىنە باسشىلىق جاسايدى، پرەزيديۋم مۇشەلەرىنىڭ اراسىنان سايلانادى. ال ءتورالقا حاتشىسى پرەزيديۋم مۇشەسى بولىپ تابىلمايتىن، كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى ورگاننىڭ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋشىلىق، اقپاراتتىق جانە تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋدى جۇزەگە اسىراتىن لاۋازىمدى ادام.
ءتورالقا مۇشەسى ەرالى توعجانوۆتىڭ ۇسىنىسىمەن ءتوراعالىققا دۇيسەن قاسەيىنوۆ سايلاندى. «ءتوراعانىڭ جۇمىسى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى.
دۇيسەن قوراباي ۇلى بارىمىزگە بەلگىلى، ەلىمىزدە دە حالىقارالىق دەڭگەيدە دە وتە تانىمال تۇلعا. بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمدى باسقارعان، مادەنيەت سالاسىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مايتالمانى. توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشى دەگەن لاۋازىمى بار. سوندىقتان، ءتوراعا لاۋازىمىنا دۇيسەن قوراباي ۇلىن ۇسىنامىن»، - دەدى ەرالى توعجانوۆ. سونداي-اق، ءتوراعانىڭ ۇسىنىسىمەن ءتورالقا حاتشىسى بولىپ قانات توقابايەۆ سايلاندى.
كۇن تارتىبىنە وراي، ءتورالقا وتىرىسىندا «قازاقستان- ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ قاۋىمداستىعىنىڭ» ماقسات- مىندەتىن ايقىندايتىن ستراتەگيالىق تۇجىرىمداماسى تالقىلانىپ، قولداۋ تاپتى.
وسى ماسەلە بويىنشا بايانداما جاساعان باسقارما ءتوراعاسى قانات بەيسەكتىڭ ايتۋىنشا، قاۋىمداستىق بۇعان دەيىنگى «قازاقستان- قىتاي ساۋداعا جاردەمدەسۋ قاۋىمداستىعىنىڭ» تاجىريبەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، اۋقىمىن كەڭەيتۋ باعىتىندا قۇرىلعان.
«جاڭا قاۋىمداستىقتىڭ كەڭەيۋى تەك گەوگرافيالىق تۇرعىدان عانا ەمەس، سالالىق باعىتىمىزدان دا بولسىن دەگەن شەشىم قابىلدادىق. وتكەن تاريحىمىزدان بەلگىلى - ازيا ساۋداسىنىڭ سالتى باسقا وڭىرلەرگە، باسقا وركەنيەتتەرگە قاراعاندا ەرەكشە. ساۋدا جۇرگەن جەردە مادەنيەت تە قوسا جۇرەتىنى، ەلدەر اراسىنداعى ينتەگراتسياعا، دامۋعا ساۋدانىڭ اسەرى زور بولعانى انىق. قازىرگى ۋاقىتتا حالىقارالىق ساۋدا جۇيەسى كۇردەلى وزگەرىسكە ۇشىراپ، گەوەكونوميكالىق جاعداي، وڭىرلەردەگى سەنىم داعدارىسى مەملەكەتتەر دامۋىنا ءتۇرلى كەدەرگىلەر تۋعىزۋدا. ءداستۇرلى ساۋدا جۇيەسىنىڭ زاماناۋي ۇلگىسى دە وزگەرىپ، ەلدەر مەن وڭىرلەر اراسىندا ەكونوميكالىق، تەحنولوگيالىق الشاقتىق ۇلعايدى. سونىمەن ءبىر مەزگىلدە كوپتەگەن ساراپشىلار ەندىگى عاسىردى «ازيا عاسىرى» دەپ اتاي باستادى»، - دەيدى قانات بەيسەك.
ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، جاڭا قاۋىمداستىق ءبىرىنشى كەزەكتە بيزنەس پەن ىسكەرلىك جانە مادەنيەت باعىتىنداعى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردان باستاپ، جەكە ۇجىمدىق باستامالاردى، بيزنەس پەن مادەنيەت سالاسىنىڭ ازيا ەلدەرىندەگى مۇددەلىلىك، قىزىعۋشىلىق سۇرانىستارىن جۇزەگە اسىراتىن پلاتفورما بولادى. سونداي- اق، قازاقستان مەن ازيا ەلدەرى اراسىندا ىسكەرلىك مامىلەلەردى ارتتىراتىن، كاسىپكەرلىك بايلانىستار مەن بىرلەسكەن مادەني حالىقارالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىراتىن «التىن كوپىرگە» اينالۋدى ماقسات ەتەدى.
«ءبىزدىڭ «التىن كوپىرىمىزدىڭ» ءوزى ءۇش باعىتتى قامتيدى. ولار: «ساۋدا كوپىرى»، «مادەنيەت كوپىرى»، «اقىلدى كوپىر»؛ بۇل جەردەگى «ساۋدا كوپىرى» - قازاقستان مەن ازيا اراسىنداعى ساۋدا- ەكونوميكالىق بايلانىستاردى نىعايتاتىن كوپىر. ونى «ىسكەر ادامداردىڭ كوپىرى» دەسەك تە بولادى. ال ەكىنشى كوپىرىمىز - «مادەنيەت كوپىرى» قازاقستان مەن - ازيا ەلدەرى اراسىنداعى مادەني ارىپتەستىكتىڭ حالىقارالىق دەڭگەيىن ارتتىراتىن كوپىر. ونداعى جوسپارلاعان ءىس-شارالار تۇتاستاي ازيا ەلدەرىنىڭ مادەني- رۋحاني ءىس- شارالارىنا، باستامالارىنا ارنالادى. ءۇشىنشى «اقىلدى كوپىر» - بۇل جاڭا تەحنولوگيالاردى قازاقستان مەن ازيا اراسىنداعى بيزنەس پەن مادەني ارىپتەستىكتىڭ يگىلىگىنە پايدالانۋدى كوزدەيدى. ونىڭ ىشىندە جاساندى ينتەللەكت (چات GPT-4) ارقىلى بيزنەس قاۋىمداستىققا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردەن باستاپ، كرەاتيۆ يندۋستريا، ازيا ەلدەرىنىڭ بيزنەس جانە ىسكەرلىك قاۋىمداستىعىنا «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا قاۋىمداستىق پلاتفورماسىندا ءبىرىڭعاي بازالار مەن ناقتى كونسۋلتاتسيالاردىڭ بىرەگەي قىزمەتى، ونلاين بيزنەس ميسسيالار دا بار»، - دەيدى قانات بەيسەك.
«قازاقستان- ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ قاۋىمداستىعى» حالىقارالىق دەڭگەيدە قازاقستاننىڭ يميدجىنە دە اتسالىسىپ، اۋقىمدى ءىس-شارالار (كورمەلەر، فورۋمدار، كونفەرەنتسيالار، فەستيۆالدار) وتكىزۋدى دە قولدايدى.
سونىڭ ءبىرى جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە ء«بىر بەلدەۋ ءبىر جول» حالىقارالىق فورۋمىن استانادا جىل سايىن وتكىزۋ بولسا، ەكىنشىسى «ازيا حالىقتارىنىڭ ءداستۇرلى مۋزىكا فەستيۆالى» . ازيا حالىقتارىنا تيەسىلى ءداستۇرلى مۋزىكا - الەمدەگى ەڭ كونە كوركەمدىك داستۇرلەردىڭ ءبىرى ءارى باسقا قۇرلىقتارداعى ءداستۇرلى مۋزىكالاردان ءبىرشاما وزگەشەلىگى بار. ازيا حالىقتارىنىڭ مۋزىكاسى جەكە اسپاپتارعا جانە اۋىزشا باعدارلاۋعا نازار اۋدارۋمەن، سونداي- اق ابستراكتىلى مۋزىكانى از قولدانۋمەن سيپاتتالادى. وسىنداي ءارى ەرەكشە ءارى تامىرى كونەدەن جالعاسىپ جاتقان حالىقتاردىڭ ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرىن الەمگە دارىپتەۋدە جاڭادان قۇرىلعان قاۋىمداستىق مۇرىندىق بولعالى وتىر.
تالقىلاۋ بارىسىندا ءتورالقا مۇشەسى دارحان قىدىرالى قاۋىمداستىقتىڭ ستراتەگيالىق تۇجىرىمداماسىنا قاتىستى ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى. «ساۋدا جانە مادەنيەتتى قاتار الىپ ءجۇرۋ تۋرالى شەشىم وتە دۇرىس. سەبەبى، كەزىندە ۇلى ۇلىس التىن وردانىڭ دا، ورتالىق ازيانىڭ باسقا دا ءىرى مەملەكەتتەردىڭ دە ىدىراۋىنا نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى جىبەك جولىنىڭ توقتاۋىمەن دە بايلانىستى. شىعىستان باتىسقا سوزىلىپ جاتقان كەرۋەن جولدارىنىڭ، ساۋدا- ساتتىق پەن بارىس- كەلىستىڭ توقتاۋى - الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ مادەني دامۋىن دا، ەكونوميكاسىن دا، ساياسي جۇرەستەرىن دە توقىراۋعا ۇشىراتتى.
ال بۇگىنگى كەزەڭگە كەلەتىن بولساق، مەملەكەت باسشىسى حالىقارالىق دەڭگەيدە ساۋدا ينتەگراتسياسىنا، ءوڭىر ەلدەرىمەن، ازيا ەلدەرىمەن جاقىن بايلانىستارعا دا ۇلكەن نازار اۋدارىلىپ وتىر. پارلامەنت سەناتىندا وسى ازيا باعىتى بويىنشا بىرنەشە زاڭنامالار تالقىلانىپ، ماقۇلدانىپ پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جولداندى»، - دەدى دارحان قىدىرالى. سونىمەن قاتار، ول قاۋىمداستىقتىڭ اتقاراتىن ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ اۋقىمى دا الداعى ۋاقىتتا كەڭەيە بەرۋى تيىستىگىن اتاپ ءوتتى. ءتورالقا مۇشەسى تۇجىرىمداما جوباسىنىڭ مادەنيەت سالاسىنا قاتىستى كرەاتيۆ يندۋسترياسىنا دا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ وتىرعانىنا توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ ازيا ەلدەرىنىڭ بىرقاتارىمەن مادەني ورتالىقتارى اشىلادى. بۇل زاڭناما جۇزىندە بەكىتىلگەن. وسىنداي جۇمىستاردىڭ ءبارىن ۇيلەستىرۋدە قاۋىمداستىق ۇيىتقى بولا الادى دەگەن پىكىرىن دە جەتكىزدى دارحان قىدىرالى.
ال ءتورالقا مۇشەسى ەرالى توعجانوۆ قاۋىمداستىقتىڭ ميسسياسى، ماقساتى زور دەگەن پىكىردە. «جاڭا تەحنولوگيالار زامانىندامىز. سونىڭ ءبىرى - جاساندى ينتەللەكت. بۇنىڭ يگىلىگىن بيزنەسكە دە، مادەنيەتكە دە پايدالانىپ، سونى كورسەتە الماساق ءبىزدىڭ ۇتىلىپ قالاتىن تۇستارىمىزدىڭ بولۋى دا ىقتيمال. كرەاتيۆ يندۋسترياسى دا سول ءارى ونىڭ ەرەكشەلىگى، كرەاتيۆ يندۋستياسى - مادەنيەتكە دە، ەكونوميكانىڭ ءبىر سالاسىنا دا جاتادى. ازيا ەلدەرىنىڭ وسى يندۋستريادان قانجالىقتى قاراجات تاۋىپ، بيۋدجەتتەرىن تولىقتىرىپ جاتقانىن دا بىلەسىزدەر. وسىنى ەسكەرسەك»، - دەدى ەرالى توعجانوۆ.
ال ءتورالقانىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى ەربول تاسجۇرەكوۆ باستامانىڭ باياندى بولاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. «قاۋىمداستىق كوتەرىپ وتىرعان «ساۋدا كوپىرى» - ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى كوپىر. سونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ درايۆەرى بولا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ازيا ەلدەرىمەن ساۋدا- ساتتىعىندا باستى باسىمدىعىنا اينالۋى كەرەك»، دەدى ەربول تاسجۇرەكوۆ.
ءتورالقا وتىرىسىندا قاۋىمداستىقتىڭ ستراتەگيالىق تۇجىرىمداماسى قولداۋ تاپتى. جيىنداعى ۇسىنىستار بويىنشا قاۋىمداستىقتىڭ ءتورالقاسىنا شەت ەلدەردەن دە مۇشەلەر قاتىستىرۋ قاراستىرماق.
جيىن بارىسىندا ءتورالقا ءتوراعاسى اتىنان «قازاقستان-ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ» قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسىنا «سەنىم گراموتاسى» تاپسىرىلدى.
«مەنىڭ ويىمشا، بۇگىنگى ستراتەگيالىق تۇجىرىمداما اسا ۇلكەن ءارى ماڭىزدى قۇجات. قاۋىمداستىقتىڭ وزىنە جۇكتەپ وتىرعان ماقساتى دا زور. ارينە، ەلدىڭ ءيميدجى، مەملەكەتتىڭ مۇددەسى بارىنەن بيىك، ونى وسىندا وتارعان بارشاڭىز بىلەسىزدەر. بەرەكەلى ءىستىڭ باستاۋى بولسىن دەگەن نيەتپەن، ءبىزدىڭ ءبىر جاعىنان بەرگەن جولاشار تىلەگىمىز، باتامىز رەتىندە «قازاقستان- ازيا ساۋدا جانە مادەنيەتتى دامىتۋ قاۋىمداستىعى» باسقارما ءتوراعاسى قانات بەيسەككە پرەزيديۋمنىڭ «سەنىم گراموتاسىن» تاپسىرعىم كەلەدى. «سەنىم گراموتاسىن» نەگىزىندە ەلشىلەرگە جاڭا ءبىر ەلگە كەلىپ قىزمەتكە كىرىسىپ جاتقاندا بەرەدى عوي. سوندىقتان ءبىزدىڭ بۇل گراموتامىز سيمۆوليكالىق گراموتا»، - دەدى ءتورالقا ءتوراعاسى دۇيسەن قاسەيىنوۆ.
الداعى ۋاقىتتا قاۋىمداستىقتىڭ سالتاناتتى تۇساۋكەسەرىن وتكىزۋ جوسپارلانۋدا.