قازاقستان مەن وزبەكستان سەرىكتەستىگى قالاي دامىپ جاتىر
استانا. قازاقپارات - ورتالىق ازيانىڭ ىقپالدى مەملەكەتتەرى قاتارىندا قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ اتى ءجيى ايتىلادى. قوس ەل ساياسي ساباقتاستىقتان بولەك، ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەستىكتى باستى باسىم باعىتقا اينالدىرىپ ۇلگەردى. 7-8-تامىز كۇندەرى تۇستىكتەگى كورشى ەل باسشىسى شاۆكات ميرزيەۆ قازاقستانعا كەلمەك.
بۇل مەملەكەتتىك ساپاردا كوپتەگەن ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قادام جاسالۋى مۇمكىن. وسى تۇستا Kazinform ءتىلشىسى ەكى ەلدىڭ ىنتىماقتاستىعى مەن ساۋدا قارىم-قاتىناستارى جونىندە شولۋ جاساپ كوردى.
ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستىڭ ءوربۋى
قازاقستاننىڭ وڭتۇستىكتەگى ىرگەلەس كورشىسى وزبەكستانمەن ديپلوماتيالىق قاتىناستارى 1992 -جىلى 23-قاراشادا باستالدى. 1998 -جىلى 31-قازاندا قوس مەملەكەت ماڭگىلىك دوستىق تۋرالى شارتقا، 2013 -جىلى 14-ماۋسىمدا ستراتەگيالىق ارىپتەستىك تۋرالى شارتقا قول قويدى.
ەكى ەل تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان مەن وزبەكستان باسشىلارى بىرنەشە رەت مەملەكەتتىك جانە رەسمي ساپارلار جاساپ، ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزۋ ارقىلى تىعىز بايلانىس ورناتقانىن اتاپ وتكەن ءجون. ال 2019 -جىلى 14-15 -ساۋىردە قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ وزبەكستانعا مەملەكەتتىك ساپارى ءوتىپ، ونىڭ بارىسىندا وزبەكستاندا قازاقستان جىلى اشىلدى.
قازىر كورشى ەلدەر ورتالىق ازياداعى جەتەكشى مەملەكەتتەر ساناتىندا، ساۋدا سەرىكتەستىگى دامىپ قانا قويماي، بىرنەشە حالىقارالىق ۇيىمداردا ابىرويىن ايشىقتاي تۇسۋدە.
ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق
ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ نەگىزگى باعىتى ساۋدا قاتىناستارى سانالادى. مىسالى، قوس ەل 2016-2019 -جىلدار ارالىعىندا تاۋار اينالىمىن 1,8 ميلليارد دوللاردان 4,1 ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتىردى. وسىلايشا، وزبەكستان ءۇشىن قازاقستان قىتاي مەن رەسەيدەن كەيىنگى جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ۇشتىگىنە قوسىلدى.
كەيىنگى جىلدارعا كوز جۇگىرتەر بولساق، بىلتىر ەكى ەلدىڭ تاۋار اينالىمى 4,4 ميلليارد دوللارعا جۋىقتاپ، 2022 -جىلعى كورسەتكىشتەن (5 ميلليارد دوللار) 10 پايىزعا از بولدى. دەگەنمەن پوزيتيۆتى تۇستار دا بار، قازاقستان 2023 -جىلى وزبەكستانعا كۇنباعىس مايى مەن بيداي جەتكىزۋدى ۇلعايتتى. جالپى، ەلىمىز وڭتۇستىكتەگى كورشىسىنە بىلتىر 11,1 ميلليون توننا تاۋار ساتقان، بۇل 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا 35,8 پايىزعا ارتىق.
ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازىر ەكى ەل ەكونوميكالىق ارىپتەستىكتى تەرەڭدەتىپ، ءوزارا ساۋدانى 10 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا دەيىن ۇلعايتۋدى كوزدەپ وتىر. سونداي-اق كەيىنگى جىلدارى قازاق-وزبەك شەكاراسىندا «ورتالىق ازيا» حالىقارالىق ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا ورتالىعىن سالۋ جونىندەگى جوبانى ىسكە اسىرۋ جايىندى ءجيى ايتىلىپ كەلەدى. باستاما ءساتتى جۇزەگە اسىرىلسا، جوبا ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق بايلانىستاردى دامىتۋعا ىقپال ەتپەك.
وسى كۇنى ەكى ەل ۇكىمەتى بىرلەسە وتىرىپ، 156 ميلليون دوللار سوماسىنا 12 بىرلەسكەن جوبا ىسكە اسىردى. شامامەن 1 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا باعالانعان 21 جاڭا بىرلەسكەن جوبا پىسىقتالىپ جاتىر.
ەكى ەل ءبىر- بىرىنە نە جەتكىزەدى؟
قازاقستان بىلتىر كوبىنە وزبەكستان ەلىنە 797,3 ميلليون دوللارعا 3,5 ميلليون توننا بيداي تاسىمالداعان. بۇعان قوسا جارتىلاي فابريكات ونىمدەردى، سىم مەن تەمىردەن جاسالعان ونىمدەر (935,3 مىڭ توننا) جەتكىزۋ 15 پايىزعا، تىڭايتقىشتاردى جەتكىزۋ (256,1 مىڭ توننا) 2,5 ەسە، كومىر تاسىمالداۋ دا (3,1 ميلليون توننا) 2,5 ەسە ۇلعايعان.
بۇدان قوسا بىلتىر وزبەكستان 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا قازاقستاندىق ۇندى (535,9 مىڭ توننا) 25,8 پايىزعا، كۇنباعىس مايىن (158,1 مىڭ توننا) 1,6 ەسەگە ارتىق ساتىپ العان. ءتاتتى سۋسىنداردىڭ ەكسپورتى ءۇش ەسەدەن استام ءوسىپ، 77,2 ميلليون ليترگە جەتتى. سونداي-اق قازاقستاننان وزبەك نارىعىنا 22,6 مىڭ توننا بالىق پەن ەت ەكسپورتتالعان.
2022 -جىلعى كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا بيىل وزبەكستاننان كەلەتىن يمپورت 1,5 ەسەگە دەيىن قىسقارىپ، 1,3 ميلليارد دوللارعا باعالانعان 1,6 ميلليون توننا ءونىمدى قۇرادى.
قازاقستان 2023 -جىلى وزبەكستاننان 267,6 مىڭ توننا كوكونىس، 183,9 مىڭ توننا جەمىس-جيدەك پەن 7,2 مىڭ توننا كونياك ساتىپ العان. بۇعان قوسا كورشى ەلدەن كەلەتىن كەراميكادان جاسالعان تاقتايشالار (322,4 مىڭ توننا) 2,6 ەسەگە، توڭازىتقىشتار (88,2 مىڭ دانا) 13,8 پايىزعا كەمىگەنى بايقالادى.
ايتسە دە اۆتوبۋستار مەن جەدەل- قىزمەتتىك اۆتوموبيلدەردى اكەلۋ - 1,8 ەسە (474 دانا)، كولىككە ارنالعان قوسالقى بولشەكتەر مەن شاناقتاردىڭ كەلۋى - 1,4 پايىزعا (33,3 مىڭ توننا)، قوزعالتقىشتاردىڭ جەتكىزىلۋى - 1,6 پايىزعا (39,1 مىڭ دانا)، ەلەكتر پليتالارى مەن سۋ جىلىتقىشتاردىڭ كەلۋى - 0,5 پايىزعا (569,6 مىڭ دانا) جانە كيىمدەردى جەتكىزۋ - 1,6 ەسەگە (119,6 ميلليون دانا) وسكەنى بايقالادى.
ينۆەستيتسيا جانە ترانزيت
قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق كەڭەيىپ جاتقانى اڭعارىلادى. بىلتىر ەكىجاقتى ينۆەستيتسيا كولەمى 86,2 ميلليون دوللاردى قۇراپ، 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا 14,3 پايىزعا ارتتى. 2022 -جىلى ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن 6 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە قوسىلعان. قازاقستان اۋماعىندا ساران قالاسىنداعى «ارتەل» تۇرمىستىق تەحنيكا ءوندىرىسى، شىمكەنت قالاسىندا ينفۋزورلىق ەرىتىندىلەر ءوندىرىسى، قوستاناي قالاسىندا «Chevrolet Onix» اۆتوموبيلدەرىن شىعارۋ قولعا الىندى. ال وزبەكستان جەرىندە فوسفورلى جانە مينەرالدى تىڭايتقىشتار ءوندىرىسى، تاشكەنتتە لوگيستيكالىق ورتالىق سالۋ جانە تۇرعىن ءۇي مەن كوممەرتسيالىق ينفراقۇرىلىم تۇرعىزۋ باستاماسى ىسكە اسۋدا.
سونداي- اق ازاماتتار ەكى ەل اراسىندا وڭاي قاتىناپ تۇرۋى ءۇشىن «Air Astana» مەن «ۋزبەكيستون حاۆو يۋللاري» اۆياكومپانياسى استانا، الماتى جانە تاشكەنت قالالارىنا تۇراقتى رەيستەر جاسايدى. 2021 -جىلى «الماتى- سامارقان»، «اقتاۋ- ۇرگەنىش»، «اقتاۋ - نۇكىس»، «اقتوبە- نۇكىس»، «تۇركىستان- تاشكەنت» اۆيامارشرۋتتارى اشىلدى. بۇعان قوسا «الماتى- تاشكەنت» جانە «الماتى- نۇكىس» باعىتتارى بويىنشا 2 تەمىرجول باعىتى بار. 26 تۇراقتى اۆتوبۋس مارشرۋتى قاتىنايدى.
مادەني بايلانىستار
قازىر تاشكەنت، سامارقان جانە بۇحارا مۇراجايلارىندا ەجەلگى قازاقتاردىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسىنان سىر شەرتەتىن 500-گە جۋىق ەكسپونات ساقتاۋلى تۇر. 2018 -جىلى قازاقستانداعى وزبەكستان جىلى اياسىندا قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە ساۋدا- ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سيپاتتاعى كوپتەگەن اۋقىمدى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلعانى ەستە.
ال 2019 -جىلى وزبەكستانداعى قازاقستان جىلى اياسىندا ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن «استانا وپەرا» جانە «استانا بالەت» تەاترلارىنىڭ گاسترولدەرى ءوتتى.
2022 -جىلدىڭ جەلتوقسانىندا استانادا قازاقستان مەن وزبەكستان جاستارىنىڭ ءبىرىنشى كونگرەسى ءوتتى. سول تۇستا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاشكەنتكە مەملەكەتتىك ساپارى بولىپ، اباي قۇنانبايەۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان اپتا وتكىزىلىپ، ءتيىستى كورمە ۇيىمداستىرىلدى.
بىلتىر ماۋسىمدا روزا باعلانوۆا اتىنداعى «قازاق كونسەرت» مەملەكەتتىك كونسەرتتىك ۇيىمىنىڭ قاتىسۋىمەن سامارقان جانە بۇحارا قالاسىندا قازاقستاننىڭ مادەنيەت كۇندەرى ءوتتى. سونداي- اق بيىل ماۋسىمدا ەلىمىزدىڭ وكىلەتتى دەلەگاتسياسى «ماكوم» حالىقارالىق ونەر فەستيۆالىنە جانە وزبەكستانداعى جاستاردىڭ جاھاندىق فەستيۆالىنە قاتىسىپ كەلدى.
قازىر قازاقستاندا 500 مىڭعا جۋىق وزبەك تۇرادى. بۇعان قوسا ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا وزبەك تىلىندە وننان استام گازەت پەن جۋرنال شىعارىلىپ، 10 ادەبي- شىعارماشىلىق بىرلەستىك تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن ايتا كەتكەن ءجون. 2 وزبەك تەاترى بار. 2023-2024 وقۋ جىلىندا وزبەك ءتىلىن قوسقاندا ارالاس تىلدە وقىتاتىن 141 مەكتەپ ءبىلىم بەرەدى. ونىڭ 108- ءى تۇركىستان وبلىسىندا بولسا، 32 مەكتەپ - شىمكەنتتە، قالعان بىرەۋى جامبىل وبلىسىندا ورنالاسقان.
ال وزبەكستاندا 800 مىڭنان استام ەتنيكالىق قازاق تۇرادى، ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى تاشكەنت وبلىسىندا، قاراقالپاقستاندا، ناۋاي، جيزاق، بۇحارا، سىرداريا، حورەزم وبلىسىنا قونىس تەپكەن. 30 وبلىستىق جانە اۋداندىق فيليالى بار رەسپۋبليكالىق قازاق مادەني ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. قازاقتار تىعىز ورنالاسقان جەرلەردە 370 قازاق-وزبەك ورتا مەكتەبى بار، ونىڭ 70- ءى ءبىرىڭعاي قازاق تىلىندە وقىتادى.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ