قازاقستان مەن رەسەي كوشباسشىلارىنىڭ الداعى كەزدەسۋىنەن نە كۇتەمىز

ماسكەۋ. قازاقپارات  - 11- 12-قاراشا كۇندەرى قاسىم-جومارت توقايەۆ رەسەيگە مەملەكەتتىك ساپارمەن بارادى. «كاسپييسكي ۆەستنيك» پورتالىنىڭ باس رەداكتورى، ساياساتتانۋشى ۆلاديسلاۆ كوندراتيەۆ Kazinform مەنشىكتى تىلشىسىمەن سۇحباتتاسىپ، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ماسكەۋگە ساپارى بارىسىندا قانداي كەلىسىمدەرگە قول قويىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.

- «ورتالىق ازيا + رەسەي» سامميتىنەن كەيىن ساراپشىلار ماسكەۋدىڭ ايماققا قاتىستى ساياساتىنىڭ وزگەرگەنى تۋرالى ايتا باستادى. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، رەسەيدىڭ ورتالىق ازياداعى ءرولى قالاي وزگەردى جانە الداعى قازاقستان-رەسەي كەزدەسۋىنەن نە كۇتۋگە بولادى؟

- كەيىنگى جىلدارى ورتالىق ازيا الەمدەگى ءىرى مەملەكەتتەردىڭ نازارىندا تۇر. مۇنى رەسەي، ا ق ش، قىتاي، ءۇندىستان، ەۋروپالىق وداق، گەرمانيا، يتاليا، جاپونيا، كورەيا رەسپۋبليكاسى جانە پارسى شىعاناعى ەلدەرى قاتىساتىن «و ا+» فورماتىنداعى ديالوگتەردىڭ ىسكە قوسىلۋى دالەلدەيدى.

سىرتقى ويىنشىلار قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋى مەن گەوساياسي باسەكەنىڭ كۇشەيۋىنە قاراي ماسكەۋ ايماققا قاتىستى ساياساتىن بەيىمدەۋى قاجەت. بۇل ساۋدا-ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا باعىتتارىن دامىتۋ مەن ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىلىكتى ارتتىرۋدى بىلدىرەدى.

قازاقستان رەسەي ءۇشىن ايماقتاعى ەڭ جاقىن ارىپتەس بولىپ سانالادى، سەبەبى ەكى ەل اراسىنداعى الەمدەگى ەڭ ۇزىن مەملەكەتتىك شەكارا - كوپ دەڭگەيلى ءوزارا ءىس- قيمىلدىڭ تابيعي ءدالىزى. وسى تۇرعىدا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ماسكەۋگە ساپارى ەرەكشە ماڭىزعا يە. رەسەي ءۇشىن بۇل ساپار ءوزىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن كورسەتۋگە، ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋدىڭ زور الەۋەتىن ايقىنداۋعا جانە استانانىڭ ترانزيتتىك ءرولىن نىعايتۋ ارقىلى ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن بايلانىسىن كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

- قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ رەسەيگە مەملەكەتتىك ساپارى بارىسىندا قانداي كەلىسىمدەر بەكىتىلۋى مۇمكىن؟

- رەسەي - قازاقستاننىڭ نەگىزگى سەرىكتەسى جانە بەس ءىرى ينۆەستوردىڭ ءبىرى. 2024 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا رەسەيدىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا سالعان ينۆەستيتسياسى 4 ميلليارد ا ق ش دوللارىنان اسىپ، 2023 -جىلمەن سالىستىرعاندا 2- عا ارتتى. قازىرگى ۋاقىتتا رەسەيلىك كاپيتالدىڭ قاتىسۋىمەن جالپى قۇنى شامامەن 48 ميلليارد دوللار بولاتىن 170 ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا جوباسى ىسكە اسىرىلىپ جاتىر.

قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساپارى بارىسىندا ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا، كولىك- لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ جانە اگروونەركاسىپتىك كەشەن سالالارىندا جاڭا كەلىسىمدەرگە قول قويىلۋى مۇمكىن. پەرسپەكتيۆتى باعىتتارعا ماڭىزدى شيكىزاتتى بىرلەسىپ يگەرۋ، سيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ جانە جاڭا تۋريستىك جوبالاردى ىسكە قوسۋ دا جاتادى.

بۇدان بولەك، قازاقستان مەن رەسەي - ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ نەگىزگى قاتىسۋشىلارى. وسىعان بايلانىستى ساپار اياسىندا وداق شەڭبەرىندەگى ءوزارا ءىس-قيمىل تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان قۇجاتتارعا قول قويىلۋى ىقتيمال.

- ەكىجاقتى كۇن تارتىبىندەگى باسىم سالالار قانداي بولماق - ەنەرگەتيكا، كولىك، ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا، سيفرلاندىرۋ؟

- باسىم باعىتتاردىڭ ىشىندە ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا مەن كولىك سالاسىن اتاپ ايتار ەدىم. قازىرگى تاڭدا قازاقستان وندىرىستىك بايلانىستاردىڭ جاڭا قۇرىلىمىن قالىپتاستىرىپ جاتىر. بۇعان مىسال رەتىندە «سيبۋر» كومپانياسىنىڭ قاتىسۋىمەن اتىراۋ وبلىسىنداعى «ۇلتتىق يندۋستريالىق مۇناي- حيميا تەحنوپاركى» ا ە ا اۋماعىندا سالىنىپ جاتقان پوليەتيلەن وندىرەتىن زاۋىتتىڭ قۇرىلىسىن ايتۋعا بولادى.

مۇنداي جوبالاردى دامىتۋعا ە ا ە و اياسىنداعى قارجىلاندىرۋ تەتىكتەرىنىڭ ەنگىزىلۋى ىقپال ەتۋى مۇمكىن. ماسەلەن، رەسەي، قازاقستان جانە بەلارۋستىڭ اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكاسىن ءوندىرۋ بويىنشا بىرلەسكەن ءۇشجاقتى جوباسى قولداۋ تاپتى.

رەسەي مەن قازاقستان مەتاللۋرگيا، ماشينا جاساۋ سياقتى نەگىزگى سالالارعا باسىمدىق بەرەدى. ءدال وسى باعىتتاردا ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى اشىلىپ وتىر.

كولىك لوگيستيكاسى سالاسىندا دا جاقسى پەرسپەكتيۆالار بار. «سولتۇستىك- وڭتۇستىك» جانە «قىتاي- ە ا ە و» حالىقارالىق كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ بويىنشا بىرلەسكەن جۇمىس قاجەت. قازاقستان ءوز كەزەگىندە لوگيستيكالىق ورتالىقتار سالۋعا ءتيىمدى جاعدايلار ۇسىنىپ وتىر. ەل اۋماعىنا كىرىپ-شىعۋ پۋنكتىلەرى، ياعني قورعاس پەن اقتاۋ - رەسەيلىك بيزنەس ءۇشىن ماڭىزدى جوبالار.

قازىرگى تاڭدا كولىك سالاسىندا رەسەي، قازاقستان جانە قىتايدىڭ قاتىسۋىمەن سەلياتينو كولىك- لوگيستيكالىق ورتالىعىن پايدالانۋ جونىندەگى بىرلەسكەن جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. تاراپتار تاۋلىگىنە 596 كونتەينەر وڭدەۋ بويىنشا رەكورد ورناتىپ، اي سايىن 30-عا دەيىن قىتايدان پويىز قابىلداۋدى جوسپارلاپ وتىر. مۇنداي ىنتىماقتاستىق ايماقتىڭ كولىك ينتەگراتسياسىن نىعايتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسادى.

سونىمەن قاتار، رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى ىسكەرلىك بايلانىستاردى نىعايتۋعا بيزنەس- باستامالاردى قولداپ، جاڭا وندىرىستىك تىزبەكتەردى دامىتۋعا باعىتتالعان بىرلەسكەن جوبالىق وفيس قۇرۋ سەرپىن بەرە الادى.

- ا ق ش، قىتاي جانە ە و سياقتى سىرتقى ويىنشىلاردىڭ ورتالىق ازياعا قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋى جاعدايىندا قازاقستان ارىپتەستەر اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى قالاي ساقتاپ وتىر دەپ ويلايسىز؟ وسى تۇرعىدا قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ماسكەۋگە ساپارى قانداي ءرول اتقارادى؟

- قازاقستان سىرتقى ساياساتتى كوپ باعىتتا جۇزەگە اسىرۋدىڭ ۇلگىسىن كورسەتىپ وتىر. بۇل - ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ سالماقتى جانە تەڭگەرىمدى ديپلوماتيالىق باعىتىنىڭ ناتيجەسى.

ماڭىزدىسى - قازاقستان ستراتەگيالىق رەسۋرستارعا باي جانە ەۋرازيانىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان ەل. گەوساياسي تۇرعىدان ءتيىمدى ورنالاسۋى ەلگە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدى جەدەلدەتۋگە كەڭ مۇمكىندىك بەرەدى.

كوپ باعىتتى ساياساتتى ىسكە اسىرا وتىرىپ، استانا ءوز گەوگرافيالىق ارتىقشىلىعىن ءتيىمدى پايدالانىپ كەلەدى. سونىمەن بىرگە، قازاقستاننىڭ كورشىلەرى- رەسەي مەن قىتاي ەل باسشىلىعىنىڭ ستراتەگياسىنا تۇسىنىستىكپەن قاراپ، حالىقارالىق ارەنادا ءادىل ءارى ادال باسەكەلەستىك قاعيداتىن ۇستانادى.

سوندىقتان قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بۇل ساپارى سىرتقى ويىنشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىنە قاراماستان، قازاقستاننىڭ رەسەي ءۇشىن سەنىمدى وداقتاس ءارى ستراتەگيالىق سەرىكتەس ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە ايقىنداي تۇسەدى.

اۆتور

بەكباۋ تايمانوۆ