قازاقستان مەن قىتاي شەگىرتكەگە قارسى قالاي كۇرەسىپ جاتىر

استانا. KAZINFORM - كورشىلەس جاتقان ەكى ەلدە دە قازىر شەگىرتكەگە قارسى كۇرەس ماۋسىمى جالعاسىپ جاتىر. بۇل قاۋىپتى زيانكەستەر ءتىپتى شەكاراعا قارامايدى، سوندىقتان مەملەكەتارالىق دەڭگەيدەگى ۇيلەسىمدى ءىس-قيمىل قاجەت. 

وسى تۇستا قازاقستان مەن قىتاي بىرلەسە «ەگىننىڭ قاس جاۋىنا» قارسى قانداي شارالار اتقارىپ جاتقانى جونىندە Kazinform اگەنتتىگىنىڭ اناليتيكالىق شولۋشىسى تالداۋ جاساپ كوردى.

شەگىرتكەنىڭ بارلىعى بىردەي ەمەس…
ءبىر عانا قازاقستاننىڭ وزىندە شەگىرتكەنىڭ 270 تەن استام ءتۇرى تىرشىلىك ەتەدى، ولاردىڭ شامامەن 25-30 ى اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىنا ۇلكەن زيان كەلتىرە الاتىن زيانكەستەر قاتارىنا جاتادى. رەسپۋبليكا ەگىنشىلىگىنە ەڭ ۇلكەن قاتەر توندىرەتىندەرى - ءۇيىرلى شەگىرتكەلەر، ناقتىراق ايتساق ءۇش ءتۇرى: يتاليان شەگىرتكەسى، ازيالىق كوشپەلى جانە ماروككو شەگىرتكەسى.

ب ۇ ۇ- نىڭ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ (FAO) مالىمەتىنشە، بيىل جازدا ماروككو شەگىرتكەسى ورتالىق ازيانىڭ بارلىق ەلىنە قاۋىپ توندىرگەن. ال يتاليان شەگىرتكەسىنە قاتىستى جاعداي ايماق ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگىندە كۇردەلى. ازيالىق كوشپەلى شەگىرتكەگە كەلەر بولساق، ونىڭ قازاقستان اۋماعىندا تىرشىلىك تسيكلى مەن ءوسىپ- ءونۋى ءالى دە جالعاسىپ جاتقانى عانا اتاپ وتىلگەن.
كورشى قىتايدا ماماندار بيىل اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ءقاۋىپ توندىرەتىن شەگىرتكەنىڭ ءتورت ءتۇرىن اتاپ وتىر: شىعىس ازيا كوشپەلى شەگىرتكەسى، ازيالىق كوشپەلى شەگىرتكە، تيبەت شەگىرتكەسى جانە جەر شەگىرتكەسى. قىتايدىڭ ۇلتتىق اگروتەحنيكالىق قىزمەتتەر ورتالىعى جازدا العاشقى ءۇش ءتۇردىڭ تارالۋىن السىزدەن ورتاشا دەڭگەيگە دەيىن وسەدى دەپ بولجادى.

ال جەر شەگىرتكەسىنىڭ سولتۇستىك ايماقتاردا ورتاشا دەڭگەيدە تارالىپ ۇلگەرگەن. كەي وڭىرلەردە جەرگىلىكتى وشاقتارى پايدا بولۋى مۇمكىن ەكەنى ايتىلۋدا. سالاعا جاۋاپتى ينستيتۋت ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن كوشكەن زيانكەستەر قىتايدىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنا ەنەدى دەپ بولجاپ وتىر.

قازاقستان قالاي قورعانباق؟

ماۋسىم باسىنان بەرى شەگىرتكە شابۋىلىنا نەگىزىنەن قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك جانە باتىس وڭىرلەرى ۇشىرادى. رەسپۋبليكاداعى ءۇيىرلى شەگىرتكەلەردىڭ تارالۋى 2,1 ميلليون گەكتارعا دەيىنگى اۋماقتى قامتۋى مۇمكىن دەپ بولجانعان.

اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، ءقازىر 11,4 ميلليون گەكتار اۋىل شارۋاشىلىعى القابى تەكسەرىلىپ، شەگىرتكەلەردىڭ تارالۋى بولجانعان اۋماقتىڭ �,5 ى ۋلانعان. ماروككو شەگىرتكەسىنە قارسى قورعانۋ شارالارى جامبىل جانە تۇركىستان وبلىستارىندا تولىق اياقتالعان. ال يتاليان شەگىرتكەسىنە قارسى جۇمىستار 15 وڭىردە جالعاسىپ جاتىر. بۇل جۇمىستارعا 443 دانا ارنايى بۇركۋ تەحنيكاسى مەن 3,5 مىڭ مامان تارتىلعان ەكەن.

سالاعا جاۋاپتى ۆەدومستۆو شەكارا ماڭىنداعى اۋماقتاردا شەگىرتكە وشاقتارى مەن كورشى اۋماقتاردان ۇشىپ كەلۋى مۇمكىن زيانكەستەرگە تۇراقتى مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ جاتقانىن مالىمدەدى. سونداي-اق كورشىلەس ەلدەردىڭ ماماندارىمەن بىرلەسىپ زەرتتەۋ جۇمىستارى باستالعان.

فيتوسانيتارلىق شارالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن قازاقستاندا شەگىرتكەمەن كۇرەس جانە مونيتورينگ جۇرگىزۋ فۋنكتسيالارى مەن بيۋدجەتىن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن جەرگىلىكتى دەڭگەيگە بەرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلىپ جاتىر. وسىعان بايلانىستى ازىرلەنگەن «فيتوسانيتاريالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قازىر قاراۋدا تۇر.

قىتاي شەگىرتكەگە قارسى درون مەن قۇستاردى پايدالانىپ جاتىر

قىتايدا بيىل شەگىرتكەنىڭ ماۋسىمدىق بەلسەندىلىگى كوپجىلدىق قالىپتى دەڭگەيدە ساقتالىپ وتىر. دەگەنمەن ق ح ر اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل ىستەرى مينيسترلىگى ەلدىڭ سولتۇستىگىندە جەرگىلىكتى وشاقتاردىڭ پايدا بولۋ قاۋپى مەن قازاقستاننان شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنا جاندىكتەردىڭ كوشۋ قاۋپى بار ەكەنىن قايتالاپ ەسكەرتىپ جاتىر.

Фото: Түркістан облысы әкімдігі

اگرووندىرىستى قورعاۋ جانە جەدەل ارەكەت ەتۋ ماقساتىندا قىتاي بيلىگى «2025 -جىلعا ارنالعان اۋىل شارۋاشىلىعى ايماقتارىندا شەگىرتكەگە قارسى الدىن الۋ جانە كۇرەسۋدىڭ تەحنيكالىق جوسپارىن» بەكىتتى. جوسپار سپۋتنيكتىك مونيتورينگتەن باستاپ دروندار مەن بيولوگيالىق اگەنتتەردى قولدانۋعا دەيىنگى كەڭ اۋقىمدى شارالاردى قامتيدى.

قىتايدا شەگىرتكە مونيتورينگى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلەدى. بۇل ءۇشىن ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتتارى، سپۋتنيكتىك دەرەكتەر، گەواقپاراتتىق جۇيەلەر جانە تۇراقتى جەرۇستى زەرتتەۋلەرى قولدانىلادى. اسىرەسە كوشپەلى شەگىرتكە تۇرلەرى مەن ولاردىڭ كوشۋ باعىتتارىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلعان.

ق ح ر- دىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن قورعاۋ ستراتەگياسىندا باسىمدىق ەكولوگيالىق الدىن الۋ شارالارىنا بەرىلەدى. شەگىرتكە شابۋىلىنا ۇشىراۋى مۇمكىن وڭىرلەردە زيانكەستەر جولاي قويمايتىن داقىلدار - جوڭىشقا، بۇتالى امورفا جانە ماقتا وسىرىلەدى. كول جاعالاۋلارىندا كوگالداندىرۋ جانە مالعا ازىق شوپتەر ەگۋ شارالارى جۇرگىزىلەدى. بۇل شەگىرتكەنىڭ تابيعي جاۋلارىن - قۇستاردى، باقالاردى، سونداي-اق ۇيرەك پەن تاۋىقتى كوبەيتۋگە سەپتىگىن تيگىزبەك.

جەر شەگىرتكەسى كوبەيەتىن ايماقتاردا ولاردىڭ تىرشىلىك سيكلىن بۇزۋ ءۇشىن جەردى تەرەڭ جىرتۋ ءادىسى كەڭىنەن قولدانىلادى.

شەگىرتكە از نەمەسە ورتاشا دەڭگەيدە تارالعان بولسا، بيولوگيالىق قۇرالدارعا باسىمدىق بەرىلەدى. جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسىن زاقىمداپ، بىرىنەن ءبىرى ارقىلى تارالاتىن ميكروبيولوگيالىق پرەپاراتتار - جاسىل جانە اق مەتاريزيۋم، ميكروسپوريديالار پايدالانىلادى. قوسىمشا تۇردە وسىمدىك نەگىزىندەگى ينسەكتيتسيدتەر، ياعني، ازاديراحتين مەن ماترين سەكىلدىلەر قولدانىلادى.

ەگەر شەگىرتكە كوبەيە باستاسا (كوشپەلى شەگىرتكە ءۇشىن 1 م² جەرگە 5 تەن استام، جەر شەگىرتكەسى ءۇشىن 20 دان اسسا) زاماناۋي حيميالىق پرەپاراتتار - سيپەرمەترين، مالاتيون، ابامەكتين مەن تريازوفوس، بەتا-تسيپەرمەترين مەن مالاتيوننىڭ كومبيناتسيالارى قولدانىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىنىڭ كەڭ القاپتارىندا ۋلاۋ جۇمىستارى دروندار مەن اسا ۇساق شاشىراتۋ تەحنولوگياسى بار اۋىر جەرۇستى تەحنيكاسى ارقىلى جۇرگىزەدى.

دەمەك، كورشى ەلدىڭ بۇل جۇمىستارىنىڭ ارقاسىندا ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بار. سيفرلىق تەحنولوگيالاردى، اگروەكولوگيالىق شەشىمدەردى، بيولوگيالىق ادىستەردى جانە نۇكتەلىك حيميالىق وڭدەۋدى ۇيلەستىرۋ ارقىلى شەگىرتكە زيانىن بارىنشا ازايتىپ، ترانسشەكارالىق ءقاۋىپ- قاتەردىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بار.

ەكى ەلدىڭ بىرلەسكەن مونيتورينگى

قازاقستان مەن قىتايدىڭ شەكارالاس ايماقتارىندا بىرلەسكەن مونيتورينگ پەن دەرەكتەر الماسۋ تەتىگى بار. ءوڭىردىڭ فيتوسانيتارلىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە جوسپار بار. ماۋسىم ايىندا ەكى ەلدىڭ ماماندارى كەزەكتى تەكسەرىس جۇرگىزدى. ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، شەكارالاس ايماقتاردا شەگىرتكەگە قاتىستى زيانكەستەردىڭ تارالۋى بويىنشا رەسمي راستالعان دەرەكتەر تىركەلمەگەن.

بۇل سالادا جۇيەلى جۇمىس ىستەۋدىڭ نەگىزى - «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل ىستەرى مينيسترلىگى اراسىنداعى شەگىرتكەلەر مەن وزگە دە اۋىل شارۋاشىلىعى زيانكەستەرى مەن اۋرۋلارىنا قارسى قورعانۋ شارالارىن جۇرگىزۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم».

Фото: canva

قۇجاتتا زيانكەستەردىڭ تارالۋ ارەالدارىن بىرلەسىپ زەرتتەۋ، اقپارات الماسۋ، ۋلاۋ مەرزىمدەرىن، ادىستەرى مەن تەحنولوگيالارىن كەلىسۋ، قولدانىلاتىن پەستيتسيدتەردىڭ تىزبەسىن ۇيلەستىرۋ، سونداي-اق تاجىريبە مەن تەحنيكالىق قولداۋ كوزدەلگەن.

ينستيتۋتسيونالدىق دەڭگەيدە ۇيلەستىرۋ ماقساتىندا ەكى ەلدىڭ سالالىق ۆەدومستۆولارى اراسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جونىندەگى قوسالقى كوميتەت قۇرىلدى. بيىل ناۋرىز ايىندا ونىڭ العاشقى وتىرىسى وتكەن.

كەزدەسۋ بارىسىندا ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى ەرمەك كەنجەحان ۇلى مەن ق ح ر اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل ىستەرى ۆيتسە-ءمينيسترى چجان چجيلي اگرارلىق سالاداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارىن تالقىلادى.

وتىرىستىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى - شەكارا ماڭىنداعى وڭىرلەردە شەگىرتكەگە قارسى كۇرەس ماسەلەسى. تاراپتار بىرلەسكەن زەرتتەۋلەردى جالعاستىرۋعا، تاجىريبە الماسۋعا جانە فيتوسانيتارلىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن زاماناۋي ادىستەردى قولدانۋعا دايىن ەكەندەرىن جاريا ەتكەن.

ماديار تولەۋوۆ