قازاققا ىرىم-تىيىمدار نەگە كەرەك؟

استانا. KAZINFORM - ىرىم-تىيىمدار نە ءۇشىن كەرەك؟ سالت-داستۇرلەر تۋرالى ساۋالدارعا ءابىلحان قاستەيەۆ اتىنداعى ونەر جانە ديزاين كوللەدجى، تاريح ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى اينۇر بايدۋللايەۆا جاۋاپ بەردى، دەپ حابارلايدى Baq.kz.

- قازاقتىڭ ىرىم-تىيىمدارى قالاي قالىپتاستى؟

- ىقىلىم زاماننان بەرى ىرىم-تىيىمدار حالقىمىزدىڭ تۇتاس تىرشىلىگىندە بىتە قايناسىپ كەلەدى. اتا- بابامىز ادام بالاسىنىڭ ءوسىپ-ءونۋى ءۇشىن، تىلسىم كۇشتەردەن قورعانۋ ءۇشىن، كەز كەلگەن قيىندىقتاردان قورعانۋ ءۇشىن تىيىمداردى قولدانسا، قۋانىش پەن جاقسىلىققا ءۇمىت ارتىپ ىرىمداپ ءومىر سالتىن جالعاستىرعان. جالپى الىپ قارايتىن بولساق، ىرىم تىيىمدار حالقىمىزدىڭ جازىلىپ حاتقا تۇسپەگەن زاڭدارى دەپ قاراستىرۋعا دا بولادى. قانداي دا ءبىر جاماندىق نەمەسە جاقسىلىق جاسالسا، ونىڭ وتەمى بولاتىندىعىن وسى ىرىم-تىيىمدار ارقىلى ۇعىندىرا بىلگەن، ونى ۇرپاق تاربيەسىندە ۇتىمدى پادالانا بىلگەن.

- ىرىم-تىيىمدارعا سەنگەن دۇرىس پا؟

- قازاق حالقىندا ىرىم-تىيىمدار وتە كوپ. ءداستۇرلى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن ءاربىر بالا ىرىم-تىيىمدارعا سەنەدى دەپ ويلايمىن. شىر ەتىپ دۇنيە ەسىگىن اشقان كۇننەن اكە مەن انانىڭ قاس- قاباعىنان-اق نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەندىگىن ۇعىنۋدا تىيىمداردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى كۇشتى. ساناعا سىڭگەن دۇنيەنى جاقسى ءومىر ءسۇرۋ ماقساتىندا ۇتىمدى پايدالانۋ، بەلگىلى ءبىر قۇندىلىقتارعا سەنۋ، جاقسىعا ۇمتىلۋ جولىندا ىرىمدار مەن تىيىمداردىڭ دا وزىندىك ۇلەسى بار دەپ سانايمىن. حالقىمىزدىڭ ادەت- عۇرىپتارى مەن ىرىم-تىيىمدارىنىڭ تاربيەلىك ءمانى زور. سوندىقتان، مەن سەنەمىن.

- ال قازىرگى قوعامدا سالت-داستۇرىمىزدە تىيىمدارىمىزدىڭ كورىنىسى قانداي؟

- «ءداستۇردىڭ وزىعى بار، توزىعى بار» دەگەندەي زامانىنا قاراي كەي ادەت-عۇرىپ وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتسا، كەيبىرى مۇلدەم ۇمتىلىپ بارادى. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاۋ ءۇشىن سالت-ءداستۇر مەن ادەت-عۇرىپتارىمىزدى مۇمكىندىگىنشە بۇرىنعى قالپىندا ساقتاعانىمىز ءجون دەۋشىلەر دە تابىلادى. دەگەنمەن، كەيدە ادەت-عۇرىپتاردىڭ كەيبىر تۇسىنىڭ قازىرگى زاماننىڭ تالابىنا ساي كەلە بەرمەيتىنىن دە بايقايمىز. مىسالى «قۇدايى قوناق» ماسەلەسىن الۋعا بولادى.

اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى كەلەسى ۇرپاققا مۇرا ەتۋ ازاماتتىق پارىزىمىز دەپ بىلەمىن. سالت-ءداستۇر ارقىلى وتباسىلىق قارىم-قاتىناستار رەتتەلىپ وتىرعان. ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋ، اتا مەن انانىڭ مىندەتتەرى، پارىزدارى، بالانىڭ مىندەتتەرى مەن پارىزدارى ت. ب. ياعني ادامدىقتىڭ جازىلماعان ەرەجەلەرىنىڭ ءبارى دە وسى ادەت- عۇرىپ پەن سالت-داستۇردە تۇنىپ تۇر.

- ىرىم-تىيىمداردى دارىپتەپ جۇرگەن دۇرىس پا؟

- حالقىمىزبەن تۇتاس بىرلىكتە جاساسىپ كەلە جاتقان ىرىم-تىيىمداردى دارىپتەۋ قاجەت دەپ سانايمىن. ويتكەنى سالت-داستۇرلەردى ۇلتتىق بولمىسىمىزدان بولەك قاراستىرا المايمىز. ادامزات بالاسىن جاقسىلىققا تالپىندىرىپ، يگى ىستەرگە جەتەلەيتىن، وزىندىك بولمىسىن، دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسىن كەڭەيتەتىن ىرىم-تىيىمداردى ومىرىمىزدەن ءبولىپ قالىپتاستىرا المايمىز. ۇلتتىق بولمىسىمىزدان اجىراماس ءۇشىن سالت-ءداستۇرىمىزدى ءاردايىم دارىپتەپ، جەتكىنشەكتەر ساناسىنا ءسىڭىرۋىمىز كەرەك.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

قىمبات سپابەك