قاسىم-جومارت توقايەۆ: قازاقستان مەن ازەربايجان ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا داۋىرىنە قادام باسادى

استانا. KAZINFORM - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ ازەربايجانعا مەملەكەتتىك ساپارى قارساڭىندا ا پ ا اقپارات اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتى.

- 2022 -جىلدىڭ تامىز ايىندا ءسىز ازەربايجانعا رەسمي ساپارمەن باردىڭىز، بۇل، ارينە، ەكى مەملەكەت اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ دامۋ ديناميكاسىنا سەرپىن بەرەتىن تاريحي ءسات بولدى. ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستاردىڭ قازىرگى جاعدايىن قالاي سيپاتتار ەدىڭىز؟

- ءبىزدىڭ بايلانىستارىمىزدىڭ تابىستى دامۋىنىڭ ىرگەتاسى، ەڭ الدىمەن، قازاق جانە ازەربايجان حالىقتارىنىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان باۋىرلاستىق بايلانىسى، مەملەكەتتەرىمىزدىڭ كوپ جىلعى جەمىستى ىنتىماقتاستىعى، حالىقارالىق ارەناداعى ءوزارا قولداۋى.

جانە، ارينە، ماڭىزدى اسپەكت ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام گەيدار وگلى اليەۆپەن قالىپتاسقان جەكە، سەنىمدى جانە دوستىق قارىم-قاتىناس. بۇل ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى ماسەلەلەرىنىڭ بارلىق كەشەنى بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىكتى نىعايتۋعا كومەكتەسەدى.

مەنىڭ 2022 -جىلعى ازەربايجانعا جاساعان رەسمي ساپارىم بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە باكۋ مەن استانا اراسىنداعى ارىپتەستىك ءۇشىن سەرپىلىس بولدى.

بىرىنشىدەن، بۇل مەنىڭ ازەربايجانعا مەملەكەت باسشىسى رەتىندە ءبىرىنشى ساپارىم. ەكىنشىدەن، بۇل ەلدەرىمىز اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستىڭ ورناعانىنا 30 جىل تولۋى قارساڭىندا ءوتتى. ۇشىنشىدەن، ساپار قورىتىندىسى بويىنشا ستراتەگيالىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋ جانە وداقتاستىق ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋ تۋرالى بىرلەسكەن دەكلاراتسيانى قابىلداۋ ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ باستاۋى بولدى.

قازىرگى قازاق- ازەربايجان قارىم-قاتىناسى وركەندەۋ ۇستىندە. ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق، ترانزيتتىك-كولىك، ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، مادەني-گۋمانيتارلىق جانە باسقا دا سالالاردا بايلانىستاردى نىعايتۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

- پرەزيدەنت يلحام اليەۆپەن كەزدەسۋىڭىزدە قازاق حالقىنىڭ قاراباقتى قالپىنا كەلتىرۋگە قوسقان ۇلەسى تۋرالى ماڭىزدى شەشىم قابىلداندى. قازاقستان تاراپى ازەربايجان حالقىنا سىيلىق رەتىندە فيزۋلي قالاسىندا قازاقتىڭ كورنەكتى كومپوزيتورى قۇرمانعازىنىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن بالالار شىعارماشىلىق ورتالىعىن سالۋدى ۇسىندى. باۋىرلاس قازاقستان الداعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە تاعى قانداي جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋدى جوسپارلاپ وتىر؟

- ءبىز قازىردىڭ وزىندە قاراباقتىڭ قانشالىقتى سەرپىندى تۇردە جاندانىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. بۇل وڭىردە كوپتەگەن جاسامپاز جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر. كولىك، الەۋمەتتىك جانە تۋريزم ينفراقۇرىلىمى بەلسەندى دامىپ، اۋەجايلار، قوناق ۇيلەر، تۇرعىن ۇيلەر مەن مەكتەپتەر سالىنۋدا.

ارينە، بۇل يگىلىكتى ىستەن ءبىز دە قالىس قالا المادىق. 2022 -جىلدىڭ تامىز ايىندا باكۋگە بارعان ساپارىمدا مەن قازاق حالقىنىڭ ازەربايجانعا تارتۋى رەتىندە فيزۋليدەگى قۇرمانعازى اتىنداعى بالالار شىعارماشىلىق ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى حابارلاعان بولاتىنمىن.

مەنىڭ قازىرگى ساپارىمنىڭ باعدارلاماسىندا وسى ورتالىقتىڭ رەسمي اشىلۋى قاراستىرىلعان. بۇل مەكەمە ەلدەرىمىز بەن حالىقتارىمىز دوستىعىنىڭ، باۋىرلاستىعىنىڭ جانە ءوزارا قولداۋىنىڭ تاعى ءبىر سيمۆولىنا اينالارى ءسوزسىز.

مەن ءبىزدىڭ كومپانيالارىمىزدىڭ قاراباقتى جاڭعىرتۋعا قاتىسۋعا دايىن ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. مەن ازەربايجان باسشىلىعىنا قازاقستاندىق كومپانياعا فيزۋلي قالاسىنداعى ورتالىق ايماقتىق اۋرۋحانا قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن ۇسىنعانى ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرەمىن. الداعى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى كومپانيالارىنىڭ قاتىسۋىمەن وسىنداي جوبالار كوپ بولادى دەپ كۇتەمىز.

- ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ ءوزىنىڭ ۇلىقتاۋ راسىمىندە تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى اياسىنداعى جۇمىستىڭ باسىمدىعىن اتاپ ءوتتى: «ءبىزدىڭ وتباسىمىز - تۇركى الەمى. ءبىز ءوزىمىزدى كەرەمەت سەزىنەمىز» دەدى. پرەزيدەنت مىرزا، سونداي-اق ازەربايجاننىڭ ت م ۇ-عا مۇشە بارلىق مەملەكەتتەرمەن باۋىرلاستىق قارىم-قاتىناستا ەكەنىن جانە ەلدىڭ ساياساتى ۇيىمدى نىعايتۋعا باعىتتالعانىن ايتىپ، «ءبىز تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمىن ماڭىزدى فاكتورعا جانە جاھاندىق ارەناداعى كۇش ورتالىعىنا اينالدىرۋعا ورتاق كۇش سالۋىمىز كەرەك. بۇعان ءبىز تەك بىرگە قول جەتكىزە الامىز» دەدى. وسى قۇرىلىم شەڭبەرىندە ازەربايجان مەن قازاقستاننىڭ جانە ت م ۇ بولاشاعى مەن ىنتىماقتاستىعىن قالاي باعالايسىز؟

- اڭگىمەنى قازاقستان مەن ازەربايجان تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار ەكەندىگىنەن باستايىن. قۇرىلىمدى قۇرۋ باستاماسىن قازاقستان كوتەرىپ، كەلىسىمنىڭ ءوزى ازەربايجان جەرىندە جاسالعان. وسى ساتتەن بەرى ون بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى، سودان بەرى ءبىزدىڭ ورتاق ۇيىمىمىز ينستيتۋتتاندىرۋ جولىندا ۇزاق جولدان ءوتتى. ونىڭ ۇستىنە حالىقارالىق ارەنادا تانىمال بولىپ، بەدەلدى ويىنشىعا اينالىپ كەلەدى.

تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ تاريحي ميسسياسىن باعالاۋدا ازەربايجان باسشىسىنىڭ پىكىرىمەن كەلىسپەۋ قيىن. شىنىندا دا، بۇل ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتىڭ ءرولىن اسىرا باعالاۋ قيىن. سالىستىرمالى تۇردە قىسقا تاريحي كەزەڭدە ءبىزدىڭ مەملەكەتتەرىمىزدىڭ ىنتىماقتاستىعى ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن كورسەتىپ، جاڭا گەوساياسي شىندىق رەتىندە تۇركى الەمىنىڭ كونتۋرىن ايقىندادى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز ۇيىمنىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ.

- قازىر، بارشامىز كورىپ وتىرعانىمىزداي، ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتىنىڭ (ت ح ك م) ءبىزدىڭ ايماق ءۇشىن دە، بۇكىل الەم ءۇشىن دە ماڭىزدىلىعى ارتىپ كەلەدى. ونىڭ ەكى ەلدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن الەۋەتى مەن بولاشاق ءرولىن قالاي كورەسىز؟

- جاڭا گەوساياسي جاعدايدا ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ترانسكونتينەنتتىك ساۋدانى ىلگەرىلەتۋ مەن دامىتۋداعى ءرولى قارقىندى ارتىپ كەلەدى. كارتاعا جىلدام قاراۋدىڭ ءوزى ورتالىق ازيا مەن وڭتۇستىك كاۆكازدىڭ بىرەگەي گەوگرافيالىق ورنى تۋرالى ايتادى.

سوندىقتان ازەربايجان سياقتى قازاقستان دا ەلدىڭ كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىن نىعايتۋ بويىنشا بەلسەندى ساياسات جۇرگىزىپ كەلەدى. جاسىرمايمىن، بۇل ءبىز ءۇشىن ستراتەگيالىق مىندەت.

2030 -جىلعا قاراي 11 مىڭ شاقىرىمدى جوندەپ، 5 مىڭ شاقىرىمنان استام جاڭا تەمىر جول سالۋدى كوزدەپ وتىرمىز. بۇل ەلدىڭ كولىكتىك مۇمكىندىكتەرىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى.

بۇگىنگى تاڭدا ترانسكونتينەنتالدىق ساۋدانى ىلگەرىلەتۋ مەن دامىتۋداعى ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتىنىڭ نەمەسە «ورتالىق ءدالىز» دەپ اتالاتىن جولدىڭ ءرولى تەز ءوستى. بۇعان وسى باعىت بويىنشا 2022 -جىلى ەكى ەسەگە، ال 2023 -جىلى تاعى 65 پايىزعا ارتىپ، 2,7 ميلليون توننا جۇككە (2022 -جىلى - 1,7 ميلليون توننا) دەيىن وسكەن جۇك تاسىمالداۋ كولەمى دالەل.

بولاشاقتا بۇل كورسەتكىشتى 10 ميلليون توننا دەڭگەيگە كوتەرۋ جوسپارىمىز بار. بۇل ءۇشىن سۇرانىس تا، تەحنولوگيالىق مۇمكىندىك تە بار. سوندىقتان استانا مەن باكۋ بۇل سالادا كەشەندى قادامدار جاساۋدا. 2022 -جىلدىڭ سوڭىندا قابىلدانعان دەپ اتالاتىنداردى سينحروندى جويۋ بويىنشا جول كارتاسى وسىنىڭ ايقىن كورسەتكىشى بولا الادى.

اۆتور

ەركەجان سماعۇلوۆا