قاربىزدان ۋلانىپ قالماۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك

الماتى. KAZINFORM - قازىر كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتەر ساتاتىن دۇكەندەر مەن بازارلاردا قاربىزدىڭ ساۋداسى قىزدى. باقشا ءونىمىنىڭ بۇل ءتۇرى ساۋدا ورىندارىندا دا تولىپ تۇر. دەسە دە قاۋىن-قاربىزدىڭ جەدەل-ىشەك ينفەكسياسىنىڭ ورشۋىنە سەبەپ بولارىن ۇمىتپاعان ءجون.

جالپى، تۇتىنۋشىلار قاۋىن-قاربىزدى ساتىپ الاردا نەنى ەسكەرۋى كەرەك جانە ونىڭ قۇرامىنداعى نيترات مولشەرى قانشا بولۋى ءتيىس؟ وسى سۇراقتارعا الماتى قالاسىنىڭ سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گاۋھار قاتكەنوۆا جاۋاپ بەردى.

ەپيدەميولوگتىڭ ايتۋىنشا، ەرتە كوكونىس پەن جەمىس- جيدەكتەردەن ۋلانۋدىڭ ىشىندە جازدا ەڭ كوپ تارالعانى - قاربىزدان ۋلانۋ. ونىڭ ەكى نەگىزگى سەبەبى بار. ميكروبتىق جانە ميكروبتىق ەمەس.

ءبىرىنشى جاعدايدا ۋلانۋدىڭ سەبەبى جيدەكتىڭ قابىعىنداعى نەمەسە ىشىندەگى باكتەريالار مەن قوزدىرعىشتاردان بولادى. ەكىنشىسىندە، جەمىس ءوسىرۋ كەزىندە قولدانىلاتىن نيتراتتار مەن پەستيتسيدتەر قاۋىپ بار. ۋلانۋدىڭ ەكى ءتۇرىنىڭ سيمپتومدارى ۇقساس، ءبىراق ايىرماشىلىقتارى جوق ەمەس.

«ۋلانۋدىڭ ءبىرىنشى توبى ساتىپ الۋشىلاردىڭ وزدەرىنىڭ كىناسىنەن بولادى. قاربىزدى كەسەر الدىندا كەيبىر ادامدار سىرتىن مۇقيات جۋمايدى. سوسىن ونداعى پاتوگەندىك باكتەريالار اسقازان- ىشەك جولىنا تۇسەدى. ناتيجەسىندە ادامدا ىشەك ينفەكسياسىن مەنديزەنتەريا جۇقتىرۋى مۇمكىن. ۋلانۋدىڭ ەكىنشى توبى باقشا داقىلدارىندا نيتراتتاردىڭ كوپ بولۋىمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ءپىسىپ-جەتىلۋ پروتسەسىن تەزدەتۋ ءۇشىن ەرتە جەمىستەر ازوتتىق تىڭايتقىشتاردىڭ كوپ مولشەرىن قولدانا وتىرىپ، پلەنكا استىندا وسىرىلەدى. مۇنداي جاعدايلاردا قاربىز بەن قاۋىن تەز ءوسىپ، تەز پىسەدى. ءبىراق وسىنداي قىسقا ۋاقىت ىشىندە ءتاتتى جيدەكتەردە تىڭايتقىشتاردا بولاتىن جيناقتالعان نيتراتتاردان ارىلۋعا ۋاقىت جوق جانە ولارداعى نيتراتتاردىڭ كونتسەنتراتسياسى قاۋىپسىز نورمادان بىرنەشە ەسە اسىپ كەتەدى»، - دەدى مامان.

ۋلانۋدى تۋدىرۋى مۇمكىن تاعى ءبىر فاكتور - باقشا داقىلدارىنىڭ دۇرىس ساقتالماۋى: قاربىز بەن قاۋىن بىرنەشە اپتا بويى تىكەلەي كۇن ساۋلەسىندە بولعان كەزدە، ولارداعى نيتراتتاردىڭ از مولشەرى دە گليۋكوزامەن بەلسەندى ارەكەتتەسەدى. ناتيجەسىندە وتە ۋلى زاتتار پايدا بولادى.

«ءبىر جاسقا دەيىنگى بالالار مەن جاڭا بوسانعان انالار ءۇشىن نيتراتى جوعارى قاۋىندار وتە قاۋىپتى. ويتكەنى بالالاردا يممۋندىق جۇيە ءالى دۇرىس قالىپتاسقان، ىشەك شىرىشتى قاباتى وسال بولادى، ال انا ءسۇتى نيتراتتارعا ايتارلىقتاي كەدەرگى كەلتىرمەيدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى سپيكەر.

باقشا داقىلدارىمەن ۋلانۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى ولاردى جەگەننەن كەيىن بىرنەشە ساعاتتان كەيىن پايدا بولۋى مۇمكىن. الدىمەن ءىشتىڭ اۋىرسىنۋى، جۇرەك اينۋ، قۇسۋ، ءىش ءوتۋ، دەنە قىزۋى كوتەرىلۋ؛ سونىمەن قاتار باس اۋرۋى، قۇرىسۋلار، بۋىندارداعى اۋىرسىنۋ، تەرىنىڭ اللەرگيالىق رەاكسياسى بولۋى مۇمكىن.

قاراپايىم تاماقتان ۋلانۋ ىقتيمالدىعىن بولدىرماۋ ءۇشىن كەز كەلگەن جەمىس-جيدەك ساتىپ العان كەزدە تومەندەگى نەگىزگى ەرەجەلەردى ساقتاۋ كەرەك:

- قاربىز نەمەسە قاۋىن ساتىپ العاندا، قابىعىنىڭ جارىقسىز، سىزاتسىز جانە مايىسپاي ءبۇتىن بولۋىنا نازار اۋدارۋ كەرەك. جەمىستەردى تاسىمالداۋ كەزىندە ءجيى لاقتىرادى، قابىعىنىڭ جارىعى ارقىلى باكتەريالار ىشىنە كىرىپ كەتۋى مۇمكىن، ال مايىسقان جەرلەرى كوبىنەسە قاربىزدىڭ مايەگىنىڭ قىشقىلدانۋىنا اكەلەدى؛

- كەسىلگەن جيدەكتەردى ساتىپ الۋعا بولمايدى، قاربىزدىڭ سىرتىنداعى لاس پىشاقپەن كەسكەن كەزدە مايەگىنە وڭاي تۇسەدى؛

- ساتىپ العان جەرلەردە جۋىلماعان جەمىستەردى تۇتىنباڭىز جانە جيدەكتەردىڭ پىسكەنىن تەكسەرۋ ءۇشىن ەشقاشان كەسىپ الماڭىز، ويتكەنى كوپ جاعدايدا لاس پىشاقتار قولدانىلىپ، جيدەك مايەگىنە ىشەك ينفەكسيالارىنىڭ قوزدىرعىشتارى ءتۇسىپ باكتەريا جۇقتىرۋىنا اكەلۋى مۇمكىن؛

- جەمىستى كەسەر الدىندا جيدەكتىڭ سىرتىنداعى كىردىڭ مايەككە ءتۇسىپ كەتپەۋى ءۇشىن شەتكامەن اعىپ تۇرعان سۋدىڭ استىندا جاقسىلاپ جۋۋ كەرەك؛

- جيدەكتى كەلەسى كۇنگە قالدىرماي بىردەن جەپ قويعان ءجون، ويتكەنى شىرىندى مايەگىندەگى قانتتىڭ كوپ بولۋى ونى باكتەريالار ءۇشىن قۇنارلى ورتاعا اينالدىرادى. ەگەر قاربىز نەمەسە قاۋىن جەلىنبەي قالسا، كەسىلگەن جەردى تاعامعا ارنالعان ۇلدىرمەن جاۋىپ، توڭازىتقىشقا شيكى ازىق- تۇلىكتەن (جۇمىرتقا جانە شيكى ەتتەن) بولەك قويۋ كەرەك؛

- جەمىستىڭ مايەگىن قابىعىنا دەيىن جەمەگەن دۇرىس، قاربىزداعى نيتراتتار بىركەلكى بولىنبەيدى، ولار قابىعى مەن جەمىس ساباعانى كوبىرەك جاقىن بولادى، سوندىقتان بالالارعا جەمىستىڭ ورتاسىنداعى مايەگىن بەرگەن دۇرىس.

«وسى ماۋسىمدا ەرتە كوكونىستەر مەن باقشا داقىلدارىنىڭ نيتراتتارىمەن ۋلانۋ فاكتىلەرى تىركەلگەن جوق. الايدا، الماتى قالاسى بويىنشا قاربىزدى تۇتىنۋعا بايلانىستى تاعامدىق توكسيكوينفەكسيانىڭ 9 جاعداي تىركەلدى. ونىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى جۋىلماعان قاربىزدى جەۋ، سونداي-اق كەسىلگەن قاربىزدى دۇرىس ساقتاماعانان بولدى»، - دەدى گاۋھار قاتكەنوۆا.

اۆتور

الما مۇقانوۆا