نەسىپبەك ايت ۇلىنىڭ جىرلارى
نەسىپبەك ايت ۇلىنىڭ «ىرگەم بۇتىن تۇرعاندا»، «تابالدىرىق»، «باقاناس - بىزدىڭ بالالىق»، «وتكەردىك جاستىق كوكتەمىن»، «ەسىڭدە مە؟»، «ورازبايدىڭ بەيىتى»، «سايتان شاقىرۋ»، «ەسىل دە ەسىل، ەسىل كۇن»، «كيىز ءۇي»، «اعالار-اي»، «قابانبايعا شاعىنۋ»، «بايتەرەك» (پوەما) سياقتى شعارمالارى بەرىلدى.
ىرگەم ءبۇتىن تۇرعاندا
بايتاق ەلمىن باسىنان ءسوز اسپاعان،
ءوز ولەڭىم وزىمە - ءوز استانام!
يلەۋىڭە قاشانعى كونە بەرەر،
قازاق جىرى زورلىقتان كوز اشپاعان؟!
اقىنداردى وتكىزىپ وتكەلەكتەن،
كىم بار دەيسىڭ توبەسى كوككە جەتكەن؟
جىر دەگەن ءبىر جۇرەكتىڭ پەرىشتەسى،
پەرىشتەنى وڭعان با وكپەلەتكەن؟
ويلارىمنىڭ بەت-ءجۇزىن الامايلاپ،
قۇيرىعىنا جىبەرمە شالا بايلاپ.
ىرگەم ءبۇتىن تۇرعاندا ىرتكى سالىپ،
ۇركىتكەنىڭ ورىنسىز جارامايدى-اق!
ارمانىمدى، اعايىن، ءتۇسىن مەنىڭ،
وڭىمدەگىم وسى عوي، تۇسىمدەگىم.
ءبىر قىمباتىم تۇسپەسە مىنا قولدان،
جىردى عانا ايالاپ تۇسىرمەدىم.
جىرىم مەنىڭ-مۇڭداسىم، سىرلاسىم دا،
كوز جاسىم بار ءموپ-ءمولدىر تۇنباسىندا.
ءبىر باسىندا ول تۇرسا تارازىنىڭ،
ال، تاعدىرىم تۇرادى ءبىر باسىندا!..
تابالدىرىق
حالقىما قادىرمەندى، تابالدىرىق!
تۇراسىڭ ءار ۋاقىتتا الاڭ قىلىپ.
ۇلكەندەر «باسپا!» دەيدى،
اتتاپ وتەم،
سىر بار-اۋ، ار جاعىندا الار ءبىلىپ...
تىرشىلىك قاراعاندا ماعان كۇلىپ،
تالپىندىم اينالاما،
سانام كىرىپ.
اتتاتىپ كەڭ دۇنيەنىڭ ەسىگىنەن،
شىعارىپ سالدىڭ العاش، تابالدىرىق!
كەلەسىڭ ءالى كۇنگە ادام قىلىپ،
ءومىردىڭ وزەگىنەن ءنار الدىرىپ.
جاسادىم ەرسى مىنەز ءوزىم قانشا،
سەنەن ءبىر بايقامادىم جامان قىلىق.
كورسەتىپ جىگەرلىلىك، تاباندىلىق،
جاسقانباي تالاي جەرگە بارام كىرىپ.
ءۇن-ءتۇنسىز سول باياعى قالپىڭمەنەن.
الدىمدا تۇراسىڭ سەن، تابالدىرىق!
بىرەۋلەر جىلاپ قارسى اپ،
قالار كۇلىپ،
بىرەۋلەر سەنگە ءبولىپ، الار كۇدىك.
ايتەۋىر بارلىق سىرىم ساعان ايان،
بارىنە قۋاسىڭ عوي، تابالدىرىق!
ۇستىڭنەن ءوتتى قانشا زامان ءجۇرىپ،
سايرانساپ...
جانە تاعى سالار بۇلىك.
وزىڭنەن دوس تا اتتادى.
قاس تا اتتادى،
بۇلك ەتپەي شىداپ باقتىڭ، تابالدىرىق!
الىستان اپپاق شامىن جاعاردا ءۇمىت،
ۋايىمنىڭ قارا قۇلپىن الام جۇلىپ.
ەسىگىن ارمانىمنىڭ ايقارا اشىپ،
جەبەپ ءجۇر، قايدا بارسام، تابالدىرىق!
توسىننان ءۇيىرىلىپ قاراڭعىلىق،
تاعدىرىم تاستاعاندا ماعان قۇرىق،
جولىندا اسۋ بەرمەس اسقار بولىپ،
كولدەنەڭ جاتىپ ال، سەن، تابالدىرىق!
باقاناس - ءبىزدىڭ بالالىق
ۇل ەدىك وندا، قىز ەدىك،
ءبىر ەمەس ەدىك - ءجۇز ەدىك.
باقاناس دەگەن وزەندى
ولاي دا كەشكەن - ءبىز ەدىك،
بۇلاي دا كەشكەن - ءبىز ەدىك!
بۇرىمىن يىسكەپ بال قىزدىڭ،
جۇپارىن جۇتتىق جالبىزدىڭ.
باقاناس ءوزى جۇباتتى،
جابىرقاپ قالساق جالعىز كۇن.
ادامنىڭ جاستىق عۇمىرى -
شاپقان ءبىر اتتىڭ ءدۇبىرى.
قۇلاعىمدا ءالى ءجۇر مەنىڭ،
قىزداردىڭ ءتاتتى كۇبىرى.
ورالسا ويعا كەيدە وسى،
جىرتىلار كوڭىل جەيدەسى.
جۇرەگىمدە ءالى ءجۇر مەنىڭ،
قىزداردىڭ ۋىز بەينەسى.
الىسقا بەتتى تۇزەدىك،
ۇل ەدىك كەشە، قىز ەدىك.
باپالىق دەگەن وزەندى
ولاي دا كەشكەن - ءبىز ەدىك،
بۇلاي دا كەشكەن - ءبىز ەدىك!
وتكەردىك جاستىق كوكتەمىن
وتكەردىك جاستىق كوكتەمىن،
ءبىز كورگەن قىزىق جەتەرلىك.
ارۋدىڭ جۇتىپ وت لەبىن،
بوقالدى باسقا كوتەردىك.
اتويلاپ ءاربىر تاراپتان،
دۋمانعا كىردىك شالقىعان.
كۇشتى بوپ شىقتى شاراپتان،
سۇلۋدىڭ دەمى شارپىعان.
ءومىردى سونىڭ جولىنا
ءبىرجولا قۇربان ەتەردەي،
ورتەنە جۇتتىق ونى دا،
ءورت بولىپ جانىپ كەتەردەي.
تىزگىندى بەردىك جەلىككە،
جۇرەكتىڭ سىرىن جاسىرماس.
جاستىقتىڭ الدە
دەدىك پە،
قىزۋى ماڭگى باسىلماس.
جىبەرسە، شىركىن، ەرىككە،
ۋاقىتقا قانداي بار تالاس.
عۇمىردىڭ الدە
دەدىك پە،
بازارى ماڭگى تارقاماس.
جۇتارداي بولىپ كورىندىك،
نايزاعايدىڭ دا جارقىلىن.
سەزبەستەي ءسىرا ومىرلىك،
جىلداردىڭ ىزعار، سالقىنىن.
كەتكەنىن كۇندەر ارىندى،
كەشەڭدەۋ بارىپ اڭدادىق.
جۇتساق تا وتتى، جالىندى،
ءومىرى ءبىراق قانبادىق.
سەزىمدى سۋداي شايقاعان،
ورالىپ سول ءبىر كەزدەرگە،
لاپىلدار ما ەدىك قايتادان،
شوق بولىپ قارا كوزدەردە.
كۇرسىنبەس كىمدەر تۇنىمەن،
اڭساتسا جاستىق داۋرەنى -
سۇزگەندەي سۋدىڭ تۇبىنەن،
جۇلدىزدان تۇسكەن ساۋلەنى..
ەسىڭدە مە؟
جاز كۇركەسىن كۇز كەلىپ جىعار ءالى،
ورەكپۋمەن وزەندەي جىل اعادى.
شاعالاسىن شاقىرىپ شالعاي كەتكەن،
كولدەرىم تۇر كوزىمدە جىلاعالى.
جايلاۋ ءۇستى.
سوناۋ ءبىر جىراداعى،
قۇلاعىڭدا ءجۇر مە ءالى بۇلاق ءانى؟
كىرپىگىڭە ءىلىنىپ جۇلدىز تامشى،
شاق تۇردىڭ-اۋ، سەن سوندا جىلاعالى.
قاراۋىتىپ كورىنبەي اۋىل ماڭى،
قوڭىر ءتۇننىڭ كورپەسى قالىڭدادى.
تۇردىم مەن دە ۇمىتىپ دۇنيەنى،
ەسىل-دەرتىم سەندە بوپ جانىمداعى.
ىم قاققانداي
جۇلدىزدار جىمىڭداعان،
سىرلاسقانداي
شەگىرتكە شىرىلداعان.
كەرەمەتىن كورسەتپەي كەلىپتى عوي،
مىنا تۇرعان تابيعات بۇرىن ماعان.
جانارىڭا جاناردى تۇردىم قاداپ،
ەزۋ تارتىپ، جاي عانا كۇلدىڭ زامات.
قىزعاندى ما؟
جۇزىڭدى كولەگەيلەپ،
بۇركەي بەردى قارا تۇن تۇنجىر قاباق.
ويحوي، دۇنيە!
ول داۋرەن قايدا ماعان؟!
وتەدى ءومىر بىرتىندەپ مايدالاعان.
قىزعانىپ ەم سول ساتتە مەن ءوزىڭدى،
تاۋدان-تاستان،
توعايدان،
ايدالادان...
بىلە المايمىن بۇل كۇندە ءجۇرمىن قالاي؟
جاستىق قۇسى سايراماي، جىر جىرلاماي.
كورگەن تۇستەي كوشەدى كوز الدىمنان،
وتكەن ءومىر تۇرا ما بۇلدىرلاماي.
قىزعالداقتاي ۇلبىرەپ قۇمعا شىققان،
تۇرۋشى ەدىڭ شاقىرىپ تىم قاشىقتان.
جۇتىپ جاستىق سۋسىنىن ءبىر كەسەدەن،
تاتىپ ەدىك بالىن دا ءبىر قاسىقتان.
ەسىڭدە مە؟
سول ءبىر ءتۇن - قاسقا بۇلاق،
سەكىلدى ەدى سەكىرىپ قاشقان لاق.
قاسقا بۇلاق
ويىما ورالعاندا،
جانارىمدى الامىن جاسقا بۇلاپ...
ورازبايدىڭ بەيىتى
قۇلازيتىن سەكىلدى شۇناي تاۋى،
ەسكى قىستاۋ كورگەندى مۇڭايتادى.
وشكەن وشاق،
ولگەن ءۇي،
توزعان مۇرجا
سۇراعانعا سىزدىقتاپ سىر ايتادى.
بىلەۋلەنىپ بۋلىقسا قانتامىرى،
ورازبايدىڭ مۇندا ءوتتى بارشا كۇنى.
اڭ شىقپاسا،
باسىنا جان شىعارماس،
شۇناي ەدى مەنشىكتى حانتاڭىرى.
زامان از با باس قاتىپ، مي قايناعان،
بايلىق قۋسا، كەڭگە دە سىيمايدى ادام.
اباي جازىپ جاتقاندا،
ورازباي بۇل
جىلقى ىزىمەن دالانى شيمايلاعان.
ءومىر از با وتەۋى وتەلمەگەن،
ناداندىقتىڭ قورجىنىن كوتەرمەگەن.
اباي ونەر قۋعاندا،
ورازباي بۇل
جەر تۇبىنە جىلقىمەن جەتەم دەگەن.
قارا ادىردى السا دا قانشا ۇيىرمەن،
تىرلىگىندە ءىسى جوق جان سۇيىنگەن.
ورازبايدىڭ قولىمەن -
دۇلەيلىك بۇل
دانالىقتىڭ باسىنا قامشى ۇيىرگەن.
كۇنى ءبىتتى.
كۇڭىرەنىپ ءوتتى ءبارى،
بەلبەۋىنە ءتۇيىلىپ بەتتىڭ ارى.
شۇناي تاۋى باياعى باز قالپىندا،
كەلگەنگە دە كەتكەنگە جوق كۇمانى.
كوقالالى كوپ جىلقى كوشكەن بۇلتتاي،
ورازبايدى قويدى ما بوس قاڭعىرتپاي.
قۇلپىتاستا جازۋلى قىسقا عۇمىر،
سىرى كوشە باستاپتى وشكەن جۇرتتاي.
كوپ كەلمەيدى بۇل ماڭعا ەل ەركەلەپ،
تاۋدان تومەن سوعادى جەل ەنتەلەپ.
جابىعىڭقى،
توزىڭقى سۇر بەيىت تۇر،
جالعىز جىلقى تۇبىندە كولەڭكەلەپ...
سايتان شاقىرۋ
سيقىڭنان شوشىر ءتىرى ادام،
كىم سەنەن زالال كۇتپەدى؟
ءپاتشاعار، شىنداپ سۇرانام،
بار بولساڭ ەگەر، شىق بەرى؟!
الايىن ءبىراز ماسايىپ،
ءتىلىڭدى بالكىم تابارمىن.
قاشاتىن مەن بە ماشايىق،
قانىڭدى ىشسەم، قانارمىن.
ايتپايمىن ولسەم مەن ءازىل،
ءجۇزىڭدى كورۋ بولدى ارمان.
قورقام با سەنەن، ءازازىل،
قۋلىعىم كەم بە الداردان؟
ەلەسىڭ قانشا ارباستى،
سەندە بار سيقىر مەندە جوق.
ءجۇرسىڭ بە الدە الباستى،
پەردەڭدى جاۋىپ پەندە بوپ.
جاۋراعان جانعا جىلۋ كوپ،
شاتتىققا كوڭىل تويدى ما؟
جانارى شوقتاي سۇلۋ بوپ،
كىردىڭ بە بالكىم قوينىما؟
ەسىمدە جوق قوي بۇگىندە،
وت پەنەن سۋعا تۇستىك پە؟
كوگىلدىر شامنىڭ تۇبىندە،
تامشىنى بولىپ ىشتىك پە؟
ويناعان وقتى بىلتەمەن،
جارىتپاس ەدىڭ سەن جار بوپ.
بەيكۇنا دوسقا سىلتەگەن،
تۇردىڭ با قولدا قانجار بوپ؟
تىزەيىن قايسى ءبىرىن مەن،
كۇناعا ءتىلىم كەلمەيدى.
پەندەنىڭ ءبارى سۇرىنگەن،
تايدىرعان جولدان سەن دەيدى.
سىندىرسا اردىڭ قاناتىن،
كۇڭگىرت قوي ويعا ارعىسى.
قيت ەتسە ساعان جاباتىن،
ادامنىڭ ايلا-شارعىسى.
كۇناعا باتقان كول-كوسىر،
جوق بولساڭ مىناۋ عالامدا،
جازعىردىم بوسقا، سەن كەشىر،
وكپەلە وندا ادامعا.
بار بولساڭ ەگەر، مىستانىم،
بولمايدى ءبۇيتىپ جۇرگەنىڭ.
قولىڭدى كەپ تۇر ۇستاعىم،
كوزىمە، كانە، ءبىر كورىن.
ەشتەڭە ماعان بەرمە دە،
ەشتەڭە مەنەن الما دا.
جاتپايمىن سەنسىز مەن نەگە،
سىيىنىپ جالعىز اللاعا.
ءوزىڭدى زارمىن كورۋگە،
بەتتەسۋ ءۇشىن ءبىر عانا.
مۇرشا بەر تىنىش ولۋگە،
جۇرەكتىڭ تورىن بىلعاما.
بەت-اۋزىڭ كىسى كورگىسىز،
بالەكەت بولساڭ، توياتتا.
باقىتقا بوگىپ بەلگىسىز،
ۇيقىعا كەتسەم وياتپا!
ءتىلىمنىڭ ۋىن توگەر ەم،
بار-جوعىڭ، اتتەڭ، جورامال.
سىرتىمدا بولساڭ كورەر ەم،
ىشىمدە تۇرساڭ جوق امال!؟
ەسىل دە ەسىل، ەسىل كۇن
ەسىل دە ەسىل، ەسىل كۇن،
ەش كەتسەڭ مەنى كەشىرگىن؟
سارى بەل جۇتقان ساعىمداي،
ساناما سەنى كوشىردىم.
سول جاقتا ەندى جاسايسىڭ،
بارىندا اقىل-ەسىمنىڭ.
ءۇزىلىپ كەتسەم ەسەن بول،
ۇستىندە كىشى بەسىننىڭ.
باقيلىق مەكەن-تۇراعىڭ -
توقتاعان جەرى كوشىمنىڭ.
مەنىمەن بىرگە قۇلاساڭ،
تومارداي تۇپتەن كەسىلدىڭ.
كەسىلگەن ەمەي نەمەنە،
باتقانى ماڭگى كەشىڭنىڭ.
وبالىڭ كەتسە موينىمدا،
وپاسىز، ويسىز دوسىڭمىن.
وپاتتان امان سەن جاسا،
ورنىندا قارا قوسىمنىڭ.
ولتىرمەس ءۇشىن ءوزىڭدى،
قاعازعا قانشا تەسىلدىم.
كوزىمنىڭ الدى مۇنارتىپ،
كوقالا بۇلتتاي جوسىلدىم.
كولەڭكە تارتسا بۇلت استى،
ىمىرتقا بارىپ قوسىلدىم.
اينالىپ ىمىرت ىڭىرگە،
تومسارا تۇسسە توسىلدىم.
ءىڭىردىڭ سوڭى-قارا ءتۇن،
قاباعىن تۇيسە شوشىندىم.
لاپىلداپ جانعان، مازداعىم،
كەلمەيدى-اۋ سەنى وشىرگىم.
اق ساۋلە شاشقان، ءتاڭىرىم،
ارقاندا تالاي ەسىردىم.
ەسىرگەن ەمەي نەمەنە،
جوسىقسىز، ءجونسىز كوسىلدىم.
تۇيىلمەس جەردە ءتۇيىلىپ،
شەشىلمەس جەردە شەشىلدىم.
كەۋدەسىن كەرگەن كونەكتەي،
قاقپادىم قولىن كەسىردىڭ.
قاتىگەز دۇشپان الدىندا
جىبەكتەي جۇمساپ، ەسىلدىم.
الا الماي قۇنىن قور بولدىم،
ەل ءۇشىن قۇربان ەسىلدىڭ.
ەسىل دە ەسىل، ەسىل كۇن،
تاعاسىڭ ماعان نەسىن ءمىن؟
تۇراسىن سوققان تۇلپارداي
تابانىم توزىپ، وسىلدىم.
قايراقتاي وتكىر قىزىل تاس،
قاسقاسىن ءتىلدى ءتوسىمنىڭ.
اتادان قالعان سارى جۇرت -
اراسى ەدىل، ەسىلدىڭ.
كيەسىن بىلەر ءبىر قۇداي،
يەسى ءوزىڭ دەسىن كىم؟
بوز توبە سايىن بوزداعان
بوداۋى بار ما ءوشىمنىڭ؟
تۇلىگىم جاتقان تەپسەڭگە،
وگەي ءشوپ اكەپ ءوسىردىم.
وگەيلىك ەمەي نەمەنە،
قامشىسىن جەدىم كوشىردىڭ،
بوزداعى شىققان بەتىنەن،
جەتىمى قۋ ساپ جەسىردىڭ.
ءمۇيىزى مۇقىل بۇعىداي
بۇعىنىپ عۇمىر كەشىردىم.
ەسىل كۇن، ساعان شاعىنام،
تاڭىرگە بالاپ تابىنام.
بايانسىز مىناۋ زاماننىڭ
باعدارىن ەندى نە قىلام؟
قاي جاققا ءوزىڭ زۋلاساڭ،
سول جاققا مەن دە اعىلام.
سابىلساڭ بىرگە سابىلام،
سارىلساڭ بىرگە سارىلام.
كۇلپارشا بولعان شىنىداي،
شاعىلساڭ بىرگە شاعىلام.
جوعالساڭ بىرگە جوعالىپ،
تابىلساڭ بىرگە تابىلام.
ادامعا ءبىتتىم باعىنىپ،
وزىڭە ەندى باعىنام.
كوكتەمدى سوناۋ ساعىنام،
وتكەندى سوناۋ ساعىنام.
ورالتشى سونى ءبىر ساتكە،
ويپىر-اۋ، شىنداپ جالىنام!
جەرىمەس قۇلان قاعىنان،
بەزىنبەس بۇلبۇل باعىنان.
اقتارشى بۇككەن سىرىڭدى،
اعىمنان مەن دە جارىلام.
پاتشالار تايار تاعىنان،
تايمايدى ءومىر زاڭىنان.
جۇگىمدى مەنىڭ جەڭىلدەت،
قۇيىنداي ۇيتقىپ، قاعىنام.
شاپپايدى تۇعىر ارىعان،
اسپايدى تولقىن جارىنان.
ەكسەڭ دە، قانشا سەپسەڭ دە،
ونبەيدى ارپا تارىدان.
نىعارلاپ تىقپالاعانمەن،
ارتپايدى استىق قابىنان.
سىنادى نايزا سابىنان،
ساڭلاقتىڭ سورى جابىدان.
جارانىڭ ءىزى وشكەنمەن،
وشپەيدى تاڭبا قارىعان.
اينالىپ كۇلگە جاتسا دا،
قولامتا قوزدار تابىنان.
قالپىنا كەلمەس كەيىپ جوق،
قوزعايتىن بولساق ارىدان.
ارىدان تارتسام تالىعام،
بەرىدەن تارتسام تارىنام.
جاپاندا جالعىز قالعانداي
قاراپتان-قاراپ جابىعام.
بۇرقاعان ۇرەي شاڭىنان،
باسا الماي اياق-شالىنام.
كولدەنەڭ تۇسكەن كەر كەزەڭ،
اۋمايدى جىرتقىش تاعىدان.
اتىپ ءبىر تۇرسا ارس ەتىپ،
ارجاعى جۇمباق، نەنى ۇعام؟
قيعىلىق سالسا قياپات،
قۇتىلۋ قيىن دولىدان.
بۇقانىڭ جەگەن تاياعى،
بۇزاۋدىڭ شىقپاس جادىنان.
ادامعا ءسىرا سيپاتپاس،
جابايى قابان جالىنان.
سىرتىم ءبىر كوڭىر باعىلان،
ءىشىم ءبىر كەكتى قابىلان.
قابىلان ايبات شەگەدى،
قابانعا ازۋ جانىعان.
ءوز ءىشىپ تانىپ بىلمەگەن،
وزگەنى قاشان تانىعان؟
مىڭق ەتپەس ماڭگۇرت ماقاۋدىڭ
جوعى دا جاقسى ءبارىنان.
نارسىزدەن ارسىز ۇل تۋسا،
تۇقىمىڭ قايتىپ جارىعان؟
ەسىل كۇن، ەندى ساق قارا،
ۇرىنبا قاندى سوقتاعا.
اتاندى جىعار اق تۇتەك،
الپىس جىل ۇداي سوقسا دا،
جاهاندى جايپار جاهيل جەل،
جەتپىس جىل ۇداي سوقسا دا،
اسپاننان جۇلدىز اقسا دا،
كۇن كوزىن تۇمان جاپسا دا،
قايىڭنان العان قازىقتاي
جانىشتاپ جەرگە قاقسا دا،
بۇعاۋدى بۇزىپ شىققانشا،
باستاعى قايعى جوق سانا!
الىستاپ كەتكەن اق وردا -
ۇشىندا كوزدىڭ اق تانا.
كەرەگە ءتۇبى كەبەجە،
بوساعا باسى توق سابا.
كوگەنگە تولى ءتولىڭدى
كۇڭىرەنىپ بوسقا جوقتاما!
جىلاۋدان كوزىڭ كورسوقىر،
كەۋدەڭدى تەسكەن وق قانا.
كۇمىستەي، كۇنىم، سىڭعىرا،
سىناپتاي سۋسىپ، سىرعىما.
كورسەم كورەم وزىمنەن،
تاقپايمىن ساعان ءبىر كىنا.
بورشا دا بورشا ءبولىنىپ،
كومەيگە ءتۇستىم قىلعىما.
اسىلعا ءزارۋ بولعان سوڭ،
باسىمدا داۋرەن تۇردى ما؟
جايپاقتاپ جەردىڭ بيىگى،
جاپالاق قوندى تۇرعىعا.
جايداقتاپ سۋدىڭ تەرەڭى،
شۇڭەتتەي بولدى شۇڭعىما.
تۇيمەدەي كوزىم قالعىما،
تومارداي باسىم شۇلعىما!
قوڭىرسىپ شىققان قۇرىمداي
كۇيىمدى ۇعار كىم مىنا؟
ۇرى ءتىس شىققان ازۋداي
ۇرتىما تالاي ۇردى دا،
ەزۋدەن اقسا قىزىل قان،
ەسىركەپ مويىن بۇردى ما؟
قاراعاي سىندى قابىرعام،
كۇتىر دە كۇتىر سىندى دا،
قۇلاعان تاۋداي گۇرس ەتتىم،
شىداماي جەبىر بۇرعىعا.
بۇرق ەتتى شاڭىم اسپانعا،
قارالى شاشىن جۇلدى دا.
جالعاننىڭ ءجۇزىن جاسىردى،
قاپ-قارا پەردە قۇردى دا.
ەڭىرەپ كەتكەن، ەسىل كۇن،
وسىمەن زارىڭ تىندى ما؟
وتكەنگە تيە بەرسىن دەپ،
ولەڭمەن جازدىم ءبىر دۇعا!..
كيىز ءۇي
ەجەلگى قىتاي اقىنى بو سزيۋيدەن
كيىزىنە ءجۇنى كەتكەن مىڭ قويدىڭ،
شاڭىراعى قايىڭىنان كۇنگەيدىڭ.
ءارى بەرىك، ءارى ىڭعايلى، ءارى اسەم،
دەي المايمىن اعاشىنا ءمىن قويدىم.
سايىن دالا ونىڭ مەكەن-تۇراعى؛
بىردە كورسەڭ، تەرىستىكتە تۇرادى.
ساربازدارمەن بىرگە كوشىپ ساعىمداي،
ءبىر قاراساڭ، تۇستىك جاقتان شىعادى.
شىم جىبەكتەن مىقتى جەلباۋ بايلاعان،
قوزعالتا السىن قانداي داۋىل، قاي بوران؟
كىرسەڭ جىلى ءىشى قىز-قىز قايناعان،
كوكجيەكتەي ءدوپ-دوڭگەلەك اينالاڭ.
تاۋقىمەتتىڭ كورىپ ەدىم تالايىن،
بۇل كيىز ءۇي بولدى مەنىڭ سارايىم.
ايلى تۇنگى كولەڭكەسى-اي كولبەگەن،
قىستا وسىمەن بىرگە وتەدى سان ايىم.
تۋىرلىقتىڭ سىرتىن قىراۋ شالسا دا،
ىزعار وتپەس سوقسىن بوران قانشاما.
ءسان-سالتانات ءىشى كىرسەڭ شىققىسىز،
كورگەن پەندە تاڭداي قاعار تامسانا.
جىرشى توردە بۇلبۇل قۇستاي سايرايدى،
باقسى بيلەپ وت باسىندا وينايدى.
بالداي قىمىز بالبىراتىپ دەنەڭدى،
الپىس ەكى تامىرىڭدى بويلايدى.
قويۋ ءتۇننىڭ قۇشاعىندا اۋناعان،
قانداي عاجاپ جالىندى وشاق لاۋلاعان.
وت ساۋلەسى ايمالايدى ىرگەنى،
دىرىلدەگەن قىزىل گۇلدەن اۋماعان.
كەڭ اشىلىپ تۇنگى اۋانىڭ قۇشاعى،
قاسيەتتى تۇتىن كولبەپ ۇشادى.
ءسال سويلەسە، كەنەت كوكتەم سۋىنداي
تاسقىنداعان ولەڭ كوپتى قۇشادى.
مۇندا وتىرعان جاندا قانداي بار قايعى،
ۇجىماققا شاقىرسا دا بارمايدى.
ءشوپ كۇركەدە كۇن كەشكەندەر كۇيبەڭمەن،
ماي توڭعىسىز قىستا-داعى جاۋرايدى.
قايىرشى دا كيىز ءۇيدى ارمانداپ،
الىپساتار قارىزدانار قالباڭداپ.
مەن وسىندا ۇرپاعىمدى ءوربىتىپ،
ءدام-تۇزىمدى جايام كەلگەن جانعا ارناپ.
سالتاناتتى سارايىنا پاتشا ماس،
ساراي بارلىق ءۇمىتىڭدى اقتاماس.
كيىز ءۇيدىڭ قۇدىرەتىڭە جوق تالاس،
سارايىڭا بەرمەيمىن مەن باسپا-باس!
اعالار-اي!
اعالار-اي!
بارىندا از عۇمىردى باعالاماي،
ابايسىز اداسپاڭدار ءبىر-بىرىڭنەن،
جارىقتا جايناپ تۇرعان سامالاداي.
بولعاندا حالىق - تەڭىز شالقىپ جاتقان،
وزدەرىڭ شىرىلدايتىن شاعالاداي.
اتتەڭ، اعالار-اي!
اعالار-اي!
اۋىلىن پەندەلىكتىڭ جاعالاماي،
باسىنا ءبىر توبەنىڭ جينالساڭشى،
اندىزداپ، ءار بۇتانى ساعالاماي.
تۇبىنەن ءبىر جۇرەكتىڭ تابىلساڭشى،
باۋىردى ءبولىپ-جارىپ، الالاماي.
اتتەڭ، اعالار-اي!
اعالار-اي!
كوڭىلىن ىنىلەردىڭ جارالاماي،
بىرگە ۇشىپ، بىرگە قونىپ جۇرسەڭدەرشى،
قاتارىن بۇزبايتۇعىن بال اراداي.
وزدەرىڭ قوناقتايتىن بايتەرەكتىڭ
تامىرىن بالتالاماي، ارالاماي.
اتتەڭ، اعالار-اي!
اعالار-اي!
تارتىسىپ ءبىر-ءبىرىڭدى تابالاماي،
شوقىعا شىعارساڭشى حان كوتەرىپ،
جاقسىندى جارعا قۋىپ قامالاماي.
اڭدىسساڭ اياعىڭنان شالدىرارسىڭ،
جۇلقىسساڭ جىرتىلمايدى جاعا قالاي؟
اتتەڭ، اعالار-اي!
اعالار-اي!
ءيت قوسساڭ ءۇنسىز قالماس ابالاماي.
ءارقاشان اتتىڭ باسىن ءتۇزۋ ۇستا،
سانىڭدى سۇرىنگەن سوڭ سابالاماي.
قۇيرىعىن قىرىق مارتە باسا بەرسەڭ،
جىلانداي بالە، شىركىن، شاعادى وڭاي.
اتتەڭ، اعالار-اي!
اعالار-اي!
بولا ما وڭ-سولىڭدى شامالاماي،
قالىڭ ەل قورشاپ تۇرعان قارا ورمانىڭ،
قىسادى قۇشاعىنا جان اناداي.
باسىنا باداناداي بۇرشاق جاۋسا،
توعايدى تورعاي تۇرماس پانالاماي.
اتتەڭ، اعالار-اي!
قابانبايعا شاعىنۋ
سىيىندىم ارۋاعىڭا، باتىر بابا،
مەدەت بەر الىسقا دا، جاقىنعا دا.
قۋ سوزدەن قۋراي ورعان زارجاق ەمەن،
وتىرىپ تاز باسىنداي تاقىردا دا.
ازىراق ارىز ايتسام جايسىز كورىپ،
تۇنەرىپ جاۋار كۇندەي شاتىرلاما.
قارا بۇلت قىلاڭ بەرمەي جەل تۇرمايدى،
جەل تۇرسا، تىنىش جاتقان كول تۋلايدى.
توگىلسە ساباسىنان اششى زارىم،
قازاقتىڭ تاۋ-دالاسى سولقىلدايدى.
دەرتىمدى ساعان ايتپاي كىمگە ايتامىن،
مىسقالداپ ايتقان سايىن ۇلعايتامىن.
باياعى داۋرەن قايدا، ادام قايدا،
جەر تۇگىل جاۋعا بەرمەس ءبىر بايتالىن؟
قۇرعاماي ساۋىس بولعان تەر تەبىنگى،
تۇلپارلار ايعاي شىقسا جەر تەبىندى.
قۋباسقا سەن ەر سالساڭ، قالىڭ دۇشپان
قاڭباقتاي جەل ايداعان توڭكەرىلدى.
شىققان جاۋ باتىسىڭنان، شىعىسىڭنان،
قايمىقتى قيىپ تۇسەر قىلىشىڭنان.
سۇيەنىپ كوك نايزاعا قالعىسا دا،
ءتۇتىنىن تۇگەل قازاق تىك ۇشىرعان.
جان ساقتاپ قالىپ ەدى شۇبىرسا دا،
كورىنە اتاسىنىڭ تىعىلسا دا.
ارانعا تۇسپەپ ەدى ارباعاندار
تۇلكىدەي توقسان ءتۇرلى قۇبىلسا دا.
تۇرىپ ەڭ جاۋ وتىندە، جەل وتىندە،
ايتەۋىر ءبىر اجال دەپ ولەتىنگە.
زار بولدىق كولەڭكەڭە، ەر قابەكە،
ەل ءۇشىن كەسىپ بەرگەن قوڭ ەتىن دە.
قانشاما سۇرگىن ءوتتى سەن كەتكەلى،
حالقىڭنىڭ كوكىرەگىن شەر كەپتەدى.
ۇياسى ەركىندىكتىڭ تابىلمادى،
جانىنداي جالماۋىزدىڭ شولمەكتەگى.
جاقسىنىڭ قۇرىعانى كوزى مۇلدەم،
اتانداي شويىرىلساق بەلى ۇزىلگەن.
كومەسكى كوپ شيىردان تانىدى ارەڭ،
اداسىپ قالا جازداپ ەل ىزىڭنەن.
شارا نە اداسپاسقا، الجىماسقا،
قاراڭعى ءۇيىرىلىپ ءتوندى باسقا.
توردەگى اكەمىزدى قۋىپ شىقتىق،
يلانىپ ەسىكتەگى قاڭعىباسقا.
قاراتاۋ قالجىرادى كۇي كەتكەندەي،
قاسىرەت قابىرعاسىن كۇيرەتكەندەي.
تاجالعا تالكەك بولعان تۋ دالانىڭ
تاپ-تاقىر بەتى تۋلاق سۇيرەتكەندەي.
زورلىعى جۇرگەنىنە جات قۋانار،
تۇقىمى پالەكەتتىڭ تاق قۋالار.
عايىپتان قايتا تۋىپ كەلە قالساڭ،
تاپپايسىڭ تازا باستاۋ ات سۋارار.
سوناعا بالداي تاتىر سورعان قانى،
شىركەيدىڭ قۇتىلعان با سوردان جانى؟
كۇشتىنىڭ ديىرمەن تارتسا مىقتى ءدۇمى،
دالباسا دارمەنسىزدىڭ قورعانعانى.
قابەكە، جەر وكسىدى، ەل وكسىدى،
وزىندەي ءبىر باتىردى كەرەكسىدى.
ءسۇت ەمەس باۋىرىنان قان سورعالاپ،
ۋاقىتتىڭ قىڭسىلادى ولەكشىنى.
تاعدىردىڭ تارازىسى اۋىتقىماي،
تەڭ ۇستار كۇن تۋار ما حالىقتى ۇداي؟
ەمەس پە پەندەسىنىڭ ءبارى بىردەي،
بار بولسا بولىسپايدى ناعىپ قۇداي؟
دۇنيە شابىسىنان جاڭىلار ما،
دارياعا اققان تۇيمە تابىلار ما؟
بىقسىتىپ، تۇتىندەتىپ، تۇنشىقتىرعان
تاريحتىڭ تاس وشاعى شاعىلار ما؟
جار بولعاي، باتىر بابا، تارىققاندا،
تىرشىلىك تيتىقتاتىپ ارىتقاندا.
داۋىردەن اتتاپ ءوتۋ بىلاي تۇرسىن،
شاما جوق سەكىرۋگە ارىقتان دا.
بۇل كۇندە ابىلاي دا، بۇحار دا جوق،
بۇتاعىن بايتەرەكتىڭ بۇتارلادى وق.
قايعىعا قايىق سالعان، قايران كوڭىل،
تورعىنداي توزىپ بىتكەن جۇقارما كوپ!.
بايتەرەك
(پوەما)
І
تۇبىنە تىرشىلىكتىڭ تاعدىر يە،
ءتاڭىردىڭ عۇزىرىندا بار دۇنيە.
قىزىل ءتىل قارا تاستى بالقىتادى،
كەلگەندە قىل قوبىزداي زار كۇيىنە.
سۇرىنبەس، سۋ توگىلمەس ءتىلىم جورعا،
اتاسى اقپا جىردىڭ، ءپىرىم، قولدا!
شاقىرىپ ارۋاعىڭدى، اتىڭدى اتاپ،
وزىڭە سىيىنباعان كۇنىم بار ما!؟
ولەڭنىڭ اقتانگەرى ارعى بابام،
باسىنان ەشكىم اسىپ قارعىماعان.
تۇسىمدە تاۋەلسىزدىك پاديشاسى،
اق قاعاز، التىن قالام بەردى ماعان!
سەنەمىن اسىل ءسوزدىڭ توزباسىنا،
جەتەدى ءوز باقىتىم ءوز باسىما.
كۇبىرلەپ قۇلاعىما جەتى تۇندە،
قويمادى وسى جىردى جازباسىما!..
قولىڭدا جۇيرىك قالام جارقىلداسا،
ءسوزىڭدى ارمانىڭ نە ەل تىڭداسا!
كەۋدەمدە كوز بار شىعار قايناپ جاتقان،
تامشىسى تاڭدايىمنىڭ سارقىلماسا!...
ІІ
جانىما جاقىنداساڭ مۇڭداسىڭمىن،
كەلمەيدى ەندى ەشكىمنەن سىر جاسىرعىم.
نە پايدا دۇنيەنىڭ كەڭدىگىنەن،
بولماسا بوستاندىعى ءبىر باسىڭنىڭ.
شۇكىرلىك جارىلقاعان اللاعا مىڭ،
ماڭدايى جارقىرادى كەڭ دالانىڭ.
تاۋەلسىز اتقان تاڭ مەن شىققان كۇننىڭ
كەرەمەت قۇدىرەتىنە تاڭ قالامىن.
ايىعىپ وي تۇماننان، سانا بۇلتتان،
جازىلدى ەسكى جارا جان اۋىرتقان.
ازاتتىق اياسىندا قانداي باقىت،
تاۋەلسىز تىنىس الىپ، اۋا جۇتقان.
تاريحتى قازىپ قايتەم سان ايتىلعان،
اق ساراي تالاي قيراپ، تالاي تۇرعان.
تۇگەندەپ الار ءوزى كەرەك قىلسا،
اسىقپاي ارتىق-كەمىن سانايتىن جان.
حالقىمنىڭ سان عاسىرلىق عۇمىرى دا،
ۋاقىتتىڭ جۇك بولماپتى جۇمىرىنا.
ارمىسىڭ، ازاتتىعىم، قىران قانات،
قالىقتاپ قايتا قونعان تۇعىرىنا.
قايمىقپاي تاس قامالدان، مۇز بوگەتتەن،
جارق ەتىپ تۇسكەندەيسىڭ بىزگە كوكتەن.
جولىندا جورىق سالىپ بابالارىم،
ارىستار الاسۇرىپ ىزدەپ وتكەن.
ارۋاقتار اۋناپ ءتۇستى تەبىرەنگەن،
ساقتاسىن جاتقا قايتا تەلىگەننەن.
الماستاي جارقىلداعان اق ءجۇزىڭدى،
ادامدا ارمان بولماس كورىپ ولگەن!
تاعدىرىن تالكەك قىلىپ ايلالىعا،
تالايلار تۋرا جولدان تايمادى ما؟
شىنجىردا شىراينالىپ تۇرسا-داعى،
ءيت قانا سەمىرەدى تويعانىنا.
قايراتىڭ قارا تاسقا قايرالعانداي،
قاي كەزدە ءتورت قۇبىلاڭ ساي بولعانداي.
قۇلقىننىڭ قۇلدارىنا قاراعاندا،
پاقىردىڭ پاراساتى پايعامبارداي.
تۋعان ەل، جارالعالى نە كورمەدىڭ،
كورەيىن كوسەگەڭنىڭ كوگەرگەنىن.
قيىردا قىرشىندارىڭ قالدى قانشا،
بۇيىرماي ءبىر جاپىراق سەنەن كەبىن.
كوزىندەي بابالاردىڭ، باعزى مەكەن،
باس ءيىپ تاۋ-تاسىڭا تاعزىم ەتەم.
شيىرى وزبىرلىقتىڭ شىم-شىتىرىق،
سوقپاعى ادىلدىكتىڭ جالعىز ەكەن...
ІІІ
جەتكىزبەس قۇداي سۇيسە باققا كىمدى،
قارىنى اق تۇيەنىڭ اقتارىلدى.
ات شاپتىر، ارۋاق شاقىر، تويلا، قازاق،
تاۋەلسىز پرەزيدەنتىڭ تاققا ءمىندى.
وشاقتىڭ ءۇش بۇتىنداي ۇشكىل، قازاق،
ەل بولىپ ەڭسە كوتەر، كۇش قىل، قازاق.
سيىردىڭ بۇيرەگىندەي بىتىراساڭ،
قاشاندا كورەر كۇنىڭ مۇشكىل، قازاق!
تاجالدىڭ تاماعى بوپ يگىلىگىڭ،
زاماننىڭ كوردىڭ سالعان قيعىلىعىن.
ەركىڭدە قالاي بۇرساڭ اتتىڭ باسىن،
وزىڭە ءوز تىزگىنىڭ ءتيدى بۇگىن!
جۇندەگەن جۋاندى دا، جۋاستى دا،
بوداندىق باتتى ماڭگى سۋ استىنا.
ۇلت بولساڭ ۇياتىڭ بار، يمانىڭ بار،
ال، ەندى جينالىڭدار تۋ استىنا!
ءبىر اللا تىلەگىڭدى ەتسە قابىل،
بىتەدى قوراڭا مال، باقشاڭا گۇل.
تورىڭە تۇگەل شىعىپ قاسقا-جايساڭ،
كەنەلسىن ابىرويعا پاتشاڭ ءادىل!
قولداسا يگى جاقسى ەل اعاسى،
پاتشانىڭ حالىققا تەڭ دارا باسى.
قىراعى كوپتىڭ كوزىن بايلاي الماس،
تاعدىردىڭ تۇمشالاعان توماعاسى.
بيلىكتىڭ جالىنا كىم جارماسپاعان،
سەركەلەر سۇرىنبەسىن ەل باستاعان.
پەرىشتە التىن كورسە جولدان تايىپ،
توناسا ءوزىن-ءوزى وڭباس قوعام.
ەجەلگى جۇرت ەدىك قوي دۇركىرەگەن،
حاندارى كۇن استىندا كۇركىرەگەن.
كوتەرىپ توبەسىنە سىيلاسقانىن،
تۋلاقتاي ەگەسكەنىن سىلكىلەگەن.
جاسايدى ءوز دەگەنىن وزعان زامان،
قۇبىلىپ، قىلاڭ ۇرىپ كوزدى الداعان.
تاۋ قۇلاپ، ورمان قۋراپ، تەڭىز كوشەر،
تاعىنان ءتاڭىر عانا قوزعالماعان.
كەلمەيدى ادامزاتقا قايعى الىستان،
سونى ايتىپ قامىقپادى قاي دانىشپان؟
ەلدىگىن ساقتاي الماس ەنجار حالىق،
قۋلىقپەن، سۇمدىقپەنەن اينالىسقان.
اراسىن باق پەن سوردىڭ كوردى كوزىڭ،
ارىنداپ اسقاقتايتىن كەلدى كەزىڭ.
كولدەنەڭ كوك اتتىلار باسىنباي ما،
تارپاڭداي تانىتپاسا ەل مىنەزىن؟
كەڭ اشىپ بەرەكەگە ەسىگىڭدى،
تۇزەتىپ، تەربەتە ءبىل بەسىگىڭدى.
سان عاسىر بۇرشاق سالىپ مويىنىڭا،
قۇدايدان تىلەپ ەدىڭ وسى كۇندى!
بۇگىلىپ تىزە بۇكتى بەلدەسكەنىڭ،
ولگەنىڭ قايتا تۋىپ، جاندى وشكەنىڭ.
بۇلقىنعان قاسىرەتتى قىنابىندا،
سۋىردىڭ نامىسىڭنىڭ ناركەسكەنىن.
توميريس، ەدىل پاتشا، ەلتەرىس حان،
اڭساۋمەن ەركىن ءومىر ارپالىسقان.
جەتە الماي جەرۇيىققا اسانقايعى،
جەلدىرتىپ جەلماياسىن جەر تاۋىسقان.
جەرۇيىق ىزدەمەسەڭ تاپتىرا ما،
بۇيىرار ءبىر ءتۇپ جۋسان توقتىعا دا.
قىزىردى كىرىپ كەلگەن تانىماساڭ،
باسىڭا بايىرقالاپ باق تۇرا ما؟
بۇتاعى بويلاماسا كۇنگە قاراي،
حالىق ءبىر قاۋساپ بىتكەن قۋ قاراعاي.
قانداعى قاسيەتتەن ايىرىلساڭ،
قالمايدى قۋعان قىرسىق قۇلعاناداي.
ءتىرىسىڭ-تۋعان انا ءتىلىڭ باردا،
ءولىسىڭ-ءتۇپ تامىرىڭ جۇلىنعاندا.
قۋاتتى كۇننىڭ نۇرى قۇتقارماي ما،
جاس وركەن ۇسكىرىككە ۇرىنعاندا.
جوعالسا قىزدان يبا، ۇلدان يمان،
كەڭ دالاڭ كىمگە كەرەك قۇر داليعان.
جولىندا بوستاندىقتىڭ توگىلگەن قان،
كەتەدى سۋداي زايا قۇمعا قۇيعان.
كەزەڭدە قيقۋ سالىپ جاۋ قاپتاعان،
تۇلپار جوق ومىراۋىن شاڭ قاپپاعان.
ەشقاشان ەڭكەيمەيدى ەلدىڭ تۋى،
ەرلەرى ءبىرىن-ءبىرى ارداقتاعان!
ادامعا تۇسىرمەسە ادام جارىق،
تىرلىكتى تۇنەك باسار قاراڭ قالىپ.
قاقجارعان قارا قىلدى بيلىك باردا،
قاشاندا پاتشاسىنا ادال حالىق!
ءومىردىڭ اجىراتپاي اق-قاراسىن،
شاراداي شايقاعان كوپ شاقشا باسىن.
الەك بوپ ەل باسقارۋ اركىمگە وڭاي،
حالىققا كوسەم بولۋ پاتشاعا-سىن!
II
قيسىنى كەلەلى ءىستىڭ دەر شاعىندا،
كۇش-قۋات كەلىدە ەمەس كەلسابىندا.
سويلەيدى نازاربايەۆ نۇرسۇلتان بوپ،
كوك تۋلى قازاقستان جەر شارىندا.
شارپىسىپ جاڭا ءداۋىر ەسكىمەنەن،
كوز كوردى حيكىمەتتى ەستىمەگەن.
ەلباسى شارق ۇرادى شارتاراپقا،
قىرانداي بالاپانى كەش تۇلەگەن.
اڭديدى قىردان قاتەر، ويدان قىرسىق،
سۋىرماي ساياسات جوق مايدان قىلشىق.
قازاقتى كىم سۇيەمەك قولتىعىنان،
توبىقتان دۇشپان قاعىپ، تايعاندا ۇرشىق.
ۇرىنسا ۇلان-اسىر عازاۋاتقا،
جانادى جالعىز قالىپ قازاق وتقا.
شاق تۋدى شامىرقانىپ شامداناتىن،
ويلاعان ەلدىڭ قامىن ازاماتقا.
ءار كۇنى، ءار ساعاتى تولعانىستا،
ءتۇسىپ تۇر اۋىر سالماق ار-نامىسقا.
ازۋى التى قارىس الپاۋىتتار،
ۇقسايدى تالاپ جەيتىن جولبارىسقا.
سابازدار ساياساتتىڭ مايىن ىشكەن،
اربايدى قۋلىق تورىن جايىپ ىشتەن.
كەلەدى قانجىعاعا بوكتەرگىسى،
شىقپاسا ويلارىنان ويىڭ ۇستەم.
الداۋدان جاتسا-تۇرسا جازبايدى ولار،
تۇمسىعى ولجا تاپسا تەز مايلانار.
كولىنە كولكىپ جاتقان بايلىعىڭنىڭ،
شاقىرساڭ قاتار-قاتار قازداي قونار.
جەبەمەي اسىل ماقسات، اسقاق ارمان،
جەتەر مە مۇراتىنا توسقان الدان.
ارۋاعى بابالاردىڭ كەشىرەر مە،
باقىتتان ايىرىلسا باسقا قونعان.
جاڭىلسا جاراستىقتىڭ جۇلگەسىنەن،
ءورت قويار وشىككەندەر ىرگەسىنەن.
كوڭىلىنەن ادامزاتتىڭ شىعا الار ما،
كورىنبەي پاراساتتىڭ مىنبەسىنەن.
زۋلاعان زىمىران وعى زامانادا،
زورلىعى زۇلىمدىقتىڭ جوعالا ما؟
قارۋدان يادرولىق باس تارتپاسا،
مازا جوق مۇڭعا باتقان جەر-اناعا.
قاراسا قازاقستان الابىنا،
قۇرامى قىرىق قىلاۋ - الا-قۇلا.
وپ-وڭاي ورتا جولدا اربا سىنار،
تاس تيسە دوڭگەلەكتىڭ شاباعىنا.
جۇرت تىنىش پالە-جالا زورايماسا،
ىزادان قانى قايناپ قارايماسا؟
قاۋقارسىز قاڭباق ەمەس حالىق دەگەن،
جوڭكىلە جوسىلاتىن جەل ايداسا.
شاڭ تۇرسا شىندىق اتتى شارايناعا،
كورەدى ءوز كەلبەتىن قالاي عانا.
تابا الماي اقيقاتتىڭ التىن كىلتىن،
وكىنىپ وتكەن جوق پا تالاي دانا.
ءتۇسىپ تۇر ازاماتتىڭ باعى سىنعا،
تىرلىكتىڭ تولقىن اتقان اعىسىندا.
اينىماي ادىلەتتىڭ اق جولىنان،
اپ باردى عاسىرلاردىڭ توعىسىندا.
كونەنىڭ قالىپ قويماي شيىرىندا،
جول تاپتى اسۋلاردىڭ قيىنىندا.
جۇرتىنىڭ اماناتى جۇرەگىندە،
ءداۋىردىڭ اۋىر جۇگى يىعىندا!
3
سوققاندا زامانانىڭ كوك داۋىلى،
ەل تۇگىل سولقىلدايدى جەر باۋىرى.
كوپپەنەن بىرگە كورەر نە كورسە دە،
قۇدايدىڭ قاتارداعى ول دا قۇلى.
حالىقتىڭ قارىق بولسا قاعاناعى،
كەرىلەر كەرەگەنىڭ ساعاناعى.
اۋىلدان الا قاشار تۇك تاپپاسا،
قۋ باستى قاسقىر مۇجىر دالاداعى.
وشاقتىڭ وتى شالقىپ قازان اسقان،
وڭدالار شالىس قادام جازا باسقان.
ءتوندىردى قارا اسپاندى الدەكىمدەر،
قىرىلا قالاتىنداي قازاق اشتان.
كوپ ءۇشىن كىم بولعانى كۇيىنبەسە،
ۇرشىقتاي قيىندىقتى ۇيىرمەسە؟
ساپىرعان قارا بۇلتتى قاناتىمەن،
داۋىلعا داۋىلپازداي شۇيىلمەسە؟
قامالدىڭ قابىرعاسى قۇلاماسا،
تاعانىن دەي الادى كىم الاسا؟
قيراعان قۇم شولمەكتەي قوعام كەيپى،
قييۋىن قايتا تاۋىپ قۇراماسا.
مۇندايدا سودىرلار مەن سۋماقايلار،
تايراڭداپ ەل ۇستىندە كۇندە تويلار.
سۇڭقاردىڭ جەلكەسىنە سۇقسىر ءمىنىپ،
قۇلاننىڭ قۇلاعىندا قۇرباقا وينار.
مىڭق ەتپەس ماڭگۇرت پەنەن ماۋباس قانا،
سۇر جىلان ىشتەن شىقسا-سول ماسقارا.
جارماسسا جاۋ جاعاعا، ءبورى ەتەككە،
جەر ءۇستى، اسپان استى بولماس پانا.
ارسىزعا بەرسەڭ-جاقسى، الساڭ-جامان،
الدىنا ارامدىقتان جان سالماعان.
كورشىنىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركەدى،
اتاقاز اتاماڭدار الشاڭداعان.
تاتۋ جۇرت ءبىرى-شەكەر، ءبىرى-بالداي،
جارىلىپ جاۋلاساتىن ءتۇرى بارداي.
قىزۋى وڭتۇستىكتىڭ ورگە شاۋىپ،
سولتۇستىك سىرەسەدى سۇرى قارداي.
بولىسسا يىلمەستى ءتاڭىر يەر،
تالانسا تار نوقتانى تاعى كيەر.
كوسەۋدىڭ ەكى باسى بىردەي ىستىق،
قاي ۇشىن ۇستاسا دا قولى كۇيەر.
بەرمەسە پەندەسىنە اللا سابىر،
ءبارى دە ارپالىستىڭ دالباسا قۇر.
توپالاڭ تيىلمايدى تەنتەكتەردى
كەلتىرىپ ءتاۋباسىنا الماسا ءبىر.
ادالدىق ارامدىقتىڭ قولىن قاعار،
كۇن كەلەر كۇتكەن ءۇمىت ورىندالار.
ۇلتىنىڭ تابانىنان ىزعار وتسە،
ۇلتاراق، ۇلتانى دا بولۋعا بار!
4
دۇنيە كەلە بەرمەس شىراينالىپ،
بەل بۋدى تاۋەكەلگە مىڭ ويلانىپ.
الدىندا بولاشاقتىڭ بەتى جارىق،
ەڭبەگى ەلىنە-ايان، قۇدايعا-انىق.
شايقاسىپ اتا جاۋمەن سان كەزەنگەن،
بابالار كەشىپ وتكەن قاندى وزەننەن.
بايقاسا، شىعاتۇعىن جول بىرەۋ-اق،
بۇرالاڭ تايعاق كەشۋ، تار كەزەڭنەن.
اسىردا كوتەرىلگەن نامىس تۋداي،
الاشتىڭ باعى جانباس ارىس تۋماي.
ورنىقپاس ەل ىرگەسى، استانانى
بايتاقتىڭ ورتاسىنا اۋىستىرماي.
ماقساتتان كوزى جەتكەن تارتىنا ما،
بىلەدى تۇسەتىنىن تالقىعا دا.
باسقالار تۇسىنبەسە تۇسىنبەسىن،
تۇبىندە تۇسىنەتىن حالقى عانا.
كوڭىلى تەبىرەنسە دومبىراداي،
توگىلمەس قۇلاق كۇيىن وڭ بۇراماي.
اتادان ارىستان بوپ تۋعانمەنەن،
تۇتقاسىن ۇستاتا ما تاعدىر وڭاي؟
كەڭ دالا قانجىلاعان قاسىرەتتەن،
قازاقتىڭ قاشان كوزدەن جاسى كەپكەن؟
بايلانىپ بوستاندىقتىڭ قول-اياعى،
كەنەنىڭ قانجىعادا باسى كەتكەن.
تۋ تىگىپ ابىلاي اسپاس سارىبەلگە،
كەك قايتىپ، باستار مە ەكەن ەلىن ەرگە؟
سارى ارقا-ايقاستاردىڭ ساحناسى،
سەندەلتىپ سالعان تالاي ابىگەرگە.
الىسسا اۋىزدىقپەن اردا كوڭىل،
تارتۋعا قايعى دەگەن اربا جەڭىل.
قوبىزعا ءۇنىن قوسىپ كۇڭىرەنەدى،
ەجەلگى قازتۋعاننان قالعان ەدىل.
سوزىلىپ سىر وزەنى سودان بەرى،
ارناسى اققان سايىن تەرەڭدەدى.
ويلاسا ورىنبوردى وپىناتىن،
الاشتىڭ ارىسى مەن كەمەڭگەرى.
جەر قايدا قيىپ الىپ قىلعىتپاسا،
شىندىققا شارا بار ما شىر جۇقپاسا؟
قازاقتىڭ استاناسىن ايارلىقپەن،
اقمەشىت، الماتىعا سىرعىتپاسا؟
جەندەتتەر جارالعالى كىمدى اياپتى،
كوگەندەپ كارى-جاستى بىردەي اتتى.
كامپەسكە، اشارشىلىق، وتىز جەتى-
كىناسىز حالىق قانى سۋداي اقتى.
قورقاۋدىڭ قياناتى ەل ەسىندە،
ويناعان ءتورت اياعى توبەسىندە.
اشتىق پەن وقتان قالعان اق سۇيەكتەر،
عاسىردىڭ كولدەنەڭ تۇر وڭەشىندە.
نە كەرەك قايران ەلىن ەڭىرەتتى،
ولگەننىڭ ورنىنا اكەپ ەگىن ەكتى.
قاراسا، تاريح بەتى تاڭداق-تاڭداق،
تۇسكەندەي جازىلمايتىن تەمىرەتكى...
5
ساڭق ەتتى الاتاۋدىڭ مۇزبالاعى،
جاڭعىرىپ جارتاس بىتكەن، كۇز قارادى.
شارىقتاپ شىرقاۋ كوكتە ءجۇردى-داعى،
بەتكە الىپ تارتىپ كەتتى ءتۇز دالانى.
تۇر مىنە، ءۇشقوڭىردا-ءوزى شىڭدا،
اقيىق بارادى اعىپ كوز ۇشىندا.
قىراندى قۇس پاتشاسى دەپ اتايتىن،
اينالدى بۇرىنعىنىڭ ءسوزى شىنعا.
اقيىق الاتاۋدىڭ يەسى مە،
كوك اسپان سوعان عانا تيەسى مە؟
سياقتى ابىلايدىڭ اق بۋراسى،
كورىنگەن الدە ءوزىنىڭ كيەسى مە؟
اسپاندا اتقان وقتاي قۇس اعادى،
ەسكە ساپ قاسيەتتى نىسانانى.
قاناتىن سول قىرانمەن بىرگە قاعىپ،
قيالى قياندارعا ۇشادى ارى.
كەتكەندەي ەلەس بەرىپ الگى قىران،
قايىسپاس قايسار ەردىڭ تاعدىرىنان.
شىققان كۇن كوككە ورمەلەپ بارا جاتتى،
الەمنىڭ التىن زەرلى ساندىعىنان.
سۋىرماي بۇلتتار بۇگىن الداسپانىن،
شىڭدار دا قۇرا قاپتى مالداستارىن.
قاز-قاتار قولىن جايىپ، باتا بەرىپ،
تىلەۋىن تىلەگەندەي مارعاسقانىڭ.
كوز تىكتى كوك تىرەگەن تالعار شىڭعا،
اسقار جوق ودان اسقان الدى-ارتىڭدا.
بيىككە ءبىر شىقپاعان بەيشارالار،
تاككاپپار تاۋدىڭ سىرىن اڭعارسىن با؟
شىعاتىن ەڭ شىڭىنا شىداعاندار،
ارماننىڭ شىرقاۋىنداي مىنا زاڭعار.
ءبىرجولا قۇز تۇبىندە قالادى ەكەن،
بيىكتەن باسى اينالىپ قۇلاعاندار.
تيمەگەن ساۋىرىنا پەندە اياعى،
ورنىندا حانتاڭىرى سول باياعى.
ءتاڭىردىڭ تاقىتىنداي اسپانداعى،
اسقاقتاپ تۇرعان شىعار تاۋ نويانى.
جۇلدىزداي جارقىراماي ءبىر كەمەردەن،
جالعاننىڭ قىزىعىنا كىم كەنەلگەن؟
جورىپ تۇر جاقسىلىقتىڭ نىشانىنا،
عاجاپتى تۇسىندەگى تۇندە كورگەن.
ءتۇرى بار "قاراسايلاپ!" قونعان اتقا،
ەشكىم جوق وڭ قاناتتا، سول قاناتتا.
تۇسەدى كوكتىڭ نۇرى شاعىلىسىپ،
قولىندا جارقىلداعان شاربولاتقا.
تۇلپاردىڭ تۇياعىنان جەر سوگىلىپ،
الدىنان جاۋ قاشادى توڭكەرىلىپ.
ءۇن قوسىپ ۇرانداعان داۋسىنا،
جان-جاقتان قۇيىلادى ەل توگىلىپ.
ءبىر ساتتە كۇن كۇركىرەپ جەل شاقىردى،
ايداهار ىسقىرىنعان قارسى اتىلدى.
قىلىشپەن كەرە تارتىپ قالعانىڭدا،
كومەيى كەسەپاتتىڭ قان ساپىردى.
قۇتىلىپ جالاڭداعان جاۋ-جالادان،
ەسەدى سالقىن سامال كەڭ دالادان.
باسىنا حان تاۋىنىڭ الىپ شىقتى،
قالىڭ ەل حان كوتەرىپ قاۋمالاعان.
اجالعا قارسى شاۋىپ جانعا تونگەن،
قازاعى امان قاپتى سان قاتەردەن.
ەسكى جۇرت ەكەن دەيدى سول باياعى،
كەرەي مەن جانىبەكتى حان كوتەرگەن.
جار بولىپ جاراتۋشى اللا بۇلاي،
ارۋاعى بابالاردىڭ قولداۋىن-اي!
حان كەلىپ التىن ءتاجدى ءتىل قاتادى،
كۇلتەگىن، ءاز-جانىبەك الدە ابىلاي:
- ال، بالام، بەكەم ۇستا ەل تۇتقاسىن،
تاعىندى ءتاڭىر سەنىڭ تولقىتپاسىن!
ورالىپ شالعايىڭا باق پەن داۋلەت،
قىسىلساڭ قىزىر كەلىپ قولتىقتاسىن!
بوگدە جۇرت باسىنۋدى جول تۇتپاسىن،
ۇستاسىن ءوز اتىنىڭ تارتىپ باسىن.
كەتكەندەر شىعا بەرە سىرت اينالىپ،
كەلگەندەر قورجىنىڭا قول سۇقپاسىن!
ەر جىگىت تۋعاننان سوڭ ەلگە-قانات،
وزىڭە بايتاق دالا ەندى امانات!
تاسىعان داريادان وتە الماسسىڭ،
ىزدەسەڭ تاياز وتكەل جار جاعالاپ!
اتانىڭ اق جولىنان اينىماستان،
ارىستار ارپالىسقان ايبىنى اسقان.
ناعىز ەر نامىسى بار حالقىن ويلار،
كىرگەنشە قارا جەرگە قوينىن اشقان!
وسىلاي ايان بەردى حان باباسى،
جۇمباعىن بىلە بەرمەس جان بالاسى.
كەرۋەنى كوپ زاماننىڭ كولبەڭ قاعىپ،
كوشەدى كوز الدىنان تاۋ-دالاسى.
كۇركىرەپ جاۋار كۇندەي قانشا قاعان،
وزدەرىن تاڭىرىمەن تەڭ ساناعان.
حالقىنىڭ قوتىر تايىن جەگىزبەگەن،
قاسقىرداي كەپ دۇشپانعا انتالاعان.
ەستەمي، بۋمىن، بىلگە، كۇلتەگىنگە،
جەتەدى ادامزاتتا كىم تەگىندە!؟
تاسقا ويىپ جازىپ كەتكەن وسيەتى،
قاسقايىپ قارا جەردىڭ تۇر تورىندە!
ارت جاقتا ۇرپاق بار دەپ جوقتاپ الار،
ايتارىن تۇگەل ايتىپ كەتكەن ولار.
تاندەرى توپىراقتا جاتقانمەنەن،
جاندارى جايساڭداردىڭ كوكتە بولار.
ۋاقىتتىڭ كىم باتپاعان تەرەڭىنە،
ەلىم دەپ ەڭىرەپتى ەر ەدىگە.
جۇرتىنىڭ جەل جاعىنا جانىن توسىپ،
سولارداي بولا الماسا كەرەگى نە؟!
ەرلىكتىڭ وشكەن ەدى سالتى قاشان،
ءومىرى قاهارماننىڭ حالقىنا ءتان.
تۇبىنە سولاردىڭ دا جەتكەن جوق پا،
ايىر ءتىل، الا اۋىزدىق التى باقان؟
وتكەننىڭ وكىنىشى وتكىر قانداي،
ماڭگىلىك ەستە ساقتا دەپ تۇرعانداي.
بەس كۇندىك بەرەكەسىز بوق دۇنيە،
ءداريعا، كىمدەرگە وپا تاپتىرعانداي.
موينىندا مۇسكىندەردىڭ تالاي كۇنا،
توندىرگەن سوقىر تۇمان ارايلىعا.
ارس ەتىپ الا تۇسسە تاڭ قالمايدى،
قاپقاندار ابىلايدى، ابايدى دا.
كوپ بولسا ءسوز باتادى جالقى جانعا،
قىزعانىش قىزىل ءورتى شارپىعاندا.
شاڭ جۇعىپ شاشاسىنا كورگەن ەمەس،
ارتىڭدا اسقار تاۋداي حالقى باردا!
يىلمەس باتسا-داعى باسى قانعا،
قاشاندا باتىر حالىق جاسىعان با؟
جاعانى جۋىپ-شايىپ كەتپەس پە ەدى،
ارىنداپ اساۋ وزەن تاسىعاندا.
جۇرتىنىڭ جەتكىزبەسە باققا قولىن،
نە كەرەك يەلەنىپ تاقتان ورىن؟
پاتشا از با ءپاتۋاسىز عۇمىر كەشكەن،
كىم ىزدەر قۇنسىز باسىن جوقتاپ ونىڭ؟
كوك سەمسەر جارقىلداماس ءجۇز بولماسا،
كوسەمنىڭ نەسى كوسەم ءىز قالماسا؟
سىرەسسە تاعدىر دەگەن سۋىق مۇحيت،
كەمەدەي كۇتىرلەتىپ مۇز جارماسا!؟
كوسەم بە كوپتىڭ ءسوزىن ايتا الماسا،
تۇسكەندە اۋىر سالماق قايقاڭداسا؟
تۇگەندەپ توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىن،
ەسەسىن ەلدىڭ كەتكەن قايتارماسا؟!
قالادى كوپكە بەرگەن انتى قايدا،
تۇرماسا ەل پارىزى ءار كۇن ويدا؟
گاۋهارداي تۇڭعيىقتان تابىلماسا،
كوبىكتەي سۋ بەتىندە قالقىماي ما؟
پاتشاسى بولعانمەنەن قانشا دانا،
قادىرلى ەل باقىتى جانسا عانا.
ۇلتىنىڭ ۇل قاشا ما ازابىنان،
ەمەس پە قازاعىنان جان ساداعا!
بەكىتسە استانانىڭ ىرگە تاسىن،
كورسەتەر كۇدىرەيتىپ كىم جوتاسىن؟
كۇڭىرەتكەن قارالى كۇن قايتىپ كەلمەس،
قازاقتىڭ كوردە جاتقان كۇللى اتاسىن!
6
بىرەۋلەر اۋرەشىلىك دەر دە مۇنى،
كوشىرىپ بوساعاعا توردەگىنى.
قياعا قيال جەتپەس قۇلاش ۇردى،
قايتپاعان تاۋدان-تاستان ءور كوڭىلى.
جاردەمىن اياماسا حاقتاعالا،
پارمەنى پرەزيدەنتتىڭ توقتالا ما؟
جارلىققا قولىن قويدى نىق سەنىممەن،
استانا اۋىسسىن دەپ اقمولاعا!
سارى ارقا سايىن دالا - جەر كىندىگى،
باياندى بايتاعىمەن ەلدىڭ كۇنى.
قازاعىم، كوش كولىكتى بولسىن ەندى،
كوتەرگەن جولدا قالماس ناردىڭ جۇگى! ..
ارشىندا، شىعار قازاق، ءۇنىندى اسقاق،
كىم سەنى توقتاتادى بۇگىن جاسقاپ؟!
استانا اقمولاعا كەلە جاتىر،
ايبىندى نۇرسۇلتانداي ۇلىڭ باستاپ!
جەلبىرەپ كوشتىڭ الدى جالاۋلايدى،
ارقاعا اققان سۋداي ەل اۋنايدى.
تاپسىر دا تاعدىرىڭدى ەر سوڭىنان،
ەر تۋىپ ەكى قايتا جارالمايدى.
ارقانىڭ اساۋ جەلى بوراندايدى،
ءبىراق تا كوشكە بوگەت بولا المايدى.
اقتۇتەك قايتا اينالىپ سوققانمەنەن،
اقسۇيەك زامان جۇتى ورالمايدى.
بۇل جەردى باباڭ قورعاپ جات قولىنان،
تۇسپەگەن كۇندىز-ءتۇنى ات جالىنان.
اسىڭا قىلاياعى شىبىن قوجا،
ايىرىلساڭ قارا قازان قاقپاعىنان؟
قايتقانى وسى ەمەس پە كەتكەن ەسەڭ،
ءبىرىڭدى-ءبىرىڭ قاعىپ شەتتەمەسەڭ.
ياپىر-اۋ، نە قىل دەيسىڭ بۇدان ارتىق،
ۇستىنەن قىل كوپىردىڭ ءوت دەمەسەڭ!
سالعان سوڭ كەڭ تولعانىپ كوپكە كەڭەس،
اياۋلى الماتىسى وكپەلەمەس.
الدىمەن ەلباسىنىڭ جۇرەگىندە،
استانا جەردە دە ەمەس، كوكتە دە ەمەس!
7
اعايىن، ارتىق سويلەپ قۇلاشتاما،
تۇنىعىن تۋعان ەلدىڭ ىلاستاما!
جالپىنىڭ قامىن جەگەن جالعىز باسى،
كوسەمنىڭ ءوزى ەمەس پە شىن استانا!
تاعدىردىڭ تالقاندالىپ تاس قامالى،
تالايدىڭ توڭكەرىلدى توستاعانى.
قۇلاعى قيياپاتتىڭ كورىنگەنى-
قاربالاس اۋىستىرسا استانانى.
كوسەمگە كوشتىڭ تۇسەر سالماعى بار،
كوك تولقىن كەمە جۇزسە قاق جارىلار.
كورەگەن، قول باستاعان دارا باتىر،
كوكجالداي مۇز توسەنىپ، قار جامىلار.
وتىرساق وزگە جۇرتتان اسا قاراپ،
قونعانى باق پەن داۋلەت قوسا قابات.
ەرلىگى ەلباسىنىڭ جارقىراپ تۇر،
بۇلت قالاي كۇننىڭ كوزىن تاسالاماق؟!
كورەيىن كوشتىڭ كوركىن كولدەنەڭدەپ،
توگەيىن سۇيىنشىگە سوزدەن ورنەك.
ءبىر كۇننىڭ بىتە قالار جۇمىسى ەمەس،
مىڭ كۇنگى مەحناتپەن كەلگەن ەڭبەك.
ساڭلاقتىڭ سالعان جولى جاتىر دارا،
اق تاياق ۇستاتقانداي سوقىرعا دا.
بۇل كوشتىڭ ابىرويى حالىققا ورتاق،
شىعارماس ءبىر ادامنىڭ اتىن عانا.
جاڭارىپ قاراتاۋدىڭ ەسكى ولەڭى،
باۋىرىنان الاتاۋدىڭ كوش كەلەدى.
سىرتىنان قاراپ تۇرعان دوس ءسۇيىنىپ،
دۇشپاننىڭ سۇقتى كوزى سەسكەنەدى.
كورمەدىم ۇلى كوشتى باسقا مۇنداي،
بۇگىنگى باتىرلىقتىڭ داستانىنداي.
كەلەدى تاۋەكەلدىڭ تاۋىن اسىپ،
اسقاردان بابالاردىڭ اسقانىنداي!
كەلەدى حالقىن باستاپ قازىناعا،
اق بوران، الدىن وراپ ازىناما.
قۋانىپ قالىڭ ەلى جاتقان شىعار،
الايدا شىن قۋانعان ءوزى عانا...
زاماننىڭ زۋىلدايدى كۇش-كولىگى،
شالقيدى الىپ-ۇشىپ قۇس-كوڭىلى.
شىعارماس سىرتقا سىرىن پاتشا-جۇرەك،
كىم تانىپ-ءبىلىپ جاتىر ىشتەگىنى؟
سارى ارقا-سان عاسىردان قالعان مۇرا،
ريزا باقىتىنا جانعان مىنا.
كۇتىپ تۇر سالتاناتتى كوشتىڭ الدىن،
قولىندا اقمولانىڭ اق دومبىرا.
اردا ەدىڭ، اساۋ ەدىڭ ارقا نەتكەن،
توسىندە نەبىر باعلان دارحان وتكەن.
اقمولا وسى ەدى عوي كەنەسارى،
ءبورىنىڭ بەكىنىسىن تالقان ەتكەن!
اينالدىم ارۋاعىڭنان، ەر كەنەكەم،
ءتاڭىرى تىلەگىڭدى بەرگەن ەكەن.
تەنتىرەپ جەردىڭ ءتۇبىن جەتى اينالىپ،
قازاقتىڭ قۇتى قايتىپ كەلگەن ەكەن!
جەتەرلىك كورىپ كەلگەن كورەشەگى،
بولسا ەكەن ماڭگى جارقىن كەلەشەگى.
تۋ ۇستاپ، تۇلپارىنا قايتا قونعان،
حالقىنىڭ ايدارىنان جەل ەسەدى.
قالىڭ ەل قازاعىنا بەسىك بولعان،
بۇل جۇرتتا وشاق قانشا ءوشىپ قالعان.
ەسىلىم وسى ەدى عوي ەر قابانباي،
ەن جايلاپ، جاعاسىندا كوشىپ-قونعان.
دۇشپاننىڭ ايان ءبىزدى شاقىرماسى،
قاسىقتاي قارا سۋىن تاتىرماسى.
ىزدەپ ءجۇرسىڭ دەمە بۇل ارادان،
بابامنىڭ ارىستانداي جاتىر باسى!
جوڭكىلگەن بوستاندىقتىڭ كوشى قانداي،
سارقىلعان قۇردىم قايتا تاسىعانداي!
كوزىنەن كەلگەندەردىڭ قىمسىنادى،
جىرتىعىن جۇدەۋ قالا جاسىرا الماي.
ۋاقا ەمەس، جالت قاراتىپ دۇنيەنى،
استانا شىتتاي جاڭا كيىنەدى.
قازاقتىڭ كوسەمىنىڭ الدىنا كەپ،
تاكاپپار تالاي باستار يىلەدى!
8
اقمولا كەشە عانا باسقا قالا،
اينالدى بايتەرەكتى استاناعا!
ەمىرەنىپ ءوز اناسى ەمىزبەسە،
سابيگە شايناپ بەرگەن اس بولا ما؟
باقىتىم باسىمدا تۇر تالاي كۇتكەن،
سەزەمىن كەلمەگەنىن وڭايلىقپەن.
ۇزىلە جازداپ ەدى وندىرشەگىم،
وزەككە تەپكىلەگەن وگەيلىكتەن.
كوڭىلگە ساۋلە قۇيار ساراي نۇرى،
استانا-ەل تىرەگى، ەل ايبىنى!
كەمەرى شالقىپ جاتقان قازاقستان-
مۇحيتتىڭ الاسۇرعان كوك ايدىنى.
تىرشىلىك تۇزەگەندە كوركىن جاڭا،
سۇراپىل سوقپاسا ەكەن تولقىن جارا.
ارمىسىڭ، ازاتتىقتىڭ استاناسى-
تالپىنعان ارمانىنا ەركىن قالا!
جاهاننىڭ جانارىندا جاڭا قالا،
جۇلدىزداي تۋا قالعان ءولىارادا.
بەس جىلدا بوي كوتەرگەن عيماراتتار،
جايناپ تۇر شومىلعانداي سامالاعا!
جىرلاماس عاجايىپتى كىم مۇنداعى،
جەتكەنشە ءسوزدىڭ ءدامى ءدىلدىڭ ءنارى.
العىسىن جاۋدىرادى ەلباسىعا،
باقىتتى بۇل شاهاردىڭ تۇرعىندارى.
قاراشى، شاڭىراعى جاس قالانىڭ،
اسپاننىڭ بۇلتىن سەرپىپ تاستاعانىن!
بۇگىننەن باستالاتىن شەجىرەسى،
اۆتورى نازاربايەۆ استانانىڭ!
كورەم دە استانانىڭ كەلەشەگىن،
ەلدەرمەن الىس-جاقىن تەڭەسەمىن.
سىرلاسسىن نەۆاسىمەن ۇلى پۋشكين،
مەن، مىنە، ەسىلىممەن كەڭەسەمىن.
ءبىرىنشى پەتر پاتشا ورىستاعى،
ايباتىن اقىلىمەن تەڭ ۇستادى.
قايتسەم دە رەسەيدى ەل ەتەم دەپ،
بەلگىلى ارپالىسىپ الىسقانى.
جاعادان استانا ساپ الىستاعى،
باتىسقا، شىعىسقا دا قارىشتادى.
قازاقتىڭ نۇرسۇلتانى سونداي دەسەم،
الەۋمەت ايتتى دەمەس مەن ۇشقارى.
اسپاندا مۇناراسى دامىلداعان،
مەن-داعى استانانىڭ شامىن جاعام.
ايگىلى قالالاردىڭ جەر بەتىندە،
ءبىر كۇندە ەشقايسىسى سالىنباعان.
باتىرداي تىنباي جورتقان جورىقتاردا،
تۇلپارىن اۋىستىرعان تالىققاندا-
عاسىرلار وتكەلىندە بىزدەن باسقا،
كوشىرگەن استاناسىن حالىق بار ما؟!
بايگەگە كەش قوسىلىپ ارماندامىز،
كۇتەمىز الاماندى الدان ناعىز.
كۇنى ەرتەڭ ەركە ەسىلدىڭ جاعاسىنا،
پاريج كەپ ورناي قالسا تاڭ قالماڭىز!
9
مىنەكي، مويىنداتتى كەمەلدىگىن،
پايىمداپ اۋليەدەي كەلەر كۇنىن.
كوشىنە استانانىڭ ۇركە قاراپ،
سان-ساققا جۇگىرتكەندەر نە دەر بۇگىن؟
اعايىن، اداسپاڭىز، ەندى جەتەر،
ارازدىق، باقتالاستىق ەل جۇدەتەر.
ەس جيىپ، ەتەگىڭدى جابا الماساڭ،
بوداندىق تۋىن قايتا جەلبىرەتەر.
ساقتاماي وكپە-نازدىڭ بۇرىنعىسىن،
ەر بولساڭ، اقتار ىشەك قىرىندىسىن.
كوزىڭە جىلى ۇشىراپ كورىنگەنمەن،
كىسىنىڭ كىم تانىماس جىرىندىسىن؟
اقىنى اق سويلەمەك ەرىكتى ەلدىڭ،
مەن-داعى وزىمشە ءبىر كورىپكەلمىن.
تاعزىم ەت كۇلتەگىننىڭ كوكتاسىنا،
ايتپەسە استاناعا نە عىپ كەلدىڭ؟
تاتۋلىق تامشىسىنا قاتالاعان،
وقىپ كور نە دەگەنىن اتا-باباڭ.
ءسوز ۇقپاس ساڭىلاۋسىز بولماساڭىز،
جاس كەلەر جانارىڭا بوتالاعان.
قوڭىراۋىن كەرۋەن-كۇندەر كۇمبىرلەتكەن،
ەسىڭە ءومىر تۇسەر مىڭ جىلعى وتكەن.
زاماندى قولدى-اياققا تۇرعىزباعان،
جالعاننىڭ جال-قۇيرىعى تۇلدىر نەتكەن؟
جىم-جىلاس قانشاما جۇرت جەرگە ءسىڭدى،
ۇمىتپا كەتسەڭ قايتىپ كەلمەسىڭدى.
اللانىڭ اشىپ-جۇمعان الاقانى،
سىيعىزار ۋىسىنا كول-كوسىردى.
كىم كەلىپ، كىم كەتپەگەن دالامىزعا،
جىرلايدى قۇلاق تۇرسەڭ ءار اڭىزعا.
ارباسقان، الاسۇرعان ءبىر تىرشىلىك،
الماسقان بابامىزدان بالامىزعا.
جاهاننان جوعالماسا ادام اتى،
ەستىلەر ارتتاعىعا عالاماتى.
قاهارى قارا جەردى قالتىراتقان،
قايدا سول كوكتۇرىكتەر قاعاناتى؟
شايقاسىپ ۇدەي سوققان داۋىلمەنەن،
قۇلاعان دەشتى-قىپشاك داۋىرلەگەن.
ۇلدارىن ۇلى دالا ۇمىتقان جوق،
قىرقىسقان بىرگە تۋعان باۋىرمەنەن.
اقتارسام ىشىمدەگى شەر-شەمەندى،
تۇسپەسىن ەسەڭگىرەپ ەڭسەڭ ەندى.
ءۇش جاققا بۇرا تارتسا ءۇش تۋىسقان،
ۇشپاققا كىم شىعارار ەرتەڭ ەلدى؟
مەن ەمەس باس-اياعى زارلاعاننىڭ،
الدى-ارتىن دۇنيەنىڭ بارلاعاننىڭ.
تۋادى ءار حالىقتىڭ ءوز كوسەمى،
بىتەتىن ماڭدايىنا ءار زاماننىڭ!
جولىنىڭ دالەلدەدى تۋرالىعىن،
تاريحتىڭ تولعاعىنان تۋعان ۇلىڭ.
ارداقتاپ، اسىلىڭدى ايالاي ءبىل،
استىنان سۋ جۇگىرتپەي سىرماعىنىڭ.
كورىنسە انادايدان ءتۇسىپ اتتان،
دۇشپانعا جورعالايسىڭ ءتىسى باتقان.
كەلگەندە ءوز جاقسىڭا كەكجيەسىڭ،
جۇرتىم-اۋ، قاشان ساعان كىسى جاققان؟
نامىستى ايىرباستاپ كۇنكورىسكە،
سۇعاسىڭ ءبىر كەبىستى ءبىر كەبىسكە.
ارىڭنىڭ اق تاياعىن جۇمساماساڭ،
قىزىل ءيت شىعا قويماس كىرگەن ىشكە.
نۇرسۇلتان - ارقا تىرەك، التىن دىڭگەك،
الىپتىڭ حالقى عانا نارقىن بىلمەك.
قارعانىڭ قارقىلدايتىن ادەتى عوي،
قىراننىڭ اسپانداعى داڭقىن كۇندەپ.
جوقتى-بار، دەۋمەن ازدى-كوپ ەتەمىن،
توگۋدەن ايانعان جوق قارا تەرىن.
جالعاسى كۇلتەگىننىڭ جانىڭدا ءجۇر،
تۇلعاسى اسقاقتاتقان دالا ءتورىن.
تۋ بولىپ تىگىلگەندەي ەلدىگىڭە،
جاسىنا پايعامباردىڭ كەلدى، مىنە!
حالقىنىڭ بالاسى ەدى بۇعان دەيىن،
جاراسقان بەس قارۋى بەلدىگىنە.
ءارقاشان ورنى بولەك، داڭقى دارا،
ول - ەندى قامقور اكە، حالقى-بالا.
اكەسى ءوز پارىزىن وتەمەسە،
سابيدەي شىرىلداماي ەل تۇرا ما؟
ياساۋي قوجا-احمەت بۇل جاسىندا،
كۇن كەشكەن قىلۋەتتەگى قۇجىراسىندا.
ءومىردىڭ ماقسات-ءمانى جەر بەتىندە،
جاقسىنىڭ جۇرتقا شاشقان شۇعىلاسىندا.
سۇيرەتكەن كونە تاريح كون شارىعىن،
تۇبىندە سىقسيادى قول شامىنىڭ.
تاسىعان مەيماناسى بۇل عاسىردا،
تاعدىرى قىل ۇستىندە جەر شارىنىڭ.
بەتى اۋلاق سوعىس دەگەن ءپاتشاعاردىڭ،
تاجالدىڭ اساۋ باسىن نوقتالار كىم؟
تايعاناق تاقتاسىندا ساياساتتىڭ،
ويلارى شايقاسۋدا پاتشالاردىڭ.
قۇدايىم ءبارىن بەرمەس سۇراعاننىڭ،
باقىتىن مىڭعا بالار ءبىر ادامنىڭ.
ىشىندە سايىپقىران كوسەمدەردىڭ،
شوقتىعى شوق جۇلدىزداي نۇر-اعامنىڭ!
تۇلپارداي العا ءتۇسىپ جول قيىندا،
سۇڭقارداي سۋىرىلادى توپ جيىندا.
جارتىسى عۇمىرىنىڭ اسپاندا ءوتىپ،
كەلەدى سامعاۋمەنەن سان قيىرعا.
عالامنىڭ تىنىشتىعىن بۇزدى قايعى،
قاسىرەت كەڭىستىكتى سىزعىلايدى.
الايدا، ەۋروپا-ازيانى
جالعاعان التىن كوپىر مىزعىمايدى!
شۇلعىتىپ ۇلىعىن دا، ۇلىسىن دا،
باۋرادى باتىسىن دا، شىعىسىن دا.
ونىڭ دا جۇرەگىنىڭ لۇپىلى بار،
الەمنىڭ ءاربىر العان تىنىسىندا!
اسىلدىڭ جارقىلداماس بار ما كۇنى،
اۋەلدەن تۇسكەن وعان اللا نۇرى.
سوندىقتان نۇر-سۇلتان دەپ اتىن قويعان،
اتا-انا بولجاعانداي الداعىنى.
ءتىل كوزدەن امان قىلسىن ءتاڭىر ونى،
بەسىك بوپ بەرەكەگە قالىڭ ەلى.
ارقاسى ەرەندىك پەن كەمەلدىكتىڭ،
تىنىسى بوستاندىقتىڭ كەڭىگەنى.
وتكەندەر وبا-قازىق ورناتىپ پا،
شەكاراڭ انىق ەدى قاي ۋاقىتتا؟
بەكىتىپ ۇلان-عايىر اينالاسىن،
بۇگىندە بولىپ وتىر ەلگە تۇتقا.
ويلانشى، كەشە قازاق، كىم ەدىڭ سەن،
قۇلپىرىپ بۇگىن قايتا تۇلەدىڭ سەن!
ورتاعا استاناڭدى ورناتقانىڭ-
اسىردىڭ وقيعاسى بىلە-بىلسەڭ.
بۇتىنگە سىزات تۇسسە سىنادى وڭاي،
ءبىرىڭدى-ءبىرىڭ سىيلا عۇلاماداي.
بۇيىردى ءوز تورلەرىڭ وزدەرىڭە،
باسپالاپ بوساعادان سىعالاماي.
سالىنىپ جاتقان شاهار كەڭ دالاڭا،
سىيلاسىن اسىل مۇرات ءار بالاڭا.
ازاتتىق استاناسى اتالادى،
قازاقتىڭ استاناسى سوندا عانا!
بايتەرەك - استانانىڭ تورىندەگى،
ورەسى بيىكتىكتىڭ ومىردەگى.
ايالى الاقانى ەلباسىنىڭ،
سەكىلدى وشپەيتۇعىن سەنىم ءمورى.
سامساعان قارا ورمانىم-بايتاق ەلىم،
سىنعا ساپ سان جاقسىنى بايقاپ ەدىڭ.
ەڭسەسىن ەلدىگىڭنىڭ بيىكتەتكەن،
ورتاڭدا بويلاپ وسكەن بايتەرەگىڭ!
وتىندە ارپالىسقان ءومىر-مايدان،
جايقالسىن بولاشاعىڭ تامىر جايعان.
بايتەرەك - ەلباسىنىڭ ءور تۇلعاسى،
اكەلىپ ءوز قولىمەن ءتاڭىر قويعان!
تۋىڭداي قانات كەرگەن جەلدى كۇنگى،
تانىتتى كەڭ الەمگە تەڭدىگىڭدى.
تۇرعاندا بايتەرەگىڭ كوككە شىرقاپ،
ۇستاي ءبىل اسقاتتاتىپ ەلدىگىڭدى!..