نۇكەنوۆتەر ادۆوكاتى القا بيلەر سوتى جايلى: 10 ادام قاتە شەشىم قابىلدامايدى
استانا. KAZINFORM - تانىمال ادۆوكات، رەسپۋبليكالىق ادۆوكاتتار القاسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، سالتانات نۇكەنوۆانىڭ ولىمىنە قاتىستى ىستە زارداپ شەگۋشى تاراپتىڭ مۇددەسىن قورعاعان يگور ۆرانچيەۆ Jibek Joly تەلەارناسىنىڭ «نوۆوە ۆرەميا» باعدارلاماسىنا بەرگەن ەكسكليۋزيۆتى سۇحباتىندا جاريا سوت تالقىلاۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا، وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى زاڭعا جانە القا بيلەر سوتىنىڭ تيىمدىلىگىنە قاتىستى ويىمەن ءبولىستى.
- جاڭا قابىلدانعان زاڭ (وتباسىلىق- تۇرمىستىق زورىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى زاڭ) ايەلدەردى قانشالىقتى قورعاپ، احۋالدى وزگەرتە الادى؟
- مەنىڭشە، بىردە-ءبىر زاڭ قۇقىق پەن قاۋىپسىزدىكتىڭ ساقتالۋىنا تولىقتاي كەپىلدىك بەرە المايدى. دەگەنمەن، مۇنداي زاڭنىڭ قابىلدانۋى ۋاقىت تالابى بولاتىن. ءيا، بۇل سالادا جاعدايدىڭ جاقسارۋىنا قاتىستى ناقتى تەندەنتسيا بولادى دەپ نىق سەنەمىن.
- بۇل باپتاردى قىلمىس دەپ تانىماۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان كەز ەسىڭىزدە مە؟ پوليتسيا قىلمىستىق كودەكستە بۇل نورما كۇردەلى جۇزەگە اسىرىلاتىنىن العا تارتادى. شىنىمەن، پروتسەسسۋالدىق تۇرعىدا وتە كۇردەلى مە؟
- پروتسەسسۋالدىق تۇرعىدا كۇردەلى بولۋىنىڭ سەبەبى مىنادا، كوپ جاعدايدا ءىس تاتۋلاسۋمەن اياقتالىپ جاتاتىن. سوندىقتان پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە قيىندىق تۋىندايتىن. ءتىپتى، بۇل قيىندىق تا ەمەس، شىرعالاڭ دەسەك تە بولادى. ايتالىق، بۇگىن ولار ءىستى تىركەيدى، سوتقا دەيىن جەتەتىن سياقتى كورىنەدى. ءبىراق جۇبايلار تاتۋلاسىپ، ارىزدارىن قايتارىپ الادى. قازىر دە سونداي جاعداي بولىپ تۇر. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا بايلانىستى ىستەر اۋىر ساناتقا اينالىپ، ەرەكشە اسا اۋىر قىلمىس ساناتىنا جاتقىزىلادى. ءبىراق، بۇل - نەگىزدەمەلەردىڭ ءبىرى. ەگەر فاكتى بولسا، ەگەر ارىز جازىلسا جانە دە بەرىلگەن ارىز اياسىندا سوققىعا جىعىلعانى انىقتالسا، وندا سوت ساتىسىندا تاتۋلاسۋعا ەش مۇمكىندىك جوق.
- ەندى ءوزىڭىز زارداپ شەگۋشى تاراپتىڭ مۇددەسىن قورعاعان، ينتەرنەتتە تىكەلەي ەفيردەن كورسەتىلىپ، وتە تانىمال بولعان ىسكە قاراي ويىسساق. قالاي ويلايسىز، بۇل ءوزى دۇرىس تەندەنتسيا ما؟
- تەندەنتسيا دۇرىس دەپ ويلايمىن جانە دە وسى ورايدا، ەڭ الدىمەن مۇنداي قادامعا بارعان جوعارعى سوتقا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرگىم كەلەدى. مەنىڭشە، بۇل - تەڭدەسسىز شەشىم. مۇنداي شەشىم، ەڭ الدىمەن سوتقا دا، القا بيلەرگە دە قىسىمدى بولدىرماۋ ماقساتىندا قابىلداندى. ويتكەنى، قارجىلىق نە بولماسا ساياسي ىقپالى بار ادامدار ايىپتالۋشى ورنىندا وتىراتىن ىستەردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىندا سوتقا بەرگەن كەزدەگى باستاپقى ايىپ وزگەرىپ كەتەدى نە بولماسا مۇلدەم تۇسىنىكسىز ەڭ تومەنگى جازا تاعايىندالىپ، قوعامدى ايران-اسىر قىلىپ قويادى. مەنىڭشە، ءدال وسى جاعدايدا جوعارعى سوت وسىنداي بارلىق تەرىس اسەرلەردىڭ الدىن الۋعا شەشىم قابىلداپ، ونى جاريا وتكىزگەن سياقتى. مۇنىڭ كەرەكتىگىنە نە قاجەت ەمەستىگىنە قاتىستى ايتار بولسام، مەن مۇنى قاجەت دەپ سانايمىن. ەگەر ءدال وسى ءىستى مىسالعا الار بولساق، باسىندا جانە سوڭىندا جاۋاپ الىنعان كۋاگەرلەر وزدەرىنە دەيىنگى كۋاگەرلەردىڭ بەرگەن جاۋاپتارىن ءبىلىپ وتىردى.
- بۇل كەدەرگى كەلتىردى مە؟
- بۇل كەدەرگى كەلتىرەرلىكتەي جايت ەمەس. ءىستى سوتتا تىكەلەي قاراۋ بار. ونىڭ ءمانى مىنادا، ءبىر تۇلعادان كۋاگەر رەتىندە جاۋاپ الىنعاننان كەيىن ىلە-شالا كەلەسىسىنەن جاۋاپ الىنادى جانە سوڭعى جاۋاپ الىنعان كۋاگەر وزىنە دەيىن ايتىلعان ءمان-جايلاردى بىلمەۋى مۇمكىن دەپ بولجانادى.
- بۇعان قوسا، قازىرگى ۋاقىتتا القا بيلەردىڭ قىلمىستىق پروتسەسكە قاتىسۋ پروتسەسىن وزگەرتۋ قاجەتتىگى جايلى اڭگىمەلەر شىعا باستادى...
- مەن دە، ارىپتەستەرىمنىڭ باسىم بولىگى دە، القا بيلەردىڭ قاتىسۋمەن وتەتىن سوتتىڭ كلاسسيكالىق مودەلىن جاقتايمىز. كلاسسيكالىق مودەل دەگەنىمىز - القا بيلەردىڭ اقىلداسۋ بولمەسىندە دەربەس، ىسكە ءتوراعالىق ەتۋشى تاراپتاردىڭ سىرتتان باقىلاۋىنسىز شەشىم قابىلداۋى دەگەندى بىلدىرەدى. ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ قۇزىرەتى جەتپەيدى دەپ ايتا المايمىز. ويتكەنى، كەرىسىنشە ەلىمىزدىڭ وسىناۋ بۇكىل دامۋ جولى ازاماتتارىمىزدىڭ بارىنشا قۇزىرەتتى، وتە ءبىلىمدى، ءارى اسا ساۋاتتى ەكەندىگىن كورسەتىپ وتىر.
- دەمەك، سوندا عانا بارىنشا ءادىل ۇكىم بولادى دەپ سانايسىز عوي؟
- ءيا، مەن ءدال سولاي دەپ ويلايمىن. سونىمەن قاتار كەز كەلگەن سۋدياعا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ نە بولماسا جوعارى تۇرعان سوتتاعى باسشىلىقتىڭ قالاي ىقپال ەتە الاتىندىعىن بىلەمىز. ازىرشە، ءبىزدىڭ سوتتارىمىز تولىققاندى تاۋەلدى ەمەس. مۇنداي ءسات، ياعني سوتتارىمىز قانداي دا ءبىر سىرتقى ىقپالدان تاۋەلسىز بولاتىن كۇن تۋادى. قالاي دەسەك تە، ەگەر سوت وتىرىسى القا بيلەردىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن بولسا، وندا وزدەرىنە، ازاماتتارعا بەرىلگەن ماتەريالداردى شىنايى باسشىلىققا الا وتىرىپ، شەشىم قابىلداۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن ءجون. قازىرگى جاعدايدا 10 ادام، ءتىپتى قانداي كاسىبي سۋديامەن (ءبىر اداممەن) سالىستىرمالى تۇردە العاندا قاتە نەمەسە تەرىس شەشىم قابىلداۋى مۇمكىن دەپ ايتۋعا بولمايدى. سوندىقتان ادامدارعا سەنۋ جانە ولارعا سوت تورەلىگىن شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرۋ قاجەت.