الەم بويىنشا ستەنوسكوپيالىق تاسىلمەن وتا جاساۋدا مەنىڭ كورسەتكىشىم جوعارى - موڭعوليالىق قازاق

نۇربەك بابان ۇلى - موڭعوليانىڭ قازاعى. قازىر ۇلان- باتىر قالاسىندا تۇرادى. وتىزىندا وردا بۇزعان باباننىڭ بالاسىن بۇگىندە تەك موڭعوليا مەملەكەتى عانا ەمەس، الەمنىڭ بىرنەشە ەلى بىلىكتى نەيروحيرۋرگ، كوپ مامانننىڭ ءتىسى باتا بەرمەيتىن كۇردەلى وتانى ءساتتى جاسايتىن دارىگەر دەپ تانيدى.

ول بۇگىندە موڭعولياداعى نەيروحيرۋرگيالىق اۋرۋحانانىڭ جەتەكشى مەڭگەرۋشىسى. قاراۋىندا 15 كە تارتا قىزمەتكەرى بار. جاس تا بولسا بىلىكتىلىگىمەن الەمنىڭ وزىق ەلدەرىندە تاجىريبەسىن ءبولىسىپ جۇرگەن مامانمەن ديدارلاسىپ سۇحباتتاسۋدىڭ ورايى تۋدى.

- نۇربەك، ءوزىڭىزدى تەرەڭدەي تانىستىرساڭىز.

- مەن موڭعوليانىڭ ۇلان باتىر قالاسىندا تۋىپ- ءوستىم. اتا- بابالارىمىز قونىس ەتكەن موڭعوليا مەملەكەتىندە اكەم مەن انام دا تۇرادى. وسى ەلدە ەسەيدىم، مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ وڭتۇستىك كورەيانىڭ سەۋل قالاسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە نەيروحيرۋرگيا ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الدىم.

- ەستۋىمىزشە، دارىگەرلىك سالاعا اكە جولىن قۋىپ كەلگەن سەكىلدىسىز؟

- ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار، اتام ەلگە بىلىكتى سىنىقشىلىعىمەن، ۋاتىلعان سۇيەكتى جيناي بىلەتىن شيپاگەر بولعان ەكەن. اكەم دە كاسىبي دارىگەر. قاننان بەرىلگەن قاسيەت شىعار، بالا كۇنىمنەن ءوزىم دە بۇل ماماندىقتى تاڭدادىم.

- مويىن، بەل ومىرتقاداعى جۇلىن جۇيەسىنە ەندوسكوپيالىق لازەرلى وتا جاسايتىڭىزدى دا ەستىدىم.

- 2013 -جىلدان بەرى وتا جاساپ ءجۇرمىن. جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 500 ادامعا وتا جاساعاندا ون جىلدا 5 مىڭ ناۋقاستىڭ سىرقاتىنا شيپامدى دارىتتىم دەسەم دە بولادى. 2018 -جىلدان باستاپ ۇلان- باتىر قالاسىنداعى ارۋحانانىڭ مەڭگەرۋشىسى لاۋازىمىن اتقارامىن. ءسوز باسىندا ايتقانىمداي، اۋرۋحانامىزدا 15 حيرۋرگ مامان بار.

- ءوزىڭىز ىسكە اسىراتىن وتانى الەمدە ساناۋلى عانا مامان جاسايدى. بۇل راس پا؟

- راس تا شىعار، ويتكەنى ءبىزدىڭ اۋرۋحانامىزعا رەسەي، قىتاي، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنەن، الىس- جاقىن شەتەلدەن ناۋقاستار كەلىپ وتا جاساتادى. ەگەر ءدال وسى وتانى سول ەلدەردە جاساسا، موڭعولياعا ساندالماس ەدى دەپ ويلايمىن.

- وزگەلەردىڭ قولىنان كەلمەيدى دەيتىندەي بۇل وتا ءتۇرىنىڭ ارتىقشىلىعى قانداي؟

- ەندوسكوپيا ۇعىمى مەديتسينادا 1973 -جىلدان باستاپ بار. ءبىراق وتانىڭ وسى ءتاسىلى 2016 -جىلعا دەيىن قولدانىستا بولدى، الايدا ەندوسكوپيانى دۇنيەنىڭ ءار تارابىنداعى دارىگەرلەر قولدانعانىمەن دە ناتيجەسى كوڭىل كونشىتە قويعان جوق. 2016 -جىلى نەيروحيرۋرگيا سالاسىندا وتا جاساۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسى ەنگىزىلدى، ول ستەنوسكوپيا دەپ اتالادى. بۇل وتا ءتۇرىن ويلاپ تاۋىپ اينالىمعا ەنگىزگەن - وڭتۇستىك كورەيالىق نەيروحيرۋرگ كونتەك ليم دەگەن كىسى. باعىما وراي وسى عالىمنىڭ الدىن كورىپ، شاكىرتى اتانۋ بۇيىردى. دۇنيەءجۇزى بويىنشا ستەنوسكوپيالىق تاسىلمەن وتا جاساۋدا كونتەك ليم ۇستازىمىزدان كەيىن مەنىڭ كورسەتكىشىم جوعارى.

- قازاقتىڭ نەيروحيرۋرگ دارىگەرىمەن تاجىريبە الماسۋدى قالايتىن ەلدەر دە قالىڭ شىعار؟

- وسى كۇنگە دەيىن 13 مەملەكەتتە تاجىريبەمدى ءبولىسىپ، ستەنوسكوپيالىق وتا جاسادىم. ا ق ش، جاپونيا، ەۋروپا ەلدەرىنەن دە شاقىرتۋ كەلدى. وزىق تەحنولوگيا بولعاندىقتان كوپتەگەن ەلدەردەن ماماندارىنا ۇيرەتۋ ماقساتىندا شاقىرتۋ جىبەرەدى.

جالپى ستەنوسكوپيا ءتاسىلى عىلىم رەتىندە دامىپ كەلەدى. بۇل ءادىستىڭ ەرەكشەلىگى - مويىن، بەل ومىرتقاسىنىڭ قوزعالىس كەزىندەگى سىرقاتىن قيمىلعا قاراي انىقتاپ، ناقتىلايدى. سوعان ساي ەمدەۋ شاراسى جۇرگىزىلەدى. ءوزىم دە كەلەسى جىلى دوكتورلىق ديسسەرتاتسيامدى وسى ستەنوسكوپيالىق وتا جاساۋ تاقىرىبىندا قورعايمىن. وكىنىشكە قاراي نەيروحيرۋرگيالىق وتا ارقىلى سىرقاتىن ەمدەتكىسى كەلەتىن ناۋقاستاردىڭ سانى جىل وزعان سايىن ارتىپ بارادى. سىرقاتى اسىقىنعان جاندار «بەلىم اۋىرادى»، «مويىن ومىرتقام شىداتپايدى» دەگەن سەكىلدى جالپىلاما ايتادى. انىعىندا بەل ارۋىنىڭ قىرىق سەبەبى بار. ونىڭ ءارقايسىن انىقتاپ الىپ ەمدەۋ شاراسىن جۇرگىزگەن ابزال.

- استانا قالاسىندا وتكەن «وتانداستار - 2023» فورۋمىنا ارنايى قوناق رەتىندە قاتىستىڭىز.

- ءيا، فورۋمدا مەنى تاڭداندىرعانى - تالانتتى جاستاردى ىزدەپ تاۋىپ، اتاجۇرتىمىزدا باسىمىزدى بىرىكتىرىپ، ويىمىزدى قابىستىرۋ بولدى. مەنى دە ۇيىمداستىرۋشىلار وزدەرى ىزدەپ تاۋىپ، شاقىرتۋ جىبەرگەندە ەرەكشە قۋاندىم. قازاق حالقىنىڭ گەندىك، ۇلتتىق بىرەگەيلىگى، ەرەكشەلىگى جوعارى ەكەنىن قاي قيىردا جۇرسە دە دالەلدەپ، جەر جۇزىنە پاش ەتىپ كەلە جاتقان ازاماتتاردى شاقىرىپ، اعا بۋىن مەن جاس ۇرپاق ورتاسىنا التىن كوپىر ورناتۋعا مۇرىندىق بولعان ۇيىمداستىرۋشىلارعا ايتار العىسىم شەكسىز. بۇعان دەيىن دە سان ءتۇرلى قۇرىلتاي، فورۋمعا قاتىستىق، ەستىپ، كورىپ، ءبىلىپ تە ءجۇرمىز. بۇل جولعى جيىننىڭ سۇبەلىسى دەپ كەلۋشى، قاتىسۋشى اعايىننىڭ اۋزىنان بۇرىنعىداي اتاجۇرتتان نە الامىز دەپ ەمەس، كوشىمىزدى بۇرىپ، ەلگە كەلىپ قوسىلساق قازاقستانعا نە بەرەمىز دەگەن ماسەلە كوبىرەك ايتىلدى. سوندىقتان بۇل فورۋم كۇلتوبەنىڭ باسىنداعى كوپ جيىننىڭ ءبىرى ەمەس، جەر بەتىندەگى تارىداي شاشىراعان قانداس باۋىرلارىمىزعا بەرەر ءتالىمى ەرەن باسقوسۋ بولدى دەپ سانايمىن.

بۇعان دەيىن دە مۇنداي فورۋم، قۇرىلتاي وتپەدى ەمەس، ءوتتى. شەتتەگى قانداس باۋىرلارىمىز قازاقستان بىزگە بەرسە، الا تۇسسەك دەگەن پىكىر باسىم بولۋشى ەدى. بۇل جولعى كەلگەن دەلەگاتسيا وكىلدەرى اراسىندا «ءبىز قازاقستانعا كەلسەك، قانداي پايدامىز تيەدى، ەلدىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرە الامىز با؟ » دەگەن سىڭايداعى وي- پىكىرلەر كوپ ايتىلدى. تاعى ءبىر قۋانعانىم، الەمنىڭ ءار قيىرىندا جۇرگەن تالانتتى جاستاردى جيناي الىپتى. دەمەك، بۇل مەملەكەت سىرتتاعى تارىداي شاشىراعان قازاقتاردىڭ تاعدىرىنا الاڭداپ، تىنىس- تىرشىلىگىن ۇنەمى نازاردا ۇستايدى دەگەن ءسوز.

- ستەنوسكوپيالىق تاسىلمەن وتا جاساپ جۇرگەنىڭىزگە ون جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى، قانداي ماراپات الدىڭىز؟

- «التىن قولدى دارىگەر» دەگەن ارنايى ماراپات بار. مەديتسينا سالاسى بويىنشا وزىق ماماندارعا بەرىلەدى. بۇل اتاق ماعان ستەنوسكوپيالىق ءادىس بويىنشا ءساتتى وتا جاساعانىم ءۇشىن، سىرقاتتانعاندارعا ەم قونعانى ءۇشىن بەرىلدى. 2017 -جىلى موڭعوليا ۇكىمەتى «جاس تالانت حيرۋرگ» دەگەن اتاقپەن ماراپاتتادى. 2018 -جىلى «ۇزدىك ەندوحيرۋرگ» ماراپاتىن الدىم. ماعان دەيىن بۇل اتاق موڭعولياداعى قازاق دارىگەرلەرىنە بەرىلمەگەن ەكەن.

قۋانىش نۇردانبەك ۇلى

egemen.kz