مۇسىرەپوۆ باعالاۋىنداعى ماعاۋين

استانا. قازاقپارات - «بۇل مۇحتار تۋرالى ءبىرىنشى ايتپاعىم - ونىڭ جاستار قاتارىندا سانالاتىن كەزەڭى بۇدان ەداۋىر جىل بۇرىن ءوتىپ كەتكەن ەكەن.ءبىزدىڭ سىنشىلار ول جايدى كەزىندە-اق كورگەن بولار، مەن ءوزىم كەشىرەك كورىپ قالدىم.

ونىڭ الپىسىنشى، جەتپىسىنىشى جىلدارى جازعان اڭگىمە، پوۆەستەرى قالام ۇشى وتكىر، ءار ءسوزدىڭ ىشكى-تىسقى ەن تاڭباسىن، قات-قابات سىرى ءبارىن سول كەزدە-اق تانىتىپتى.

مۇحتار ماعاۋيننىڭ سول تۇستا جازعان «ايەل ماحابباتى»، «كۇتپەگەن كەزدەسۋ» سياقتى اڭگىمەلەرىن، «قارا قىز» سياقتى پوۆەسىن وقىعان سىنشى، نە بولماسا زامانداس دوستارى سول كۇنى-اق اۆتوردى قۇشاقتاپ قۇتتىقتاعان شىعار دەپ ويلايمىن. ءوز باسىم سول دوستار قۋانىشىنىڭ ىشىندە بولماعانىمدى وكىنىش ەتكەندەيمىن. پەندەشىلىك تاعى...

مۇحتار ماعاۋين انا ءتىلىمىزدىڭ بايلىعىن، ورالىمدى، استارلى، ءارى وت جالىندى، ءارى نازىك تە بيازى بوياۋ-سىرلارىن العاشقى ادىمدارىنان باستاپ-اق مەڭگەرىپ العاندىعىن كورسەتەدى. ءتىلىمىزدىڭ ورالىمدىلىعىن تەرەڭدەتۋگە قوسقان ۇلەسى دە از ەمەس.

ەركەك-ايەل بەينەلەرى قانداي سوم! ءارتۇرلى ءومىر تالقىلارىنا تۇسە ءجۇرىپ، سول شىتىرمان-شىرعالاڭداردا مايىسا دا سىنا بىلمەگەن جاستارعا ەرىكسىز قىزىعاسىڭ. «كۇتپەگەن كەزدەسۋدەگى» سالكەن مەن كوشىم سياقتى ەر جىگىتتەر، زىميان ايگۇل سياقتى ماحابات جولىندا دا، باسقا تىرشىلىكتەرىندە دە تاباندى اينىماس جۇرەكتى ايەلدەرمەن قاتار شاريپا، تۇلىمقان، گۇلجيهان سياقتى «دۇنيەقوڭىز» ايەلدەر دە جەتكىلىكتى.

بار ارمانى عىلىم ەمەس، اتاق-داڭق، بايۋ بولىپ كەتكەن بەكسەيىت دوسەنت، اقىندىق قابىلەتى بولماسا دا اقىن اتانىپ جۇرگەن ۋاقاس سياقتى، عىلىم مەن ادبيەتتە، قۇدايعا شۇكىر، تىم كوپ كەزدەسەتىن تيپتەر دە بوسقا كۇيەلەنبەي، ءادىل بەينەلەگەن.

ماعاۋين شىعارما جەلىسىن تارتۋعا شەبەر. سيىسپاس بىردەمەلەردى توقپاقتاپ جىبەرۋ «ءادىسى» وندا اتىمەن جوق. وقيعا سوعىستارى - سەبەپ پەن ءورىسى شەبەر تۇيىلگەن. ادام مىنەدەرىن وڭاشالاپ الىپ قاراساڭ ءبارى دە تانىس-بەيتانىستار.

اسىرەسە ەرەكشە ءمان بەرە ايتىلۋعا كەرەكتى، ەرەكشە باعالانۋعا ءتيىستى جاعى - بۇل كەزدەرى جاس جازۋشى قاتارىندا جۇرگەن ماعاۋيننىڭ بارلىق تاقىرىپتارى ۇلى وتان سوعىسىنان كەيىنگى كۇندەرىمىزدى كورسەتەدى. بەينەلەنگەن ادامدارى دا وسى داۋىردىكى. وسى ايتقاندارىمىزدىڭ ادىلەت ەكەندىگىنە سەنگەندىكتەن ماعاۋين مۇحتار بۇدان ون-ون بەس جىل بۇرىن-اق ىرگەلى جازۋشىلارىمىزدىڭ قاتارىنا قوسىلدى دەمەكپىز.

ونىڭ سوڭعى جىلداردا شىققان ەكى تومدىق رومانى «الاساپىران» بۇل ويىمىزدى تولىقتىرا تۇسەدى. ماعاۋين قازىر ۇلكەن جازۋشىلار قاتارىنان سەنىمدى ورىن الدى. ۇلكەن شىعارما، ۇلكەن تالداۋدى كەرەك ەتەدى. ادەبيەت زەرتتەۋشىلەرىنىڭ شارۋاسىنا قول سۇقپاي-اق قىسقاشا عانا ءوز قورىتىندىمدى ايتسام:

«الاساپىران» قازاق سوۆەت پروزاسىنىڭ تاعى ءبىر ۇلكەن ماقتانىشى. «جاقسى ەڭبەك» دەيتىنىمىزدىڭ شەڭبەرىنە سىيمايتىن، ويى تەرەڭ، ءتىل كوركەمدىگىن تۇگەل مەڭگەرگەن، شەبەر قالامىنان عانا تۋا الاتىن قىمبات قازىنا.

مۇحتار ماعاۋين قاي شىعارماسىندا بولسىن ەركىن وتىرادى. تاقىرىپتارى ۇساق-ۇلاڭ ەمەس، بۇگىنگى كۇنىمىزدىڭ ىرگەلى ساۋالدارىنا تولىمدى جاۋاپ بەرەدى. اتءۇستى ەمەس، تەرەڭ جاۋاپتار. العان تاقىرىپتارىن تەرەڭ زەرتتەپ الاتىنىن بايقالادى. اسىرەسە، «الاساپىران» رومانىن جازۋ ءۇشىن قانشا ارحيۆتى قوپارعانىنا، قانشا قالالاردى كەزگەنىنە تاڭ قالاسىڭ. ماعاۋين مۇحتار ورنىقتى دارىن، ۇلكەن تالانت.

از-مۇز وقىس سويلەمدەر دە كەزدەسەدى: «ارقاردىڭ توقتىلارى مەن ەشكىلەرى» دەپتى ءبىر جەردە. توقتىلارى دەسەڭ، «ساۋلىقتارى» دەگەن دۇرىس بولار. ەشكىدەن توقتى ەمەس، لاق تۋاتىن. سۇلۋ قىزدى بەينەلەگەندە «اپاي ءتوس» دەپتى. «اپاي ءتوس» بالۋاندارعا، كەۋدەلى ەركەكتەرگە عانا ايتىلادى ەمەس پە؟!

ماعان وتە ۇناماعانى - «سىمباتتىتىن»، «ۇستامدىتىنسىڭ» دەگەن ەكى ءسوز. ءبىر سوزدە قاتارىنان ءۇش «ى» ءارىپى بولسا، ول ءسوزدى اۋىزشا ايتقاندا اۋزىڭ يكەمگە كەلمەي كەتەتىن شىعار.

عابيت مۇسىرەپوۆ

قازاق ادەبيەتى گازەتى، 1984 - جىل،27 - يۋل