مۇستافا شوقاي تەك الاش قايراتكەرى عانا ەمەس، ول سونىمەن قاتار الەمدىك تۇلعا - ءابدىۋاقاپ قارا
استانا. KAZINFORM - «ەۋروپاعا 1920 -جىلى كەلگەن ءبىرىنشى قازاق مۇستافا شوقايدان باستاپ، قازىرگى قازاق قوعامىنا دەيىن». لوندوندا وسىنداي تاقىرىپتا ۇلت تاريحىن ۇلىقتاعان عىلىمي كونفەرەنتسيا بولىپ ءوتتى.
شارا اياسىندا «تۇرىك الەمىنە قاتىستى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياساتى» اتتى كىتاپتىڭ اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقاسىنىڭ تۇساۋى كەسىلەدى، دەپ حابارلايدى Kazinform-نىڭ وسى ەلدەگى مەنشىكتى ءتىلشىسى عالىمجان قارامان ۇلى.
ءابدىۋاقاپ قارانىڭ اتا- بابالارى - قىم-قۋىت زاماندا التاي وڭىرىنەن تۇركياعا قونىس اۋدارعان قازاقتار. بالا كۇنىندە ول تۋعان جەرىنىڭ تاريحىنا تەرەڭ ۇڭىلگىسى كەلىپ، عىلىمعا بەت بۇرادى. قازىر ىستانبۇلداعى كوركەمونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە پروفەسسور. الاش قايراتكەرى مۇستافا شوقايدىڭ مۇرالارىن زەرتتەپ، «كەڭەس وداعىنىڭ تۇركى الەمى ساياساتى» اتتى كىتابىن جازادى. قازاق، تۇرىك جانە ورىس تىلدەرىندە باسىپ شىعارىلعان ەڭبەگىنىڭ بۇگىن اعىلشىن تىلىندەگى اۋدارماسى تانىستىرىلدى.
«مۇستافا شوقاي تەك الاش قايراتكەرى عانا ەمەس، ول سونىمەن قاتار الەمدىك تۇلعا. ءبىز ونى دۇنيەجۇزىنە تانىتۋىمىز كەرەك. تەك قانا تۇرىك حالىقتارى عانا ەمەس، بۇكىل الەم ءبىلۋى كەرەك. سونىڭ باستى قۇرالى اعىلشىن ءتىلى دەپ شەشتىك»، - دەيدى شوقاي تانۋشى عالىم ءابدىۋاقاپ قارا.
كەيبىر دەرەكتەرگە سايكەس ۇلى بريتانيادا تۇركيادان قونىس اۋدارعان 150 دەي قازاق تۇرادى. الدىڭعى بۋىن اعالارى جارتى عاسىر بۇرىن ەڭبەك ميگرانتتارى رەتىندە وسىندا كوشىپ كەلگەن. قازاقشا مەكتەپ پەن اقپارات جوق زاماندا وسكەنىمەن، ءتىلىمىز بەن سالت-داستۇرلەرىمىزدى ساقتاپ قالعان. سول ءۇشىن وزدەرىن باقىتتى سانايدى. ءبىراق كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن الاڭدايدى.
«مەكتەپتە بالالارىمىزعا اعىلشىن تاريحىن ۇيرەتىپ جاتىر. ولارعا قازاقتىڭ وتكەنى تۋرالى دا ءبىلۋى كەرەك. اسىل ماقساتىمىز سول. سول ءۇشىن تىرىسىپ جاتىرمىز»، - دەيدى قازاق- تۇرىك قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ءابدىسالىم ساۆاش.
تۇركيا قازاقتارىنىڭ بالالارى، وكىنىشكە قاراي، انا تىلىنە شورقاق. تۇسىنەدى، ءبىراق سويلەي المايدى. ويتكەنى بارلىعى دا اعىلشىن مەكتەپتەرىندە جانە جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم العان، اقپارات قۇرالدارىن تۇرىك تىلىندە كورەدى. ءوزارا تۇرىكشە جانە اعىلشىنشا تۇسىنىسەدى.
«مەن قازاقشا سويلەي المايمىن. ەلشىلىكتىڭ ۇيىمداستىرعان بىرنەشە ساباعىنا قاتىسقانىم بار. ءبىراق جالعاستىرا المادىم. ويتكەنى تۇركيادا تۋىپ-وسكەن اكەمنىڭ ءوزى قازاقشا بىلمەيدى. ال انام تۇرىك ۇلتىنان. دەيتۇرعانىمەن انا ءتىلىمدى بىلۋگە ءتيىسپىن دەپ ويلايمىن. بالالى بولعاننان كەيىن ولاردىڭ دا قازاقشا سويلەگەنىن قالار ەدىم» ، - دەيدى قازاق- تۇرىك قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلى سينام چالىشكان.
مۇستافا شوقاي تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى كۇرەسىندە ماقالا جازىپ، كىتاپ شىعارۋمەن قاتار، الاش يدەيالارىن ەۋروپانىڭ ءىرى قالالارىندا دا ناسيحاتتاعان. پاريجدەن لوندونعا كەلىپ، اعىلشىن لوردتارىنىڭ جەكە قابىلداۋىندا بولعان. قازاق- تۇرىك قاۋىمداستىعى جاس بۋىن وكىلدەرىن ۇلت تاريحى مەن ۇلى تۇلعالارىمىز تۋرالى قۇندى دەرەكتەرمەن تانىستىرۋدى جالعاستىرا بەرمەك.
اۆتور
عالىمجان قارامان ۇلى