«مەنىڭ اتىم قوجاداعى» راحمانوۆ مۇعالىمنىڭ ءسىز بىلمەيتىن تاعدىرى
استانا. KAZINFORM - كەنەنباي قوجابەكوۆ - قازاق تەاتر جانە كينو ونەرىندە تۇراقتى ءىز قالدىرعان اكتەر. ونىڭ ساحنادا دا، ەكراندا دا جاساعان بەينەلەرى كاسىبي دايارلىققا، مىنەزدى ءدال بەرۋ شەبەرلىگىنە جانە ناقتى پسيحولوگيالىق باقىلاۋعا نەگىزدەلگەن. تەاترداعى العاشقى كەزەڭى قالىپتاسىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق اكتەرلىك مەكتەپ تالاپتارىمەن ۇشتاسىپ، كەيىن كينوعا وتكەندە وسى دايىندىق ەكراندىق جۇمىستارىندا انىق كورىندى. ونىڭ ونەر جولى قاجىماس قايراتتىڭ ۇلگىسى بولىپ قالدى.
ومىرىندەگى اۋىر جاراقات ونىڭ شىعارماشىلىق جولىن كۇردەلەندىرگەنىمەن، ول ونەردەن قول ۇزگەن جوق. جاعدايعا بەيىمدەلىپ، كينوعا قايتا كەلۋى ونىڭ تاباندىلىعىن كورسەتەدى. ك. قوجابەكوۆ سومداعان رولدەردەگى قاراپايىمدىلىق، قىسقا ءارى انىق اكتەرلىك شەشىمدەر ونىڭ ءستيلىنىڭ نەگىزگى بەلگىسىنە اينالدى. بۇگىنگى ماقالامىزدا اكتەردىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى، تەاتر مەن كينوداعى جۇمىستارى، ومىرىندەگى شەشۋشى وقيعالار جانە ونىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىنىڭ ءمانى قاراستىرىپ كورمەكپىز.
كەنەنباي قوجابەكوۆ 1928 -جىلى الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانىنىڭ اقسەڭگىر اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اۋىلدا وسكەن بالانىڭ ءومىرى ەڭبەكپەن، ءارتۇرلى مىنەزدى ادامدارمەن ارالاسۋمەن ءوتتى. بۇل كەيىن رولدەرىندەگى تۇرمىستىق وبراز جانە ادامداردىڭ تابيعي مىنەزىن بەرۋىنە ىقپال ەتكەنىن بايقاۋعا بولادى دەيدى كينوتانۋشىلار. مەكتەپتەن كەيىن ول الماتىداعى تەاتر-كوركەمسۋرەت ۋچيليشەسىنە ءتۇسىپ، اكتەرلىك ماماندىقتى كاسىبي تۇردە وقىپ، ساحنادا قوزعالۋ، سويلەۋ، ءرولدى تالداۋ سياقتى نەگىزگى پاندەردى مەڭگەردى. وقۋ بارىسىندا اكتەرلىككە قاجەتتى ءتارتىپ، ماتەريالدى تەز يگەرۋ داعدىلارى قالىپتاسقان ەكەن.
1950 -جىلى ۋچيليشەنى بىتىرگەن سوڭ رەسپۋبليكالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنا جۇمىسقا قابىلداندى. تەاتر رەپەرتۋارى ءتۇرلى جاسقا ارنالعان قويىلىمداردان تۇردى، سوندىقتان جاس اكتەرگە ءارتۇرلى مىنەزدى كەيىپكەرلەردى ويناۋعا تۋرا كەلدى. بۇل تاجىريبە ونىڭ رولگە تەز بەيىمدەلۋىنە، كەرەك وبرازدى قاراپايىم ءارى تۇسىنىكتى جەتكىزۋىنە ۇيرەتتى دەيدى زەرتتەۋشىلەر.
وسى جىلدارى ك. قوجابەكوۆ اكتەر رەتىندە قالىپتاستى. تەاترداعى تۇراقتى جۇمىس ونىڭ كاسىبي نەگىزىن بەكىتىپ، كەيىن كينوعا كەلگەندە قىسقا، ناقتى ويناۋ ءستيلىن قالىپتاستىرۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن دەپ جازادى بىلەتىندەر.
كەنەنباي مولدان ۇلىنىڭ كاسىبي جولى تەاتردان باستالعانىمەن، ول ەرتە كەزەڭنەن-اق كينوعا دا نازار اۋداردى. 1949- 1950 -جىلدارى العاشقى رەت فيلمگە ءتۇسىپ، «اليتەت ۋحوديت ۆ گورى» كارتيناسىندا ايە ءرولىن سومدادادى. بۇل ءرول ونىڭ كينوعا بەيىم ەكەنىن كورسەتكەن العاشقى جۇمىس بولدى. 1950- 1960 -جىلدارى ول بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا تۇراقتى جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، كينوعا ەپيزودتىق رولدەرگە شاقىرىلىپ تۇردى. تەاترداعى تاجىريبە وعان كامەرا الدىنداعى جۇمىسقا قاجەتتى جيناقىلىقتى بەردى: ساحناداعىداي قاتتى ارەكەتكە ەمەس، بەينەنىڭ ىشكى مازمۇنىنا كوڭىل بولۋگە ۇيرەتتى.
1958 -جىلى كەنەكەڭ «قازاق فيلم» ستۋدياسىنىڭ اكتەرلىك قۇرامىنا قابىلداندى. بۇل كەزەڭنەن باستاپ ونىڭ كينوعا قاتىسۋى تۇراقتى ەدى. ول ءتۇرلى جانرداعى فيلمدەرگە تۇسە باستادى: تاريحي، دراما، بالالار ءفيلمى، زاماناۋي تاقىرىپتاعى كارتينالار. رولدەرى دە ءارتۇرلى بولدى، جاس جىگىتتەن باستاپ جاسى ۇلكەن كەيىپكەرلەرگە دەيىن وينادى. ونىڭ اكتەرلىك ەرەكشەلىگى «بەينەنىڭ مىنەزىن بىرنەشە ناقتى شتريحپەن جەتكىزۋ» دەيدى كينو زەرتتەۋشىلەرى. سول سەبەپتى رەجيسسەرلەر ونى كۇردەلى ەمەس، ءبىراق ەستە قالاتىن رولدەرگە ءجيى شاقىرعان ەكەن. ازداعان جىلدان كەيىن ك. قوجابەكوۆ كينوعا تولىق اۋىستى دەۋگە بولادى. كينو سالاسىندا ول ءرولدى قىسقا ارەكەتتەرمەن، انىق مىنەزبەن بەرۋ ارقىلى ءوز ورنىن تاپتى.
1960 -جىلى ك. قوجابەكوۆتىڭ ومىرىندە اۋىر جاعداي بولدى. تەاتردان شىققان ساتتە بەلگىسىز بىرەۋلەردىڭ سوققىعا جىققان. سول كەزدە ومىرتقاسىنان اۋىر جاراقات الادى. جاراقات سالدارىنان ول ارباعا تاڭىلدى جانە ساحناعا قايتا ورالۋ مۇمكىندىگى بولماي قالدى. تەاتردا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جاس اكتەر ءۇشىن بۇل جاعداي كاسىبي ءومىرىن كۇرت وزگەرتكەن بەتبۇرىس بولدى. دەنساۋلىعىنا بايلانىستى تەاترداعى قىزمەتىن توقتاتۋعا ءماجبۇر بولعانىمەن، ول ونەردەن تولىقتاي قول ۇزگەن جوق. ۋاقىت وتە كەلە جاعدايىنا بەيىمدەلىپ، كينوعا قايتا ورالدى. كامەرا الدىنداعى جۇمىس وعان قوزعالىستى از تالاپ ەتەتىن رولدەردى ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەردى. وسى كەزەڭنەن باستاپ ول فيلمدەرگە ءجيى شاقىرىلىپ، ەپيزودتىق نەمەسە مىنەزدىك رولدەرگە ءتۇسۋدى جالعاستىردى.
بۇل وقيعا ونىڭ شىعارماشىلىق جولىن قيىنداتسا دا توقتاتپادى. ك. قوجابەكوۆ جاعدايىنا قاراماستان جۇمىسىن جالعاستىرىپ، كينوعا بەيىم رولدەردى ورىنداۋمەن ءوز ورنىن تاپتى. ونىڭ كەيىنگى فيلمدەردەگى بەينەلەرى قىسقا، ناقتى ارەكەتكە قۇرىلعان بولدى، بۇل ونىڭ ستيلىنە دە، مۇمكىندىكتەرىنە دە سايكەس كەلدى.
ەندى كەنەنباي قوجابەكوۆتىڭ جالپى فيلموگرافياسى جايلى بىرەر ءسوز. ول 1949 -جىلدان باستاپ كينوعا ءتۇسىپ، ءتۇرلى جانرداعى كارتينالارعا قاتىستى. رولدەردىڭ كوبى كولەمى جاعىنان ۇلكەن بولماعانىمەن، ول ۇزاق جىلدار بويى ەكراننان كورىنىپ وتىرعان تۇراقتى اكتەرلەردىڭ ءبىرى بولدى. كينودا ول وتىزدان استام ءرول سومداعان ەكەن.
كورەرمەندەر، اسىرەسە، ونىڭ ءۇش بەينەسىن ەرەكشە اتاپ وتەدى: «مەنىڭ اتىم قوجا» فيلمىندەگى ءامىرقۇلدى، «قىز جىبەكتەگى» حان سىرلىبايدى جانە «جامبىل» فيلمىندەگى ءنادىردى. وسى رولدەر ارقىلى قوجابەكوۆ كوپشىلىككە جاقسى تانىلادى جانە ونىڭ اتى قازاق كينوسىنىڭ بەلگىلى كەيىپكەرلەرىمەن قاتار اتالادى.
كەنەنباي قوجابەكوۆ 1988 -جىلى دۇنيەدەن ءوتتى. ومىرىندەگى اۋىر وقيعا ونىڭ شىعارماشىلىقتان تولىق الىستاپ قالۋىنا سەبەپ بولا المادى. كەرىسىنشە، كينوعا قايتا ورالۋىنا تۇرتكى بولعان تۇستارى دا بايقالادى. قوزعالىسى شەكتەۋلى بولسا دا، ول جۇمىسىن جالعاستىرىپ، وزىنە قولايلى رولدەردى سومداۋدى توقتاتقان جوق. قالاي دەسەك تە، ونىڭ ونەر جولى قاجىماس قايراتتىڭ ۇلگىسى بولىپ قالدى.
رۇستەم نۇركەنوۆ
«ايقىن» گازەتى