مەملەكەتتىك ءتىل اياسى كەڭەيەدى

استانا. قازاقپارات – ءتىل - حالىقتىڭ ەڭ ماڭىزدى قازىنالارىنىڭ ءبىرى. جۇرتتى جاقىنداستىراتىن بايلانىس قۇرالى، دوستىق دانەكەرى. «وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە» دەپ اقىن قادىر مىرزا-ءالى ايتقانداي، قانشا ءتىل بىلسەڭ دە ارتىق ەتپەيدى. ەڭ باستىسى، مەملەكەتتىك ءتىلىڭدى مەڭگەرۋ - قۇرمەتتىڭ بيىگى.

مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋدا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ەتنوسارالىق قاتىناستاردى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ ۇلەسى زور. اتالعان باعىت بويىنشا ءبىرقاتار جۇمىس اتقارىلىپ، ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن ەتنوس وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ۇيىمداستىرىلاتىن ءىس- شارالار جانە اۋقىمدى جوبالار قولعا الىنىپ جاتىر.

بيىل وتكەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXXIII سەسسياسىندا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «مەن قازاق ءتىلى ۋاقىت وتە كەلە ەتنوسارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىنىنا سەنىمدىمىن. ءبىز بىرتىندەپ وسىعان كەلە جاتىرمىز» دەگەن سوزىنەن ەلىمىزدەگى ەتنوستاردىڭ اراسىندا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسىنىڭ كەڭەيىپ كەلە جاتقانىن باعامداپ، ونى كەز كەلگەن ازاماتتىڭ مەڭگەرۋى ءۇشىن ەش كەدەرگىنىڭ جوقتىعىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى.

راسىندا، قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ جولىنداعى ءوز تاجىريبەم ەسكە تۇسكەندە «بولام دەگەن بالانىڭ بەتىن قاقپاي، بەلىن بۋعان» اتا- انانىڭ ورنى بولەك ەكەنىن ۇعىنامىن. قانداي ءىس باستاساق تا، ءتىل ۇيرەنسەك تە، جاقىندارىمىزدىڭ تىلەگى مەن قولداۋى ماڭىزدى. اكە-شەشەمنىڭ ۇدايى ايتاتىن «قازاق ءتىلىن وقى، ول ساعان ءاردايىم كەرەك» دەگەن ءسوزى سانامدا جاڭعىرىپ قانا قويماي، ومىرلىك ۇستانىمىما اينالىپ، قاناتتاندىردى.

ەكىنشىدەن، قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ادىستەمەلەر مەن رەسۋرستاردىڭ كوپتىگى دە ءوز تاڭداۋىمدى جاساۋعا سەپتەستى. سونىمەن قاتار مەن عانا ەمەس، قانشاما جاستىڭ جۇرەگىنە وت بەرىپ، جولىن اشقان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ورنى بولەك، اتقارعان قىزمەتى ەرەكشە.

قىلدان نازىك، قىلىشتان وتكىر بۇل ماسەلەگە كەلگەندە كوپەتنوستى ەلىمىزدە مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى دۇرىس باعىتتا جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقانىن قايناعان جۇمىستىڭ ورتاسىندا جۇرگەن ادام رەتىندە باسا ايتا الامىن. اسسامبلەيانىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ باعىتىنداعى داستۇرگە اينالعان «ۇلى دالانىڭ ۇلتارالىق ءتىلى» فورۋمى اسسامبلەيا امباسسادورلارىنىڭ جەكە تاجىريبەسى مەن ءتىل ۇيرەنۋ تاسىلدەرىن كورسەتۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ مۇمكىندىكتەرىن ناسيحاتتاۋ، ءتىلدى وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەمەلەرىن تاراتۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن جاستاردىڭ تاجىريبەسىن كوپشىلىككە ناسيحاتتاۋ ماقساتىن كوزدەيدى. قازاق ءتىلىن ءوز انا تىلىندەي مەڭگەرگەن ازاماتتاردىڭ ەمىن-ەركىن وي-پىكىر الماسىپ، ءتىل ۇيرەنۋ جولىن وزگەلەرگە ۇلگى ەتە وتىرىپ، بايانداۋى تىڭداۋشىعا قانداي كەرەمەت اسەر ەتەدى.

سونداي-اق ق ح ا-نىڭ «مىڭ بالا» مادەني-اعارتۋشىلىق جوباسى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋگە ىقىلاس تانىتقان ءتۇرلى ەتنوستىڭ جاس جەتكىنشەكتەرىن ىرىكتەپ، ىنتالاندىرۋ شارالارىنا ارنالعان. جوبا اياسىندا جىل سايىن كوركەمسوز وقۋشىلار اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىدە تاقىرىپتىق چەللەندج جاريالانادى، وعان قاتىساتىندار قازاق اقىندارىنىڭ ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقيدى. ءبىر قۋانارلىعى، بۇل جوباعا قاتىسۋشىلار سانى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى.

«مامىلە» قازاق تىلىندە پىكىر الماسۋ كلۋبتارى ەل وڭىرلەرىندەگى دوستىق ۇيلەرىندە جۇمىس جۇرگىزەدى. كلۋب اياسىندا قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ ساباقتارى قاتىسام دەۋشىلەرگە قاشان دا قولجەتىمدى.

«اسسامبلەيا جاستارىنىڭ» باستاماسىمەن بىلتىردان بەرى جۇزەگە اسىپ كەلە جاتقان «ۇيدە سويلە» جوباسى بۇگىندە جاستار اراسىندا تانىمال ءارى قىزىقتى ورتا جاساپ ۇلگەردى. قازاق ءتىلىن ۇيدەن الىسقا ۇزاماي-اق قىزىقتى فورماتتا ۇيرەنۋگە جاعداي جاسالعان.

ق ح ا ەتنومادەني بىرلەستىكتەرى جاستارىنا ارنالعان ايتۋلى جوبا «ءتىل مەكتەبى» جىل سايىن جازعى لاگەر تۇرىندە وتەدى. بۇل - ەتنوستار وكىلدەرى اراسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى دارىپتەپ، قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەمەلەرىمەن تانىستىرىپ، ءتىلدى ودان ءارى ءوز بەتىنشە وقۋى ءۇشىن تالاپكەرلەرگە جاعداي جاسايتىن ەڭ تانىمال جوبا.

ال ەندى ق ح ا-نىڭ رەسپۋبليكالىق اشىق ديكتانتى مەملەكەتتىك ورگاندار، جوعارى وقۋ ورىندارى، زيالى قاۋىم مەن ەتنومادەني بىرلەستىكتەر وكىلدەرى قىزۋ قولداپ، جىل سايىنعى يگى داستۇرگە اينالعان باستاما ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ كەرەك. بيىل دا 5-قىركۇيەك - قازاقستان حالقىنىڭ تىلدەرى كۇنىنە ورايلاستىرىلعان جالپى قازاقستاندىق اشىق ديكتانت رەسپۋبليكا بويىنشا 13 مىڭ ادامدى قامتىدى.

اسسامبلەيانىڭ شەڭبەرىندە 2021 -جىلى قازاق تىلىندە «قازاقستان حالقى ەرتەگىلەرى» كىتابى جارىققا شىقتى. ەكى تومدىق جيناققا قازاقستاننىڭ 25 ءىرى ەتنوسىنىڭ 114 حالىق ەرتەگىسى ەنگىزىلدى. «ەرتەگىلەر الەمى» جوباسىنىڭ اياسىندا بەينەروليكتەر ءتۇسىرىلىپ، «YouTubە» پلاتفورماسىندا ورنالاستىرىلدى. بۇگىندە قارالىمى كۇن سايىن ارتىپ، قىزىعا كورەتىندەردىڭ قاتارى كوبەيىپ جاتىر.

قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXXIII سەسسياسىنداعى شەشىمدەرىنىڭ شەڭبەرىندە قولعا الىنعان ارنايى جوبالاردىڭ ىشىندەگى بىرەگەيى - «مەملەكەتتىك ءتىل - ەتنوسارالىق قاتىناس ءتىلى» جوباسى. بۇل جوبا - مەملەكەتتىك ءتىلدى ىلگەرىلەتۋگە مۇددەلى ق ح ا قوعامدىق قۇرىلىمدارىنىڭ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ وكىلدەرىن جانە ءتىل جاناشىرلارىن بىرىكتىرۋشى الاڭ. اتالعان جوبانىڭ تۇساۋكەسەرى بيىل ماۋسىمدا استاناداعى دوستىق ۇيىندە ءوتتى.

ءىس-شاراعا پارلامەنت دەپۋتاتتارى، ق ح ا مۇشەلەرى، ە م ب وكىلدەرى، قوعامدىق قۇرىلىمداردىڭ، ازاماتتىق سەكتوردىڭ جانە مەديا سالاسىنىڭ وكىلدەرى، سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى وڭىرىنەن كەلگەن مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتاۋشى ەتنوس وكىلدەرى قاتىستى. قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ جولىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ەتنوس وكىلدەرى تاجىريبەسىمەن ءبولىسىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىپ-ۇيرەنۋىنە جاردەمدەسەتىن ۇسىنىستار ايتىلدى. ءىس-شارا اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى بەلسەندى ناسيحاتتاۋشى ەتنوس وكىلدەرى ق ح ا-نىڭ «العىس» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى - بارلىق وڭىردەگى دوستىق ۇيلەرىندە ەتنوستار تىلدەرىن ۇيرەتەتىن 123 ۇيىرمە مەكتەپ بار، وندا مەملەكەتتىك تىلدە وقىتاتىن 54 توپ جۇمىس ىستەيدى.

كورسەتىلگەن جۇمىستار - اسسامبلەيا مەن «قوعامدىق كەلىسىم» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىنىڭ ءبىر پاراسى عانا. بۇلاردىڭ ءارقايسىسى مەملەكەتتىك ءتىلدى سۋداي تازا مەڭگەرگەن ەتنوس وكىلدەرىن كوپشىلىككە تانىتىپ، تىلگە دەگەن قۇرمەتتى ارتتىرا تۇسەتىنى ءسوزسىز. مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءارى ەتنوسارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋ بارشامىزعا ورتاق دۇنيە ەكەنىن ۇمىتپايىق.

ەلينا ماساگۋتوۆا، «قوعامدىق كەلىسىم» ر م م ديرەكتورى

Egemen Qazaqstan