مۇحتار اۋەزوۆ قانداي كولىك مىنگەن؟
استانا. قازاقپارات – Tengri Auto - جازۋشى، قوعام قايراتكەرى، قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ قانداي كولىك مىنگەنىن انىقتادى.
مۇحتار اۋەزوۆ العاشقى كولىگىن 1947-جىلى العان. ول جىلدارى ك س ر و- دا تاڭداۋعا بولاتىن ەكى عانا كولىك بولدى: «موسكۆيچ-400» (شاعىن كلاستى اۆتوموبيل) جانە «پوبەدا» (ورتا كلاستى اۆتوموبيل).
سول جىلدارى بۇل كولىكتەردىڭ ءارقايسىسى جارقىن جانە بۇلتسىز بولاشاقتىڭ سيمۆولى بولدى، ءتىپتى ارمان دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىراق ءوندىرىس باستالعان كەزدە «موسكۆيچ» ەسكىرگەن مودەلگە اينالدى، ويتكەنى ول سوعىسقا دەيىنگى Opel Kadett كوشىرمەسى بولدى، ال گاز-م20 («پوبەدانىڭ» زاۋىتتىق يندەكسى) 40-جىلداردىڭ اياعىندا وتە زاماناۋي اۆتوموبيل بولدى جانە كوپتەگەن ەۋروپالىق مودەلدەرمەن وڭاي باسەكەلەسە الدى.
مۇحتار ومارحان ۇلىنىڭ تاڭداۋى دا «پوبەداعا» ءتۇستى. 16 مىڭ رۋبل مولشەرىندەگى قاجەتتى سوما، سونداي-اق م. اۋەزوۆكە اۆتوكولىكتى ساتىپ الۋعا ەشقانداي كەدەرگى جوق ەكەنى تۋرالى قۇجات گوركي قالاسىنىڭ (نيجني نوۆگورود) اۆتوموبيل زاۋىتىنا جىبەرىلدى. سونىمەن اۆتوموبيلدىڭ جينالعانى تۋرالى حاباردى كۇتۋ، بيلەتتەردى ساتىپ الۋ، زاۋىتقا بارۋ جانە كولىكتى ۇيگە اپارۋ عانا قالدى. ول كەزدە ساتىپ الۋدىڭ باسقا جولى بولعان جوق.
ءبىراق ءدال وسى ساتتە «سوعىستان كەيىنگى العاشقى اقشا رەفورماسى» پايدا بولدى. رەفورمانىڭ ءمانى: رەفورما تۋرالى جاريالانعاننان باستاپ 14 كۇن ىشىندە، كەڭەس وداعىنىڭ بارلىق ازاماتى سول كەزدەگى قولدا بار اقشانى جاڭا ۇلگىدەگى اقشاعا ايىرباستاۋعا ءماجبۇر بولدى. 3 مىڭ رۋبلدەن از سومانى ايىرباستاعان ادامدار ءۇشىن ەسكى اقشا جاڭالارىنا ءبىر-بىردەن وزگەردى. 3 مىڭنان 10 مىڭعا دەيىن ايىرباستالاتىن سومادا ءار 3 ەسكى ءۇشىن 2 جاڭا رۋبل عانا بەرىلدى. ال 10 مىڭنان اساتىن سوما باعام بويىنشا تولىعىمەن وزگەردى: 3 ەسكى ءۇشىن ءبىر جاڭا رۋبل. سونىمەن قاتار ەلدەگى بارلىق باعا بىردەي دەڭگەيدە قالدى. سالدارىنان جاڭا كولىكتى ءالى ساتىپ الىپ ۇلگەرمەگەن مۇحتار اۋەزوۆ اقشاسىنىڭ ۇشتەن ەكىسىن جوعالتتى.
رەفورما اياقتالعاننان كەيىن اۆتوزاۋىت بۋحگالتەرياسى «پوبەدانى» ساتىپ الۋعا جەتكىلىكسىز اقشانى قازاقستانعا - مۇحتار ومارحان ۇلىنا قايتارىپ جىبەرەدى. اۋەزوۆتىڭ اۆتوكولىكتى ساتىپ الۋى تۋرالى ماسەلە كەيىنگە قالدىرىلدى. ءسويتىپ كولىك ساتىپ الۋدىڭ كەزەكتى ارەكەتىنىڭ ۋاقىتى تەك ەكى جىلدان كەيىن كەلدى، ياعني 1949-جىلى.
مۇحتار ومارحان ۇلى بيلىكپەن كەلىسپەۋشىلىكتەرگە قاراماستان، 1948-جىلى ك س ر و- داعى ەڭ جوعارى ناگرادالاردىڭ ءبىرى - «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ نەگىزىن قالايتىن «اباي» رومانى ءۇشىن ءبىرىنشى دارەجەلى ستاليندىك سىيلىقتى (100 مىڭ رۋبل) الدى. بۇل كىتاپ قازاق تىلىنەن الەمنىڭ باسقا تىلدەرىنە اۋدارىلدى، ونىڭ ۇزىندىلەرى باسپا سوزدە جاريالاندى، ال سول كەزدە فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور جانە اكادەميك بولعان اۋەزوۆ بۇكىلوداقتىق داڭققا يە بولدى.
مۇحتار اۋەزوۆتىڭ جۇبايى مەن ۇلى. ال ارتتاعى جازۋشىنىڭ كولىگى.
شامامەن، ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەن سوڭ، «ش ۆ 50-43» تىركەۋ ءنومىرى بار سارعىش ءتۇستى جاڭا «پوبەدا» جازۋشىنىڭ مەنشىگىنە اينالدى. ايتپاقشى، بۇل جولى ماشينانى الۋ ءۇشىن زاۋىتقا بارۋ قاجەت بولمادى، ويتكەنى 1949-جىلعا قاراي الماتى قالاسىندا العاشقى اۆتودۇكەن اشىلدى. ەكىنشى رەتتەن عانا اۆتوكولىك ساتىپ الۋدىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى - 1948-جىلى «پوبەدا» كۇردەلى جاڭارتۋدان ءوتتى، ونىڭ بارىسىندا العاشقى جىلدارداعى اۆتوموبيلدەرگە ءتان كوپتەگەن تەحنيكالىق كەمشىلىك جويىلدى. كولىكتى باسقارۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ وڭاي بولدى جانە سالون جىلىتقىشى سياقتى پايدالى جاڭالىققا يە بولدى.
مۇحتار ومارحان ۇلى 1956-جىلى «پوبەدانى» ساتپاي، ەكىنشى كولىگىن ساتىپ الۋعا شەشىم قابىلدايدى. تاڭداۋ ۇزاق ۋاقىت بويى اۆتوكولىك دۇكەنىندە تۇرعان جانە قازاقستان استاناسىنىڭ بارلىق اۆتوكولىك اۋەسقويىن ەسىنەن تاندىرعان كولىككە تۇسەدى. بۇل - بەدەلدى «زيم» كولىگى.
ايتا كەتۋ كەرەك، «زيم» - گاز-م12 - «زيس» پارتيالىق ليمۋزينىنەن ءبىر ساتى تومەن بولدى جانە مارتەبەسى بويىنشا «پوبەدادان» ەداۋىر جوعارى بولدى. «زيم» اۆتوكولىكتەرىمەن وبلىستىق كوميتەتتەردىڭ حاتشىلارى، گەنەرالدار، ءىرى كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارى تاسىمالداندى. ءبىراق ەڭ قىزىعى - بۇل ماشينالاردىڭ شاعىن پارتياسى رەسمي تۇردە بولشەك ساۋداعا ارنالعان. بۇل ساتىلىمعا شىققان جالعىز پرەميۋم كەڭەستىك كولىك بولدى. الايدا مۇنداي بەدەلدى كولىكتىڭ باعاسى دا ايتارلىقتاي بولدى. ەلدەگى ورتاشا جالاقى – 450 دەن 600 رۋبلمەن ەسەپتەگەندە «زيم» 40000 رۋبل بولدى. بۇل اقشاعا 50-جىلداردىڭ ورتاسىندا ەكى «پوبەدا» جانە ءبىر «موسكۆيچ» ساتىپ الۋعا بولاتىن ەدى.
1958-جىلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ماسكەۋدەگى تانىلمالدىلىعى تاعى دا ارتتى. ونىڭ ەكى تومدىق رومانى - «اباي جولى» ەپوپەياسى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ كىتابىمەن بىرگە جۇرتشىلىقتىڭ نازارىندا بولدى. كەلەسى جىلى جازۋشى ەڭ جوعارى ماراپاتقا - ءبىرىنشى دارەجەلى لەنيندىك سىيلىققا يە بولدى. اۋەزوۆ قايتادان دەپۋتات بولىپ سايلاندى جانە 1960-جىلى ول ا ق ش- قا باراتىن كەڭەس جازۋشىلارىنىڭ توبىنا كىردى.
مۇحتار ومارحان ۇلى شەتەلدەن ورالعاننان كەيىن «امەريكالىق اسەرلەر» ەسسەلەر سيكلىنە وتىرادى. مۇمكىن، بۇل جۇمىس ونى كولىكتى اۋىستىرۋ يدەياسىنا يتەرمەلەگەن شىعار. ويتكەنى وتكەن عاسىردىڭ 50-60-جىلدارىندا ا ق ش- تىڭ اۆتوموبيل ونەركاسىبى شىڭ باسىندا بولعانى بەلگىلى. امەريكادا الەمدەگى ەڭ ادەمى، ەڭ قۋاتتى جانە ەڭ ىڭعايلى كولىكتەر شىعارىلدى. ساپار بارىسىندا Cadillac ،Imperial جانە Plymouth-قا وتىرىپ كورگەن مۇحتار اۋەزوۆ مۇنى نازاردان تىس قالدىرا المادى.
بۇل ۋاقىتتا وداقتا «زيل-111» جانە «چايكا» شىعارىلىپ جاتتى، ولار سۇلۋلىعىمەن دە، قۋاتتىلىعىمەن دە شەتەلدىك ۇلگىلەردەن كەم تۇسپەدى، ءبىراق ەشقانداي جاعدايدا بولشەك ساۋداعا تۇسپەدى. الپىسىنشى جىلدارى ساتىپ الۋعا بولاتىن ەڭ ءساندى كولىك ۆولگا - گاز-21 بولدى.
بۇل ماشينا وتە زاماناۋي ەۋروپالىق ديزاينعا يە بولدى. سالون كەڭ جانە ساپالى ارلەۋىمەن ەرەكشەلەندى. سورعىشتىڭ استىندا تارتقىش قوزعالتقىش بولدى. قوسىمشا اقىعا اۆتوكولىكتى اۆتوماتتى بەرىلىس قورابىمەن جابدىقتاۋ مۇمكىندىگى ۇسىنىلدى.
ءسويتىپ مۇحتار اۋەزوۆ «ۆولگانى» ساتىپ الۋعا شەشىم قابىلدادى. «ش د 73-39» نومىرلىك بەلگىسى بار قارا ءتۇستى جاڭا كولىككە ارنالعان گاراجداعى ورىندى بۇرىن ساتىپ الىنعان «پوبەدا» بوساتتى، ال وعان بەدەلدى «زيم» وندىرىسىنەن شىعارىلعان كولىك سەرىكتەس بولدى. ايتا كەتەيىك، «ۆولگا» ەكىنشى سەريادان شىققان (بارلىعى ۇشەۋ) جانە ول گاز- م21ي دەپ اتالدى. بۇل مودەل ءبىرىنشى سەريادان، ەڭ الدىمەن، سىرتقى ديزاينىمەن ەرەكشەلەندى. باسقا رادياتور تورى، باسقا بامپەرلەر جانە شامداردىڭ ارتقى رەڭكتەرى. تەحنيكالىق تۇرعىدان بۇل جەتىلدىرىلگەن كولىك بولدى.
وكىنىشكە قاراي، مۇحتار ومارحان ۇلى بۇل كولىكتىڭ بارلىق جاعىمدى ەرەكشەلىگىن تولىق باعالاي المادى. 1961-جىلى 27-ماۋسىمدا جازۋشىنىڭ جۇرەگى سوعۋدى توقتاتتى. ول - 63 جاستا ەدى. كەلەسى كۇنى مىڭداعان ادام ۇلى جازۋشى، تالانتتى دراماتۋرگ جانە كورنەكتى عالىممەن قوشتاسۋ ءۇشىن اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ الاڭىندا ۇلكەن كەزەككە تۇردى. شەرۋ باياۋ ءجۇردى، اۆتوموبيلدەر دە تومەن جىلدامدىقپەن ءجۇردى، ال مۇحتار اۋەزوۆتىڭ سوڭعى كولىگى - «ۆولگا» بارىنەن بۇرىن ءجۇردى.
بۇل اۆتوموبيل 1947-جىلدان 1949-جىلعا دەيىن اۋەزوۆتەر وتباسىندا بولعان. الايدا ول جازۋشىنىڭ مەنشىگى بولدى ما، الدە جازۋشىلار وداعى قىزمەتشى رەتىندە سىيلىققا بەرىلدى مە، بەلگىسىز. 1947-جىلى «پوبەدانى» ساتىپ الۋدىڭ ءساتسىز ارەكەتىنەن كەيىن م. اۋەزوۆ پايدالانىلعان اۆتوكولىكتى ساتىپ الۋعا شەشىم قابىلدادى دەپ بولجاۋعا بولادى. مۇنداي ارەكەتتەر سول جىلدارى كەڭ تارالمادى، ءبىراق ەرەكشە ادامدار ءۇشىن ەرەكشە جاعدايلار جاسالدى. سونىمەن قاتار ءدال وسى كەزەڭدە بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەدە ەسكىرگەن گاز- م1 زاماناۋي «پوبەداعا» اۋىستىرىلدى جانە تەوريالىق تۇرعىدان ادام ەسەپتەن شىعارىلعان كولىكتى ساتىپ الۋعا قۇقىلى بولدى.
مۇحتار اۋەزوۆ كولىكتەرىن ەشقاشان ءوزى باسقارعان ەمەس، ياعني ونىڭ جۇرگىزۋشىسى بولعان. جۇرگىزۋشى مۇحتار ومارحان ۇلى ومىردەن وتكەننەن كەيىن دە اۋەزوۆتەر وتباسىنداعى قىزمەتىن جالعاستىردى. ول نەگىزىنەن وتباسىن «زيم» كولىگىندە تاسىعان، ال «ۆولگانى» جازۋشىنىڭ ۇلى - ەرنار اۋەزوۆ مىنگەن.
ەرنار اۋەزوۆ - «ۆولگانىڭ» سالونىندا.
بىردە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ كەزىندە جۇرگىزۋشى «ز ي م- ءدى» گاراجدىڭ الدىنداعى تۇراق تەجەگىشىنە قويىپ، ءوزى باقىلاۋ شۇڭقىرىنا تۇسەدى. جارتى مينۋتتان كەيىن كولىك گاراجدىڭ ىشىنە قاراي ءجۇرىپ، ءبىر جاعىنان شۇڭقىرعا ءتۇسىپ كەتەدى دە جۇرگىزۋشىنى باسىپ قالادى. جاراقات وتە اۋىر بولدى. سالدارىنان جۇرگىزۋشى مۇگەدەك بولىپ قالدى. «ز ي م» كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى. كولىك قالپىنا كەلتىرىلگەننەن كەيىن ونى ساتۋعا شەشىم قابىلداندى. «ۆولگا» اۋەزوۆتەر وتباسىندا شامامەن 70-جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيىن بولدى، سودان كەيىن ول دا ساتىلدى.
Massaget.kz