ماسكەۋدەگى قازاقتىڭ 1923 -جىلعى العاشقى ءان مەن كۇيىنىڭ كونسەرتى

ماسكەۋدە وتكەن كونسەرت 1923 -جىلى 24-قازاندا وتكەن ەكەن. وتكەن جەرى - ماسكەۋدىڭ پوليتەحنيكالىق مۇراجايى. بۇل - سول كەزدەگى عىلىم مەن ءبىلىم ورتالىعى. ءۇش اي بۇرىن ءدال وسى ساحنادا سەرگەي ەسەنين جەكە شىعارماشىلىق كەشىن بەرگەن.

بۇگىندە شەتەلگە شىعىپ، دومبىرامەن ءان سالىپ، قوبىزدى كۇڭىرەنتە كۇي تارتۋ ادەتكى جاعداي بولىپ قالعان. ول جاڭالىقتى وقىساق تا، كوبىنە ءمان بەرمەيمىز. ءبىراق وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن الىسقا بارىپ، ءان مەن كۇيدى وزگە ۇلتقا تانىستىرۋ سەنساتسيا ىسپەتتى ەدى. بۇگىنگى كۇنى ءان مەن كۇيدىڭ الىستاعى العاشقى كونسەرتىنىڭ ءبىرى (مۇمكىن ەڭ العاشقىسى دا بولار) دەپ ماسكەۋدەگى ءىس-شارانى ايتۋعا بولادى. ول 1923 -جىلى وتكەن ءارى قۇجاتپەن دە دالەلدەنگەن. كونسەرت باعدارلاماسى دا بەلگىلى.

كونسەرت 1923 -جىلى 24-قازاندا وتكەن ەكەن. وتكەن جەرى - ماسكەۋدىڭ پوليتەحنيكالىق مۇراجايى. بۇل - سول كەزدەگى عىلىم مەن ءبىلىم ورتالىعى. ءۇش اي بۇرىن ءدال وسى ساحنادا سەرگەي ەسەنين جەكە شىعارماشىلىق كەشىن بەرگەن.

ۇيىمداستىرۋشىسى - الەكساندر زاتايەۆيچ. قازاقتىڭ ءان مەن كۇيىن جيناپ، حاتتاپ جۇرگەنىنە ءۇش جىل بولىپ، ۇلكەن ساحناعا سول تابىلعاندى كورسەتپەك نيەتتە بولعان. سوندىقتان «حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ» تاپسىرماسىمەن بۇكىلوداقتىق حالىق شارۋاشىلىعى جاركەڭكەسى ۋاقىتىندا ۇلكەن كونسەرت جوسپارلانادى. ماقسات بىرەۋ - قازاقتىڭ ءداستۇرلى مۋزىكاسىن تانىستىرۋ. كونسەرت ەكى بولىمنەن تۇرعان.

ءبىرىنشى ءبولىم

كەش شىمىلدىعىن ورىس حالىق اسپاپتار انسامبلى اشادى. جەتەكشىسى - گ. ليۋبيموۆ. وسى كەش ءۇشىن ا. زاتايەۆيچ ءبىرقاتار ءان مەن كۇيدى ءتۇرلى اسپاپقا لايىقتاپ شىقسا كەرەك. ليۋبيموۆتىڭ انسامبلى دە وسى وڭدەلگەن شىعارمالاردى حالىققا ۇسىنادى. ولار: «اگۋگاي»، «سايراسا ءبىر»، «قالقام-اۋ»، «بالقاديشا» اندەرى.

كەلەسى بولىپ ساحناعا ءالي ەربالين شىعىپتى. ول «قورلان» پەن «ءۇش تاس» («ءۇش دوس» بولۋى مۇمكىن) اندەرىن ايتىپتى. باعدارلامادا بۇل سەمەي ءوڭىرىنىڭ اندەرى دەپ ەرەكشە كورسەتىلگەن ەكەن.

وسى ءالي ەربالين جايلى زاتايەۆيچ «قازاقتىڭ مىڭ ءانى» جيناعىندا كەلەسىدەي مالىمەت بەرەدى: «ەربالين - «شىعىس ەلدەرى جۇمىسكەرلەرىنىڭ كوممۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» ستۋدەنتى. 1923 -جىلى ماسكەۋدە تانىستىم. ءان ايتقاندا، بەت-الپەتى قوسا وزگەرىپ تۇرادى. باسقا قازاق ءانشىسىنىڭ ءدال وسىلاي سەزىمگە سالىپ ايتقانى ەسىمدە جوق. بۇل قاسيەتى ونىڭ داۋىس اۋەلەتىنىڭ ازدىعىن باسادى. مەنىڭ ۇسىنىسىممەن ونى 1923 -جىلعى «قازاق اندەرى» كەشىنە قوستىق».

كەزەك سارا قۇرماناليەۆاعا كەلەدى. تۇركىستان اندەرى دەپ «اقكۇمىس» پەن «جازدى كۇنىن» شىرقايدى. كەلەسى ءۋالي ورىنبايەۆ ەسىمدى ءانشى شىعادى (زاتايەۆيچ «ۋۆالي ورىمبايەۆ» دەپ جازادى). ونىڭ ايتقان «قارىنداسىما» جانە «ەليگاي ساۋلەم» ءانىن زايسان اندەرى دەپ تانىستىرادى.

ەندىگى كەزەك ءۇريا تۇردىقۇلوۆاعا كەلەدى. تاشكەنت اندەرى دەپ «جالعان-اي» مەن «القاراكوكتى» ايتسا كەرەك. ءۇريا تۇردىقۇلوۆاعا - ۇلتتىق وپەرا ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى، 1939 -جىلى قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى اتاعىن العان.

ءبىرىنشى ءبولىمنىڭ سونىڭدا زاتايەۆيچ رويالعا وتىرىپ، ءوزى وڭدەگەن اندەردى ورىنداپ بەرەدى. ول اندەر «ۇمتىل، قازاق»، «ءالدي بوپەم»، «اتتاري» (ورىسشا وسىلاي جازىلعان)، «جىلاۋ» (جوقتاۋ بولسا كەرەك) جانە «ايدا بىلپىم» كۇيى.

ەكىنشى ءبولىم

كونسەرت جالعاسىن سول كەزدە ماسكەۋدە اتى ەل قۇلاعىندا جۇرگەن يرما ياۋنزەم ەسىمدى بەلورۋس ءانشى باستاپ بەرەدى. ول «اقبوزات»، «ۇكىلىم-اي» مەن «ابايكوك» اندەرىن ايتىپتى.

سەگىزىنشى بولىپ كونسەرت باعدارلاماسىندا قوستاناي اندەرى دەپ «قاراتورعاي»، «ۋن توگۋز» جانە «كاديش» (سوڭعى ەكەۋى ورىسشا وسىلاي جازىلعان) جازىلعان. اندەردى ايتقان يسحاك ۋسكين، ال قوبىزبەن سۇيەمەلدەگەن قايىپ اينابەكوۆ. ەگەر ق. اينابەكوۆتىڭ اسا تانىمال اقىن ەكەنىن بىلسەك، يسحاك ۋسكين دەپ جازىلعان ونەرپاز جايلى زاتايەۆيچتىڭ «قازاقتىڭ مىڭ ءانى» جيناعىنىڭ تۇسىندىرمەسىندە ەكى-اق اۋىز ءسوزى بار: «قاراپايىم ءانشى، 1923 -جىلى ماسكەۋدەگى كونسەرتكە قاتىسقان، داۋىسى زور بولماسا دا، ءاندى قۇلپىرتىپ ايتادى»، - دەيدى.

كەلەسى سەمەي اندەرى دەپ ك. وسپانوۆا، ب. الين جانە ءا. ەربالين شىعىپتى. باعدارلامادا ۇشەۋىنىڭ ەسىمى قاتار جازىلعانىنا قاراي، بارلىعى بىرىگىپ تريو رەتىندە ءان ايتسا كەرەك. ايتقان اندەرى: «جەڭەشە» مەن «ەكى جيرەن».

سوڭعىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ساحناعا ا. دوليۆو شىعادى. ول ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىنىڭ ۇستازى ەدى. جانە دە ۇستازدىقپەن قاتار، الىس-جاقىن شەتەلدى ارالاعان ءانشى بولعان. وسى كونسەرتتە قازاقتىڭ «جيىرما بەس» پەن «كامشات بورىك» اندەرىن شىرقاپتى.

ەندى سوڭىندا كونسەرت باسىنداعى ليۋبيموۆتىڭ انسامبلى «ماڭماڭگەر»، «تەرىسكەي»، «سەرالى اقىن» جانە «بوعدا» كۇيلەرىن ورىنداعان.

كونسەرت اياقتالىپ، بەس كۇن وتكەننەن كەيىن ا. مەلكوۆتىڭ قاتىسۋىمەن جيىن ءوتىپ، حاتتاما جازىلادى. ا. مەلكوۆ سول كەزدە قازاقتىڭ استاناسى ورىنبورداعى «قازاقتى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ» (بۇگىنگى تىلمەن ايتقاندا) باسشىسى ەدى. ماسكەۋدەگى ءىس-شارانى دا ۇيىمداستىرعان - سول. زاتايەۆيچ جيناقتاعان ءان مەن كۇيىنە قۇجاتپەن ەسەپ بەرىپ، قاراجات الىپ وتىرعان دا - سول ۇيىم. ا. مەلكوۆ كونسەرت جاقسى وتكەنىن حابارلاپ، تاعى دا وسىنداي كونسەرت وتكىزۋگە «كەڭەس اعارتۋ كوميسسارياتىنا» سۇرانىس جىبەرەتىنىن ايتىپتى.

تۋرا بەس جىلدان كەيىن 1927 -جىلى ماسكەۋدە تاعى ۇلكەن كونسەرت وتەدى. ول كونسەرتكە جۇمات شانين مەن امىرە قاشاۋبايەۆ باستاعان ساڭلاقتار ونەر كورسەتەدى. ال وسى 1923 -جىلعى كەش سونىڭ العىشارتى بولسا كەرەك.

رۇستەم نۇركەنوۆ