ەلىمىزدەگى العاشقى ا ە س قۇرىلىسى جايىندا ساراپشىلار نە ويلايدى

استانا. KAZINFORM - ەلىمىز اتوم جوباسىن ىسكە اسىرۋدىڭ باستى كەزەڭىنە ءوتىپ، ءبىرىنشى ا ە س قۇرىلىسىنا دايىندىق جۇرگىزىپ جاتىر. وسىعان وراي قازاقپارات اتالعان جوباعا قاتىستى ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدى.

جوبا اياسىنداعى ىنتىماقتاستىق وتىن ءوندىرۋ، كادر دايىنداۋ، عىلىمي-تەحنيكالىق اۋىس-ءتۇيىس پەن بولاشاق ەنەرگوبلوك الاڭىن پىسىقتاۋ ماسەلەلەرىن قامتيدى. قۇرىلىسقا دايىندىق بارىسىندا بىرلەسكەن جۇمىس توبى قۇرىلىپ، ستانسانى ورنالاستىرۋ ءۇشىن الاڭدى جانە ءوندىرىستى وقشاۋلاۋ تەتىكتەرى پىسىقتالادى. ساراپشىلاردىڭ اتاپ وتۋىنشە، «روساتوممەن» ىنتىماقتاستىق قازاقستان كاسىپورىندارىنا حالىقارالىق جەتكىزىلىم تىزبەگىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك اشىپ، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋدا جانە ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدا ماڭىزدى فاكتورعا اينالۋى ءتيىس.

- اتوم ەلەكتر ستانساسىىڭ قۇرىلىسى - بۇل جاي عانا جاڭا ەلەكتر ستانساسى ەمەس، قازاقستاننىڭ بۇكىل ەنەرگەتيكاسى تراەكتورياسىنىڭ وزگەرۋى. ۇزاق مەرزىمدى كەلەشەككە مىقتى بازا قالانىپ، ول جۇيەلى تاۋەكەلدەردى ازايتادى جانە ونەركاسىپ پەن ينۆەستورلار ءۇشىن بولجامدىلىق بەرەدى، - دەدى «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى، ەڭبەك سىڭىرگەن ەنەرگەتيك جاقىپ حايرۋشيەۆ.

مامان اتوم گەنەراتسياسىنىڭ نەگىزگى قىزمەتى ەنەرگيا جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ەكەنىن ايتادى.

- اتوم گەنەراتسياسى تۇنگى جانە قىسقى تاپشىلىقتى جابادى، ماۋسىمدىق ايىرماشىلىقتى تەڭەستىرەدى جانە ەسكى كومىر قوندىرعىلارىن اۋىرتپالىقسىز جاڭارتۋعا نەمەسە ەسەپتەن شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى ءۇشىن اتوم تىرەككە اينالادى، ال جۇيەلى وپەراتورعا تەڭگەرىمدى ۇستاپ تۇرۋ جەڭىلدەي تۇسەدى. كليماتتىق كۇن تارتىبىندە بۇل جابدىقتارعا جوعارى جۇكتەمە كەزىندەگى كومىرقىشقىلسىز ەنەرگيا سانالادى. ول شىعارىندىلاردى ازايتۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى ءارى قازاقستان ەكسپورتىن كومىرقىشقىل الىمداردان قورعايدى، - دەدى ول.

مۇناي-گاز سالاسىنىڭ ساراپشىسى، قازاقستان ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستىڭ مۇشەسى ولجاس بايدىلدينوۆتىڭ ايتۋىنشا، «روس اتومدى» سەرىكتەس رەتىندە تاڭداۋ ايقىن ارتىقشىلىقتارعا يە.

- «روس اتومدى» تاڭداۋ قيسىندى ءارى تۇسىنىكتى. ونى بىردەن قولدادىم. ويتكەنى بىزدە ورتاق تىلدىك ورتا بار. وزدەرىڭىز ويلاپ كورىڭىزدەرشى، بەيىندى اگەنتتىكتە نەمەسە زاڭ شىعارۋشى ورگانداردا بىلىكتىلىگىمەن قاتار قىتايدىڭ تەحنيكالىق ءتىلىن مەڭگەرگەن ماماندار بار ما؟ بولۋ مۇمكىن ەمەس.

ال «روس اتوممەن» ۋراندى بايىتۋ، ۋران وتىنىن ءوندىرۋ جانە كادرلاردى دايارلاۋ بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناس بار، - دەدى مامان.

ول قازىردىڭ وزىندە «روس اتوم» جوبالارىندا مىڭعا جۋىق قازاقستان مامانى ەڭبەك ەتىپ جاتقانىن ايتادى.

- بۇگىندە مىڭعا جۋىق قازاقستاندىق ءتۇرلى ەلدەردەگى «روس اتوم» نىساندارىندا جۇمىس ىستەيدى. بۇل قۇرىلىسپەن دە، تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋىمەن دە بايلانىستى. بىزدە قازىردىڭ وزىندە دايىن ماماندار بار جانە دە جاڭا كادرلار دا دايارلانا بەرەدى. تىلدىك كەدەرگىنىڭ جوقتىعى - بۇل ءبىزدىڭ ماڭىزدى ارتىقشىلىعىمىز. سوندىقتان اتوم ستانساسىن سالۋ جوباسىن ءدال وسى «روس اتوممەن» بىرگە جىلدامىراق جانە تيىمدىرەك جۇزەگە اسىرا الامىز، - دەدى بايدىلدينوۆ.

مامانداردىڭ پايىمىنشا، اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىس، ماشينا جاساۋ، ەلەكتروتەحنيكا جانە لوگيستيكا سالالارىنىڭ دامۋىنىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولادى.

- قۇرىلىس پەن ينفراقۇرىلىمعا بەتون زاۋىتتارى، مەتالل قۇراستىرىلمدارىن وندىرۋشىلەر، ەلەكتروتەحنيكالىق كابەلدەر، لوگيستيكالىق كومپانيالار، سونداي-اق قۇرىلىس قالاشىقتارىن تۇرعىن ۇيمەن قىزمەتپەن قامتاماسىز ەتەتىندەر تارتىلادى. ماشينا جاساۋ مەن ەلەكترتەحنيكادا يادروسىز ساناتتاعى سورعىلار مەن تەمىر ارقاۋلار، باسقارۋ شكافتارى، باقىلاۋ-ولشەۋ اسپاپتارى مەن اۆتوماتيكا، ترانسفورماتورلار، اۆتوماتتاندىرۋ جۇيەلەرى ءوندىرىسى قاجەت بولادى. ال ستانسانى پايدالانۋ كەزەڭىندە تۋربينالىق جانە ەلەكتروتەحنيكالىق جابدىقتارعا سەرۆيس كورسەتۋ، قالدىقتارمەن جۇمىس، فيزيكالىق جانە كيبەر قاۋىپسىزدىك، پەرسونالدى وقىتۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى، - دەپ قوستى جاقىپ حايرۋشيەۆ.

ول كادر ءسوزسىز باستى فاكتور ەكەنىن اتاپ ءوتتى. جاڭا ساپا مەن قاۋىپسىزدىك مادەنيەتىنە يە مىڭداعان ماماندار قاجەت بولادى.

- ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن كوللەدجدەر وقۋ باعدارلامالارىن قايتا قۇرىپ، كاسىپورىندار ىشكى اكادەميالار مەن سەرتيفيكاتتاۋ جۇيەلەرىن ەنگىزەدى. بۇل ينجەنەرلىك مەكتەپتىڭ جالپى دەڭگەيىن كوتەرەدى، - دەدى مامان.

ايتا كەتەيىك، مەملكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ بيىلعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا 2- ءشى جانە 3- ءشى اەس قۇرىلىسى جايىندا ايتقان ەدى.

- ءبىر اي بۇرىن الماتى وبلىسىندا قازاقستانداعى العاشقى اتوم ەلەكتر ستانساسىنا قاتىستى جوبا «روس اتوممەن» بىرگە جۇزەگە اسىرىلا باستادى. ءبىراق ەكونوميكانى تۇراقتى دامىتۋ ءۇشىن بۇل جەتكىلىكسىز. ەكىنشى، ءتىپتى ءۇشىنشى اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىن قازىردەن باستاپ جوسپارلاي بەرۋىمىز كەرەك، - دەگەن ەدى پرەزيدەنت.

وسى ورايدا ساراپشىلار ا ە س الاڭىن ىرىكتەۋ بارىسىندا ءوڭىردىڭ ەنەرگيا جۇيەسىنىڭ شىنايى قاجەتتىلىگى ەسكەرىلۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى.

- نەگىزگى ولشەمشارتتار - تۇتىنۋ ورتالىقتارىنا جاقىندىق، سۋ رەسۋرستارىنىڭ بولۋى، سەيسميكالىق تۇراقتىلىق، دامىعان جەلىلىك ينفراقۇرىلىم جانە جوبانىڭ الەۋمەتتىك قابىلدانۋى. وڭتۇستىك قازاقستان بۇگىنگى تاڭدا ەڭ وسال ايماق سانالادى: وڭىردە ەنەرگيا تۇتىنۋدىڭ جوعارى ءوسىمى مەن بازالىق گەنەراتسيانىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تىركەلۋدە. ا ە س- ءتى وڭتۇستىك وبلىستاردا ورنالاستىرۋ يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى جويۋعا جانە ونەركاسىپتىك دامۋعا بازا جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، - دەيدى جاقىپ حايرۋشيەۆ.

سونىمەن قاتار ول كۋرچاتوۆتا عىلىمي ورتالىعى بار شىعىس قازاقستان مەن بن-350 گەكتورى پايدالانۋ تاجىريبەسى بار ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ دا اەس ورنالاسۋعا الەۋەتى بار ەكەنىن ايتادى.

مۇناي- گاز سالاسىنىڭ ساراپشىسى ولجاس ءبايدىلدينوۆ وتكەن جىدىڭ جەلتوقسانىندا ەلىمىزدە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاپشىلىعى 8 پايىزعا جەتكەنىن العا تارتادى.

- بۇل دەگەنىمىز، جەلتوقساندا بۇكىل ەل بويىنشا ءار كۇن سايىن ەكى ساعات بويى جارىقسىز وتىردىق دەگەن ءسوز. ونى گازبەن گەنەراتسياسىمەن جابا المايمىز، سەبەبى گاز مۇلدەم جوق. كومىر گەنەراتسياسى قىمبات ءارى لاس. سوندىقتان تاڭداۋ اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ نەمەسە شەتەلدىك قۋاتقا سەنىپ، يمپورتتى جالعاستىرۋ عانا بولماق، - دەدى ول.

مامان ورتالىق ازياداعى كووپەراتسيا كەلەشەگىنىڭ زور ەكەندىگىن العا تارتادى.

- وزبەكستان ۇلكەن ستانسا مەن شاعىن رەاكتورلار سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. ال قىرعىزستان اتوم جوبالارىن قاراستىرىپ جاتىر. دەمەك، تاياۋ جىلدارى ءوڭىر نارىعى 60-70 ميلليارد دوللارعا جەتۋى ىقتيمال. سوندىقتان ىنتىماقتاستىقتىڭ وڭىرلىك مودەلىن قالىپتاستىرىپ وتىرىپ، سالانى بىرلەسە دامىتۋ اقىلعا قونىمدىراق بولار ەدى، - دەدى ولجاس بايدىلدينوۆ.

بۇعان دەيىن اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىك قازاقستانعا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋدىڭ بارلىق كەزەڭىندە قولداۋ كورسەتەتىندىگىن جازعان ەدىك.

اۆتور

مارلان جيەمباي