ەلىمىزدە 2024-جىلى ءۇي باعاسى قانشا پايىزعا وسەدى؟
بيىل ەلىمىزدە باسپانا باعاسى قالاي وزگەرەدى؟ قازاقستاندا ۇيگە سۇرانىس نەگە ازايمايدى؟ بۇعان دەيىن باعانىڭ وسۋىنە نە سەبەپ بولدى؟
Massaget.kz ءتىلشىسى بەلگىلى ەكونوميست ساپارباي جوبايەۆپەن سۇحباتتاستى.
ەلىمىزدە باسپانا باعاسى جىلدا وسەدى. وعان قانداي فاكتورلار سەبەپ؟
«قازاقستاندا تۇعىن ءۇي ماسەلەسى - كۇردەلى. مۇنىڭ وزىندىك ناقتى سەبەپتەرى بار. ماسەلەن، قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي ادام باسىنا شاققاندا - 22 شارشى مەتر، ال ەۋروپا ەلدەرىن الار بولساق، ولاردا ورتا ەسەپپەن بۇل كورسەتكىش - 45-55 شارشى مەتر. ەلىمىزدە تۇرعىن سالۋ قارقىنى ءبىر جىلدارى 15 ميلليون كۆادرات مەترگە جەتكەن ەدى، الايدا بۇگىنگى تاڭدا حالقىمىزدىڭ سانى 20 ميلليوننان اسىپ وتىر. بۇل دەگەنىمىز ەلىمىزدە ۇيگە دەگەن سۇرانىس وتە كوپ ەكەنىن كورسەتەدى. ونىڭ ۇستىنە تۇرعىن ءۇي باعاسىنا ۋربانيزاتسيادا اسەر ەتۋدە»، - دەيدى ەكونوميست.
حالىقتىڭ جاپپاي قالادان پاتەر ساتىپ الۋىنا نە سەبەپ؟ اۋىلدا دا كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىرعاندار بار عوي...
«بۇل ۇردىسكە تۇپتەپ كەلگەندە جەمقورلار كىنالى دەپ ەسەپتەيمىن. مىسالى، اۋىلداعى تۇرعىندار ەلدى مەكەندەرىندە كاسىپ اشىپ، جەرىن پايدالانا العاندا، اۋىلداعى اعايىن ءوز جەرىندە قالار ەدى. قازىر قاراپ وتىرساق، سولتۇستىك قازاقستان مەن اقمولا وبلىستارىندا حالىق نەشەتۇرلى شۇرايلى ءارى سۋعا مول جەرلەرىن تاستاپ قالاعا كەتىپ جاتىر. ويتكەنى اۋىل حالقىنىڭ جايىلىمعا دا جەرى جوق. سەبەبى، جەردىڭ ءبارىن اكىمدىكتەر، وليگارحتار يەلەنىپ العان. سوندىقتان، تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا ءۇش سەبەپ بار. بىرىنشىدەن، تۇرعىن ءۇيدىڭ ازدىعى، ەكىنشىدەن، ۋربانيزاتسيا ءۇردىسى جانە ءۇشىنشى سەبەپ - اۋىلدىق جەردىڭ جارامسىز بولىپ قالۋى. مىنە، وسى سەبەپتەردەن بولىپ ءۇي نارىعىندا باعا ءجيى وزگەرىپ جاتىر»، - دەدى ول.
الماتىدا جەر ۇيگە سۇرانىس ارتىپ جاتىر. مۇنداي حالىق اراسىنداعى دۇربەلەڭ ءۇي باعاسىنا اسەر ەتە مە؟
«جەر سىلىكىنىسىنە بايلانىستى الماتىدا باستالعان دۇربەلەڭ ۋاقىتشا نارسە. ول باسقا قالالارداعى تۇرعىن ءۇي باعاسىنىڭ وسۋىنە تىكەلەي اسەر ەتپەيدى، ءبىراق جاناما اسەر ەتۋى مۇمكىن. ەگەر سوڭعى ەكى جىلداعى كورسەتكىشتى قاراساق، ايتارلىقتاي ءوسىم جوق. ءار قالادا جىلىنا 2-3 پايىزدان ءوسىپ جاتىر. ارينە، ۇلكەن قالالاردا ءسال كوپتەۋ وسكەن»، - دەيدى جوبايەۆ.
پاندەميادان سوڭ ءۇي باعاسى كەنەت ءوستى؟ بۇعان نە سەبەپ بولدى؟
«2021-جىلى زەينەتاقى قورىنان 3,5 تريلليون تەڭگە قارجىنى ازاماتتارعا تۇرعىن ءۇي الۋعا بەردى. سول كەزدە قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي باعاسى نەگىزسىز شارىقتاپ كەتتى. سەبەبى، كەنەت سۇرانىس ارتىپ كەتتى. حالىقتىڭ 2-3 پايىز داۋلەتتى ادامدارى سول كەزدە ۇيلەرىن ساتىپ ودان ءارى باي ءتۇستى. سونىڭ سالدارىنان قازىرگى تاڭدا حالىقتىڭ قولجەتىمدىلىگى تومەندەپ كەتتى»، - دەدى ول.
بيىل قازاقستاندا ءۇي باعاسى قانشا پايىزعا ءوسۋى مۇمكىن؟
«سوڭعى 6 ايداعى كورسەتكىشكە قارايتىن بولساق، بۇل ەلىمىزدەگى ينفلياتسيا دەڭگەيىنەن اسپايدى. قازىرگى تاڭدا جىلدىق ينفلياتسيا 10 پايىزعا دەيىن ءتۇستى. دەمەك بيىل ەلىمىزدە ءۇي باعاسى ورتا ەسەپپەن 4-5 پايىزدان اسپايدى. باعا تۇسپەيدى، وسە بەرمەك. الايدا ءارتۇرلى قالادا ءارقالاي، ماسەلەن ۇلكەن قالالار مەن شاعىن قالادا ايىرماشىلىق بولادى»، - دەدى ساراپشى.