ۋكراينا مەن رەسەي: ەردوعان كەلىسسوزدەردى قايتا جانداندىرۋعا نەگە مۇددەلى؟

استانا. KAZINFORM – قاراشادا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى كەلىسسوزدەردى ىستامبۇلدا قايتا جانداندىرۋعا شاقىردى.

بۇدان بۇرىن ىستامبۇلدا رەسەي مەن ۋكراينا كەلىسسوزدەرى ءۇش مارتە وتكەن. تۇركياعا دەلدال بولۋ نە ءۇشىن كەرەك جانە رەسەي مەن ۋكراينا اراسىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە تۇركيانىڭ باسقا ەلدەردەن قانداي ارتىقشىلىعى بار؟

تۇركياعا دەلدالدىق نە ءۇشىن كەرەك؟

ساياسات تانۋشى رۋسلان ماقسات تۇركيانى تولىعىمەن پراگماتيكالىق سىرتقى ساياساتتى جۇرگىزەتىن جانە ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە قول جەتكىزۋ ماقساتتارىن كوزدەيتىن ساناۋلى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى دەپ سانايدى.

تۇركيا ءۇشىن ايماقتىق كوشباسشىلىق ماڭىزدى، ال رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى قاقتىعىس كوبىنەسە ايماقتىق قاقتىعىس. تۇركيانىڭ قازىرگى باسشىلىعى ەكى تاراپپەن دە بەرىك جانە سەنىمدى قارىم-قاتىناس ورناتتى. مەنىڭ ويىمشا، تۇركيانىڭ ءىس-ارەكەتىندە رەسەيمەن باسەكەلەستىكتىڭ گەوساياسي لوگيكاسى بايقالادى جانە ول ءۇشىن كيەۆ-انكارا-ماسكەۋ ءۇشبۇرىشىندا تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ ءتيىمدى، - دەدى ساياساتتانۋشى.

ول تۇركيا ۋكراينانى رەسەيدى تەجەۋگە قابىلەتتى ەل رەتىندە قاراستىرسا، رەسەيدى ايماقتىق قارسىلاس رەتىندە قاراستىراتىنىن اتادى.

مىسالى، 2016-جىلى تۇركيا باسشىلىعى رەسەي ۇشاعىن ءوزىنىڭ اۋە كەڭىستىگىندە اتىپ تۇسىرۋگە بۇيرىق بەرۋدەن تارتىنبادى. تۇركيا 2020-جىلى قاراباق سوعىسىندا ازەربايجاندى، ال 2024-جىلى اش-شارا ارمياسىن ماسكەۋ جاقتاسقان باشار اسادقا قارسى قولدادى، - دەدى مامان.

دەگەنمەن تۇركيا مەن رەسەيدىڭ تاۋار اينالىمى جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى، كومىرسۋتەكتەر مەن ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق دامىپ جاتىر.

گەوساياسات - بۇل كەشەندى ءىس، ويتكەنى تۇركيا، رەسەي فەدەراتسياسى مەن ۋكراينا اراسىنداعى قارىم-قاتىناستا ايماقتىق باسەكەلەستىك پەن ىنتىماقتاستىق ءوزارا بايلانىستى، ءبىراق كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ماسەلەسىندە ءۇش تاراپتىڭ مۇددەلەرى سايكەس كەلەدى، - دەدى رۋسلان ماقسات.

گەوساياسي پايدا

ساياسات تانۋشى رۋسلان ماقساتتىڭ ايتۋىنشا، رەسەي مەن ۋكراينا قاقتىعىسىنداعى تۇركيا ءۇشىن گەوساياسي پايدا - قارا تەڭىزدەگى، ياعني ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ اۋماقتىق شەكارالارىنداعى قازىرگى ستاتۋس- كۆونى ساقتاۋ جانە «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» جوباسى اياسىندا قارا تەڭىز ارقىلى «ورتا ءدالىزدىڭ» قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ.

بۇل ماسەلەنىڭ گەوساياسي اسپەكتىسىن ەسكەرمەۋگە بولمايدى. 19-عاسىردا قىتاي قولدايتىن «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» قۇرلىقتىق ساۋدا جولى بەلسەندى دامىپ كەلەدى. قارا تەڭىز - تاۋارلاردى ازيادان ەۋروپاعا، ەۋروپادان ازياعا جەتكىزۋدىڭ نەگىزگى جولدارىنىڭ ءبىرى. ۋكرايناداعى ۇزاق مەرزىمدى بەيبىتشىلىك جانە قارا تەڭىزدەگى كەمە قاتىناسى ەركىندىگى بارلىق الەمدىك دەرجاۆالار ءۇشىن، اسىرەسە رەسەي مەن ۋكراين استىعىنا تاۋەلدى ازيا مەن افريكانىڭ دامۋشى ەلدەرى ءۇشىن قاجەت، - دەدى ساياساتتانۋشى.

دەمەك، تاراپتاردى تاتۋلاستىرۋعا دەگەن ۇمتىلىس ۋكرايناداعى تۇراقتى جانە ۇزاقمەرزىمدى بەيبىتشىلىككە مۇددەلى ايماقتىق دەرجاۆا رەتىندە تۇركيا ءۇشىن دە قالىپتى.

ترامپ ۋادەسى

مەدياتور بولۋ، ياعني ەلدەر اراسىنداعى قاقتىعىستاردى شەشۋگە، كەلىسسوز جۇرگىزۋگە قاتىساتىن تاراپ بولۋ، ءارقاشان ابىرويلى ءىس. رۋسلان ماقسات اسىرەسە قازىرگى ا ق ش اكىمشىلىگىنىڭ الەم بويىنشا قاقتىعىستارعا ارالاسىپ، ءار جەردە بەيبىتشىلىك ورناتۋدا ءوز ءرولىن كورسەتۋگە قاتتى اۋەستەنىپ كەتكەنىن ايتتى. سونداي-اق ساياساتتانۋشى تۇركيانىڭ رەسەي مەن ۋكراينا اراسىندا مەدياتور بولۋىنا ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ ءسوزى بونۋس بولۋى مۇمكىن ەكەنىن بولجادى.

مەدياتسيا ءۇشىن بەلگىلى ءبىر بونۋس قازىر امەريكاندىق تاراپ بۇعاتتاعان ا ق ش- تىڭ F-35 ۇشاقتارىن جەتكىزۋ بولۋى مۇمكىن. قىركۇيەك ايىندا ا ق ش پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى تۇركيا ونىڭ «بەلگىلى ءبىر ءوتىنىشىن» ورىنداعاننان كەيىن جەتكىزىلىمنىڭ قۇلپىن اشا الاتىنىن ايتتى. ترامپ رەسەي-ۋكراينا قاقتىعىسىنداعى بىتىمگەرشىلىك تۋرالى ايتىپ وتىر دەپ بولجاي الامىز، - دەدى رۋسلان ماقسات.

«تۇركيا رەسەيگە دە، ۋكرايناعا دا قاجەت»

ساياسات تانۋشى تۇركيانىڭ رەسەي مەن ۋكراينا اراسىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە باسقا ەلدەردەن ارتىقشىلىعى ونىڭ ەكى جاققا دا بەيتاراپتىلىعى ەكەنىن ايتتى. تۇركيا ەكى تاراپپەن دە وداقتاستاس ەمەس.

تۇركيا رەسەيگە دە، ۋكرايناعا دا قاجەت. ويتكەنى كەلىسسوزدەر ءۇشىن تاپتىرماس جانە بالاما الاڭدار جوق. بۇعان دەيىن، 2022-جىلى تاراپتار بەلارۋسسيادا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە تىرىستى. ءبىراق ناقتى پروگرەسكە تەك ىستامبۇل كەلىسسوزدەرىندە قول جەتكىزىلدى. تۇتقىندارمەن الماسۋ نەمەسە «استىق» مامىلەلەرى سياقتى بارلىق نەگىزگى كەلىسىمدەر تۇركيادا جاسالدى، - دەدى رۋسلان ماقسات.

مامان ا ق ش- تىڭ، ياعني پرەزيدەنت ترامپتىڭ ساۋد ارابياسى مەن ۆەنگريادا كەلىسسوزدەر ۇيىمداستىرۋعا تىرىسۋى ايتارلىقتاي ناتيجە بەرمەگەنىن جەتكىزدى.

سونىمەن قاتار، 2022-جىلعى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ باسشىلىعى ىستامبۇل كەلىسسوزدەرىنىڭ ناتيجەلەرى مەن ءساتتى بولعانىن، وسى كەلىسىمدەرگە قايتا ورالۋ قاجەتتىلىگىن بىرنەشە رەت ايتقان جانە تۇركيانى كەلىسىم جاساۋ ءۇشىن جالعىز قولايلى ەل دەپ ساناعان، - دەدى ساياساتتانۋشى.

BAQ. KZ